چالش‌های وفاق ملی

چه اینکه همه دولت‌های پس از انقلاب با شعارهای مشخصی روی کار آمده‌اند که بعدها به‌عنوان گفتمان مشخص دولت به کار گرفته شده است. چنانکه مرحوم هاشمی رفسنجانی با شعار سازندگی، سیدمحمد خاتمی با شعار اصلاحات؛ محمود احمدی‌نژاد با شعار عدالت؛ حسن روحانی با شعار اعتدال و نهایتا مرحوم رئیسی نیز با شعار مردم دولت خود را تشکیل دادند و بر مبنای همین شعارها به فراخور زمان، سیاست‌ حاکم بر دولت را تنظیم می‌کردند. این در شرایطی است که مسعود پزشکیان در قامت رئیس‌جمهور دولت چهاردهم را با شعار «وفاق ملی» روی کار آورده و بیش از همه دولت‌ها شعار خود را به گفتمان حاکم در دولت تبدیل کرده است. چنانکه از انتصابات گرفته تا اعضای کابینه و به طور کلی تعامل با سایر قوا و دستگاه‌های مختلف نیز رویکرد حاکم همان وفاق ملی بوده است. با این حال در خصوص این گفتمان مواضع مختلفی از جانب حامیان، منتقدان و مخالفان مطرح می‌شود؛ اما آنچه مسلم است اینکه به عقیده بسیاری تاکنون جریان مخالف دولت بیشترین سود و بهره را از وفاق ملی دولت پزشکیان برده است. اصلاح‌طلبان که جریان اصلی حامی رئیس‌جمهور بودند و از رویکرد وفاق ملی حمایت می‌کردند امروز بدین نتیجه رسیده‌اند که وفاق اینگونه که دولت پیش می‌رود به‌جایی نمی‌رسد و فقط جریان مخالف بهره‌برداری خاص خود را انجام می‌دهد. چه اینکه چندی پیش سعید شریعتی؛ عضو حزب اتحاد ملت به «آرمان ملی» گفته بود: «اختلافات بر مبنای تعارض منافع شکل می‌گیرد و با اینکه بگوییم وفاق یا دعوا نکنیم تعارض از بین نمی‌رود. لذا آقای پزشکیان باید تعارض منافع را از بین ببرد». لذا به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور بیش از اینکه خود پیشقدم در وفاق باشد باید مشاهده می‌کرد که سایر قوا و دستگاه‌ها وفاق را مبنای کار با دولت قرار می‌دهند یا راه خود را می‌روند؟ اینگونه حداقل شاهد وفاق یکطرفه از سوی دولت نبودیم که بر همین اساس برخی وفاق را پاشنه آشیل دولت بخوانند.

*حامیان ناراضی؛ مخالفان طلبکار

شاید اگر رئیس‌جمهور از ابتدا رویکرد وفاقی خود را تشریح می‌کرد و صرفا به «دعوا نمی‌کنیم» بسنده نمی‌کرد، امروز هم حامیان و هم منتقدان و مخالفان تعریف درست و دقیق‌تری از سیاست حاکم بر دولت داشتند و حدود و ثغور وفاق را می‌دانستند. چه اینکه نگاهی به اظهارات آذر منصوری؛ رئیس جبهه اصلاحات در دیدار با فعالان سیاسی با رئیس‌جمهور جایی‌که می‌گوید: «آنچه امروز در حال رخ‌دادن است، وفاق نیست». نشان‌دهنده عدم تشریح درست وفاق و عملکرد درست‌تر بر مبنای آن است. واقعیت این است که وفاق دولت پزشکیان حامیان را ناراضی و رقبا را طلبکار کرده است. چنانکه جریان مخالف در پاسخ به وفاق دولت نه انتقاد که به حملات خود افزوده است و هر از چندی از تریبون مجلس خواستار استنیضاح وزرا یا استعفای معاونان رئیس‌جمهور می‌شود. شاید اینجا بیشتر به صحبت‌های رئیس جبهه اصلاحات می‌توان رسید که خطاب به رئیس‌جمهور بیان داشت: «اگر قرار است وفاقی شکل بگیرد، باید بر سر فهم مشترک از بحران‌ها و شرایط خطیر کشور و دستیابی به راه‌حل‌های مورد توافق برای عبور از این بحران‌ها باشد و صرفا به معنای توزیع پست‌ها میان رقبای انتخاباتی شما و منصوبان آنها نیست». لذا اگر دکتر پزشکیان می‌خواهد همچنان وفاق کار کند باید به لوازم آن نیز پایبند باشد و وفاق را به واگرایی یا باج‌دهی به جریان رقیب تبدیل نکند.

* خلف وعده نشده است

یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب در خصوص وفاق ملی دولت و شرایط عملکردی حاضر اظهار داشت: این وضعیت غیر قابل پیش‌بینی نبود، زمانی‌که آقای پزشکیان را به‌عنوان کاندیدا مورد حمایت قرار دادیم به‌دلیل محدودیت ساختاری که وجود دارد و جایگاه تنزل یافته ریاست جمهوری از آنچه که در قانون اساسی پیش‌بینی شده بود و هست، وضعیت کنونی حداقل برای من کاملا قابل پیش‌بینی بود. مخصوصا اینکه جبهه اصلاحات از آقای پزشکیان برنامه خاصی را مطالبه نکرد و وی نیز بر تحقق منویات رهبری، سیاست‌های کلی نظام و نهایتا برنامه هفتم تاکید کرد. محمود صادقی به «آرمان ملی» گفت: طبیعی بود که با وجود اسناد بالادستی و حتی برنامه هفتم که طبیعتا قانونی برای هر کس رئیس‌جمهور می‌شد ایجاد می‌کرد؛ اما وجود یک برنامه که نشانگر جهت‌گیری‌ها، رویکردها و حتی راهکارهایی که برای اجرای برنامه هفتم است به هر دلیلی تحت‌تاثیر آن شرایط ما جنبه سلبی انتخابات را برجسته دیدیم و اکنون نیز انتظار داریم که این جنبه سلبی عملا تحقق پیدا کند و نیروهای رقیب در بدنه کشور به کار گرفته نشوند. وی افزود: به نظرم لازم است بازنگری در این نگاه‌ها صورت بگیرد و از فردی که مورد حمایت قرار می‌گیرد سازوکارهای شفاف‌تر، عینی‌تر و قابل مطالبه و پرسش از کاندیداها در خواست شود. روندی که در انتخابات اخیر صورت نگرفت و آقای پزشکیان هم خود را پاسخگو نمی‌داند. در جلسه‌ای هم که با ایشان در مجمع عمومی گفت‌وگو شده مقداری طفره رفت و مواضع صریحی را بیان نکرد ولی مجموعه به‌رغم شرایط؛ نامزدی آقای پزشکیان را پذیرفت. دبیرکل پیشین انجمن مدرسین دانشگاه‌ها بیان کرد: الان حق انتقاد محفوظ است؛ اما اعتراض که بنا نبود اینگونه شود جا ندارد. ما قرارنامه‌ای شفاف و مشخص با آقای پزشکیان امضا نکردیم. آقای پزشکیان هم در همه جلسات، سخنرانی‌ها چارچوب مدنظر خود را سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری اعلام کرد و برنامه هفتم بدون اینکه به طور واضحی روی جهت‌گیری اصلاح‌طلبانه تاکید خاصی کند، وارد انتخابات شد. نماینده تهران در مجلس دهم اظهار کرد: به‌نظر من الان هم از سمت‌ آقای پزشکیان خلف وعده‌ای صورت نگرفته که ما بخواهیم ایشان را مورد اعتراض قرار دهیم. آقای پزشکیان همان است که در پیش از انتخابات در مجمع عمومی جبهه اصلاحات حاضر شد و هیچگونه قول و قرار خاصی فراتر از آنچه که امروز عمل می‌کند با جبهه اصلاحات نگذاشت. به نظر من وفاق مدنظر ایشان معنایش کاملا مشخص بود و آقای پزشکیان پیش‌فرض اینکه جایگاه ریاست جمهوری در همین حد است و رئیس‌جمهور موظف است که منویات مقام معظم رهبری را دنبال کند را پذیرفته بود و کتمان هم نمی‌کرد. البته من آن زمان هم به این مساله توجه داشتم و حتی در سخنرانی‌هایی که در ۱۲ استان کشور انجام دادم، اعلام می‌کردم که نباید فراتر از ظرفیتی که آقای پزشکیان دارد، آنچه که اعلام کرده و ساختار حقیقی قدرت انتظار داشته باشیم. صادقی تصریح کرد: آن انتظاری که می‌توانیم در شرایط موجود داشته باشیم با همین وضعیت رئیس‌جمهور تنزل یافته در عین حال نسبت به وضع موجود هم مطلوب است. به نظرم قضاوت‌هایی که ما الان درباره عملکرد آقای پزشکیان و کابینه ایشان می‌کنیم نباید با فراموش کردن آن شرایط باشد. وی تاکیدکرد: من شخصا با وجود انتقاداتی که دارم وضع موجود را دور از انتظاراتی که زمان کاندیداشدن ایشان برای خودم ترسیم می‌کردم نمی‌دانم و به همین مقدار هم قانع هستم. وقتی آن زمان انتظارات حداقلی را ترسیم کردیم الان نباید انتظارات را حداکثری کنیم. بنابراین آقای پزشکیان هیچ خلف وعده‌ای نکرده است. منشأ بخشی از اعتراض‌ها می‌تواند سوءتفاهم و برداشتی باشد که در حین انتخابات صورت گرفته است. البته این گفته به این معنا نیست که نباید انتقاد صورت گیرد ولی انتقادات با توجه به این واقعیت انجام شود.