ایران و چانهزنی سهجانبه!
ایالات متحده آمریکا در سیاست کنونی خود بهدنبال آن است که ایران را در موقعیتی قرار دهد که از منظر سیاسی و دیپلماتیک در وضعیت ضعف قرار بگیرد.
این هدف زمانی بهطور کامل محقق میشود که چین و روسیه نیز، تحت تأثیر فشارهای مستقیم و غیرمستقیم واشینگتن، در برابر اعمال فشار بر ایران سکوت کنند یا واکنشی منفعلانه از خود نشان دهند. از همینرو، در چنین شرایطی ضرورت دارد دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران بیش از گذشته فعال، پویا و چندلایه شود و صرفا به مسیرهای محدود و سنتی بسنده نکند. در سطح منطقهای، ایران باید بهطور جدی بهدنبال همراهسازی کشورهای همسایه و بازیگران تأثیرگذار منطقه باشد. کشورهایی که هم منافع مشترکی با تهران دارند و هم میتوانند در معادلات منطقهای نقش تعدیلکننده ایفا کنند. فراتر از منطقه لازم است روابط با چین و روسیه بهگونهای مدیریت شود که این دو قدرت بزرگ مواضع خود را در بزنگاههای حساس به ایران نزدیکتر کنند و اجازه ندهند تهران در صحنه بینالمللی تنها بماند. در چنین فضایی، ایران میتواند و باید مواضع خود را بهصورت رسمی، شفاف و مستدل اعلام کند و خطوط قرمز ملی خود را بهروشنی مشخص سازد. در عین حال، نباید به سمتی حرکت کرد که اصل مذاکره مستقیم بهطور کامل منتفی شود؛ چراکه تجربه نشان داده است در مذاکرات مستقیم، امکان دفاع بیواسطه از منافع ملی فراهمتر است و سوءتفاهمها با سرعت بیشتری قابل رفع هستند. هر نقطهای که طرف آمریکایی بخواهد امتیاز فراتر از چارچوبهای منطقی طلب کند یا از بهرسمیت شناختن حقوق ایران سرباز زند، میتواند همان نقطهای باشد که تهران بخشی از مذاکرات را متوقف کرده و بهصورت رسمی، مواضع غیرمنطقی واشینگتن را برای افکار عمومی داخلی و جهانی تشریح کند. اکنون حدود هشت ماه از جنگ گذشته و ایران در سایتهای هستهای خود اقدام تازهای انجام نداده است. این وضعیت میتواند بهعنوان یک فرصت دیپلماتیک مورد استفاده قرار گیرد. تا زمانی که وضعیت دقیق سایتهای هستهای ایران مشخص شود، تهران میتواند اعلام کند که در مقطع فعلی بهدنبال پیگیری برنامه هستهای با شدت گذشته نیست و تمرکز خود را بر مسیرهای دیپلماتیک گذاشته است. همزمان، ایران میتواند از ظرفیت کشورهای عربی منطقه که روابط مناسبی با تهران دارند و در عین حال نزد آمریکا نیز از سطحی از اعتماد برخوردارند، بهره ببرد. این کشورها میتوانند در انتقال پیامها، دریافت بستههای پیشنهادی از آمریکا و ارسال پاسخهای متقابل ایران نقشآفرینی کنند. در کنار این مسیر، چین و روسیه نیز این توان را دارند که بهعنوان واسطه یا تسهیلگر گفتوگو میان ایران و آمریکا عمل کنند. این دو کشور هم در شکلگیری برجام نقش داشتهاند و هم از ظرفیت سیاسی و دیپلماتیک لازم برای میانجیگری برخوردارند. ایران میتواند با اتکا به گفتوگو و چانهزنی همزمان با این سه قدرت آمریکا، چین و روسیه موقعیت خود را تقویت کند. بهویژه آنکه دونالد ترامپ نیز صراحتا اعلام کرده جهان امروز بیش از هر چیز متشکل از سه قدرت اصلی چین، روسیه و آمریکاست. در چنین شرایطی، بهرهگیری هوشمندانه ایران از این ظرفیت میتواند راهی برای حلوفصل تدریجی مسائل با آمریکا و کاهش فشارهای بینالمللی باشد.
علیاصغر زرگر
کارشناس روابط بینالملل
ارسال نظر