پیامی برای تغییر در دیپلماسی؟

خصوصا اینکه ساختار سیاست خارجی ایران مجری دستورات است و دیپلمات‌ها عملا پیاده کننده سیاست‌هایی هستند که در نهاد بالادستی طراحی می‌شود. البته دستگاه سیاست خارجی درتمامی کشورهای مطرح دنیا مجری است اما پر واضح است که دیپلمات‌ها در این کشورها از قدرت چانه‌زنی مستقل برخوردارند اما درایران اینگونه نیست. از این منظر صحبت از تغییرات در الگوهای رفتاری وزارت خارجه ایران سخنی صحیح نیست. مگراینکه تغییرات از نوع آرام و البته تاکتیکی باشد. با این وجود دیپلمات‌ها و فعلا رسانه‌ای بر لزوم ایجاد تغییر در الگوهای رفتاری وزارت خارجه خصوصا در عرصه تغییر در روش اجرای سیاست‌ها تاکید دارند. هرچند این تغییرات جزئی باشد.

* نشانه‌های تغییر

 واقعیت آن است که شورای راهبردی وزارت خارجه در ایران همان اتاق و محفل است که روند سیاست‌گذاری در وزارت خارجه ایران را در دستور کار دارد. لذا اگر قرار باشد تغییری در تاکتیک‌های وزارت خارجه ایران ایجاد شود، در ابتدا لزوم این تغییرات باید در این شورا درک شود. البته باید تاکید کرد که این شورا اصولی در سیاست‌گذاری دارد که عملا غیر قابل تغییر است اما روش‌های رسیدن به این اصول گاهی نیاز به حضور فردی مذاکره کنند و اهل چانه‌زنی در این شورا دارد و گاهی نیز تغییر باید در سطحی دیگر و عمیق‌تر صورت بگیرد تا روش‌های بهتر به وجود‌ آید و رسیدن به مقصد راحت‌تر شود. اینکه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا (آنگونه که پزشکیان در جلسه به سران احزاب اعلام کرده) خواستار مذاکرات موشکی است و حتی اعلام شده که آنها جمع‌آوری غنی‌سازی در ایران را خواسته‌اند و حتی نگاه‌هایی به حمایت ایران از گروه‌های مقاومت در منطقه دارند، به خودی خود در معنای تسلیم ایران است و این مهم برای تهران به هیچ وجه قابل پذیرش نیست اما نباید دیپلمات‌ها مدام از این موارد سخن بگویند و در‌های مذاکره را بسته نگه دارند. بلکه اگر هدف لغو تحریم‌ها و پذیرش حق غنی‌سازی ایران است، باید کوشید که از طرق مختلف آمریکا را مجاب کرد که خواسته‌های تهران را بپذیرد. مذاکره با کشورهای عربی منطقه، مذاکره با اروپایی‌ها، کاهش تنش با اعضای شورای حکام آژانس انرژی اتمی و حتی تلاش برای کاهش تاکتیکی تنش در منطقه از جمله اقداماتی است که می‌تواند در دستور کار قرا گیرد

* تغییرات مناسب

 اخیرا تغییراتی مثبت در شورای راهبردی وزارت خارجه به منظور تغییر در روش‌ها برای رسیدن به مقصود در سطح دبیری این شورا به همت رئیس شورای راهبردی وزارت خارجه صورت گرفته است که پر معناست. علی باقری دیپلمات عملیاتی ایرانی که در دو دولت احمدی‌نژاد به همراه جلیلی عضو تیم مذاکره کننده ایران بود و در دولت ابراهیم رئیسی نیز رئیس تیم مذاکره کننده ایران شد و چرخش‌هایی به نفع منافع ملی ایران در دیپلماسی و خصوصا در مذاکره با آمریکایی‌ها در کشورهای عربی منطقه در دولت رئیسی انجام داده بود و جایگزین عباس عراقچی بعد از حضور او در وزارت خارجه شده بود، توسط رئیس شورای راهبردی کنار گذاشته شده است و دهقانی فیروزآبادی جایگزین او شده است.

* کارنامه فیروزآبادی

 در یک کلام می‌توان فیروزآبادی را استاد روابط بین‌الملل و نظریه‌پرداز این حوزه دانست و این در معنای آن است که حضور یک نظریه‌پرداز برای ایجاد روش‌های جدید به منظور رسیدن به مقصود در دستگاه دیپلماسی ایران ضرورت داشته است. سیدجلال دهقانی فیروزآبادی دارای مدرک دکتری روابط بین‌الملل از دانشگاه بروکسل بلژیک و عضو هیات علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی است. وی در هشتمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی به‌عنوان نظریه‌پرداز برجسته انتخاب شد و مورد تقدیر قرار گرفت. فیروزآبادی همچنین دبیر علمی کنفرانس امنیتی تهران و معاون سابق سیاسی ـ حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را در کارنامه خود دارد. دکتر دهقانی فیروزآبادی از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ سردبیری فصلنامه روابط خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک را که دکتر حسن روحانی مدیر مسئول آن بود، بر عهده داشت. وی همچنین سردبیر فصلنامه‌ علمی ـ پژوهشی مطالعات راهبردی بوده است

* در نهایت

اینکه یک استاد تمام روابط بین‌الملل و نگارنده ده‌ها مقاله و کتاب علمی به شورای راهبردی وزارت خارجه پیوسته و نیز او فردی است که با حسن روحانی و برخی شخصیت‌های سیاسی و امنیتی ایران با دیدگاه‌های امنیتی مختلف کار پژوهشی انجام داده، نشان می‌دهد که تصمیم برای ایجاد تغییرات به منظور رسیدن به مقصود در دستگاه سیاست خارجه ایران جدی است و احتمالا در آینده شاهد تغییراتی آرام در ادبیات و نظریات نظریه‌پردازان درشورای راهبردی وزارت خارجه ایران خواهیم بود. نکته مهم در کارنامه فیروزآبادی همکاری علمی او با حسن روحانی است. روحانی این روزها به شدت فعال شده و از عدم بن‌بست در وزارت خارجه ایران سخن می‌گوید. مشخص نیست که ورود فیروزآبادی به شورای راهبردی در این راستا باشد یا نه اما همراهی علمی فیروزآبادی با نگاه امنیتی و راهبردی حسن روحانی احتمال هر تغییری را در ذهن‌ها ایجاد می‌کند.