«آرمان ملی» بررسی می‌کند
دیپلماسی فعال برای جلوگیری از جنگ
آرمان ملی- گروه سیاسی: در ماه‌های اخیر تحولات سیاسی و امنیتی با سرعتی بی‌سابقه رخ می‌دهد، نقش دیپلماسی دیگر صرفا به گفت‌وگوهای تشریفاتی میان کشورها محدود نیست، بلکه به ابزاری حیاتی برای حفظ ثبات، جلوگیری از درگیری و صیانت از منافع ملی تبدیل شده است.
کشورها در شرایط پیچیده بین‌المللی ناچار هستند به‌جای تکیه بر قدرت نظامی، از زبان مذاکره، تعامل و ابتکار عمل برای مهار بحران‌ها بهره ببرند. تجربه دهه‌های گذشته در عرصه سیاست جهانی نشان داده است که حتی کوچک‌ترین غفلت از فرصت‌های گفت‌وگو می‌تواند به هزینه‌هایی سنگین، از انزوا تا جنگ، منجر شود. از همین‌رو، برای کشوری مانند ایران که در موقعیتی ژئوپلیتیکی حساس و در مرکز تحولات خاورمیانه قرار دارد، دیپلماسی نه یک گزینه جانبی، بلکه ضرورتی راهبردی است. باید به این مورد اشاره کنیم که فعال‌سازی ظرفیت‌های دیپلماتیک، به‌ویژه در شرایطی که فشارهای خارجی و تهدیدهای امنیتی افزایش یافته‌اند، می‌تواند از تشدید بحران جلوگیری کند. دولت و حاکمیت باید با عقلانیت و درک شرایط بین‌المللی، سیاستی منعطف و هوشمندانه را در پیش بگیرند. سیاستی که بر مبنای گفت‌وگو، کاهش تنش و درک متقابل از منافع متقابل شکل گیرد. تحلیل‌گران معتقدند که دیپلماسی موفق تنها به معنای نشستن پای میزمذاکره نیست، بلکه نیازمند ابتکار، اعتمادسازی و بهره‌گیری از همه ابزارهای قدرت نرم است تا بتوان معادلات منطقه‌ای و جهانی را به نفع کشور تغییر داد. تندروی در سیاست‌خارجه و نادیده‌گرفتن مسیر دیپلماسی یا تاخیر در تصمیم‌گیری می‌تواند هزینه‌های امنیتی و اقتصادی سنگینی برای کشور به‌همراه داشته باشد. در جهانی که افکارعمومی، رسانه‌ها و نهادهای بین‌المللی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به روندها دارند، سکوت یا انفعال دیپلماتیک می‌تواند به معنای واگذاری میدان به رقبا و دشمنان باشد. از این‌رو، رویکرد فعال در سیاست خارجی، نه‌تنها برای پیشگیری از درگیری نظامی ضروری است، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در عرصه بین‌المللی شود. اگر هدف حفظ امنیت ملی، ثبات داخلی و ارتقای جایگاه منطقه‌ای کشور است، هیچ مسیری مؤثرتر از دیپلماسی هوشمند و فعال وجود ندارد. در شرایطی که احتمال افزایش تنش‌ها در منطقه همچنان پابرجاست، بازگشت به گفت‌وگو، تعامل سازنده با جهان و بازتعریف سیاست خارجی بر اساس منافع بلندمدت می‌تواند سپری کارآمد در برابر تهدیدات آینده باشد. در ادامه با یکی از تحلیل‌گران بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
مخالفان مشاوره دهند
قاسم محبعلی، تحلیل‌گر بین‌الملل و دیپلمات پیشین در پاسخ به اینکه دولت در این وضعیت می‌تواند با دیپلماسی از وقوع جنگ جلوگیری کند، به خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «در حال حاضر باتوجه شرایط منطقه‌ای و فرازونشیب‌های جنگی مجموعه حاکمیت باید به‌دنبال هر راهی باشد تا بتواند از جنگ جلوگیری کند. اکنون با همه حاشیه‌ها و جنگ 12 روزه مسیرهای دیپلماسی ایران با غربی‌ها همچنان باز است. ادامه مذاکرات در مورد برنامه هسته‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است ولی با این‌حال فرصت محدود باقی‌مانده تا بتوانیم به نتیجه مثبت مذاکراتی دست پیدا کنیم. اگر این نتیجه مثبت را کسب نکنیم پیش‌بینی آینده دشوار خواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در حالی‌که باید خودمان را برای بدترین سناریوها آماده کنیم، همچنان دیپلماسی فعال باید روی میز دولت باشد. تصور اینکه دیگر نمی‌توان کاری کرد اشتباه استراتژیک است و فضا را چالشی‌تر می‌کند.» او در همین مورد و با اشاره به مسیرهایی جلوگیری از جنگ ادامه می‌دهد: «برای جلوگیری از درگیری باید دیپلماسی فعال، اعمال شود تا در یک بازی برد- برد بتوانیم منافع ملی را تامین کنیم. دولت، دستگاه دیپلماسی و دیگر نهادهای تصمیم‌گیر باید همه راه‌هایی را برای بازدارندگی و حفظ منافع ملی امتحان کنند. در این میان، نقش دستگاه دیپلماسی اهمیت ویژه‌ای دارد. دستگاه دیپلماسی باید در زمان کنونی تحرک بیشتری داشته باشد. ما همواره به هماهنگی همه دستگاه‌ها با وزارت‌امورخارجه نیاز داریم. در حال حاضر برخی در جایگاه تصمیم‌گیری مانند مجلس شورای اسلامی حضور دارند که اهمیتی به مسیرهای دیپلماسی نمی‌دهند و در گذشته و در موضوع برجام هم شاهد تلاش‌های این طیف سیاسی بودیم. در اینجا نیاز است که هر طیف سیاسی با هر نگرش و ایده‌ای در کنار وزارت خارجه باشد و بیشتر حالت مشورتی داشته باشند تا انتقادی.»
ادامه تلاش در پاستور
در همین مورد و با تاکید بر تلاش‌های دیپلماتیک دولت چهاردهم روز گذشته فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت با اعلام تازه‌ترین مصوبات و اقدامات دولت برای ارائه خدمات به جامعه و تلاش‌هایی که پاستور برای جلوگیری از حملات نظامی مجدد در دستور کار دارد، گفت: «یکی از تلاش‌های دولت که در طول این مدت به‌شدت در این زمینه فعال بوده آن است که تاجایی که می‌تواند با پیشبرد دیپلماسی که وظیفه ذاتی وزارت خارجه است جنگ را از ایران دور کند. در تمام این سال‌ها نیز این نگرش وجود داشته است؛ بنابراین دولت دورکردن جنگ از کشور را با تمام توان دنبال می‌کند. در عین‌حال هر کدام از وزارتخانه‌ها باید کار خود را به‌درستی انجام دهند.»
تقابل با اهرم دیپلماسی
در عین حال، نباید از این واقعیت غافل شد که برخی بازیگران جهانی از جمله ایالات‌متحده، رژیم اسرائیل و برخی متحدانشان در منطقه، از تداوم تنش و حتی درگیری نظامی در خاورمیانه سود می‌برند. سیاست فشار حداکثری، تهدیدات نظامی و تلاش برای انزوای ایران در عرصه جهانی، بخشی از همین راهبرد است. مقابله با چنین سیاست‌هایی، نیازمند واکنش هیجانی نیست، بلکه باید از مسیر دیپلماسی هوشمند، تعامل چندجانبه و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی صورت گیرد. ایران می‌تواند با بهره‌گیری از ابزارهای مشروع دیپلماتیک و تقویت روابط منطقه‌ای، هزینه هرگونه ماجراجویی نظامی را برای طرف مقابل افزایش دهد و در عین حال، ابتکار عمل سیاسی را در دست بگیرد. باید تاکید کنیم که اگر هدف حفظ امنیت ملی، ثبات داخلی و ارتقای جایگاه منطقه‌ای کشور است، هیچ مسیری موثرتر از دیپلماسی فعال وجود ندارد. در شرایطی که احتمال افزایش تنش‌ها در منطقه همچنان پابرجاست، بازگشت به گفت‌وگو، تعامل سازنده با جهان و بازتعریف سیاست خارجی بر اساس منافع بلندمدت می‌تواند سپری کارآمد در برابر تهدیدات آینده باشد.
ارسال نظر