سناریوی دیپلماسی فعال روی میز دولت

آمریکا و اسرائیل به ایران حمله کردند، تاسیسات هسته‌ای، سران نظامی و دانشمندان هسته‌ای را ترور کردند و در مرحله بعد اروپایی‌ها مکانیسم ماشه را اجرایی کردند و این روزها یک به یک کشورهای مختلف لیستی از تحریم‌هایی که باید مطابق نظر شورای امنیت علیه ایران اعمال کنند را اعلام می‌کنند. از سوی دیگر دستگاه سیاست خارجه ایران دنبال آن است که راهی برای مذاکره به منظور لغو تحریم‌ها و حرکت به سوی یک برجام جدید پیدا کند. مسیری که به نظر می‌رسد فعلا بسته است.

*فشار برای تسلیم همه‌جانبه

سوی دیگر ماجرا به نگاه ترامپ به ایران باز می‌گردد. آمریکایی‌ها از هرگونه مذاکره با ایران صرفا به دنبال خروجی تحت عنوان تسلیم ایران هستند. موردی که برای ایران قابل پذیرش نیست و غربی‌ها نیز قرار است هر روز بر اساس تحریم‌های شورای امنیت حلقه محاصره ایران را تنگ و تنگ‌تر کنند. به نظر در آینده جاده فشار بر ایران یک طرفه شده و از سوی دیگر شاهد فشارهای دیپلماتیک درکنار تحریم‌های اقتصادی خواهیم بود و پیام این فشارها تنها این است که آمریکایی‌ها حاضرند تحریم‌های ایران را بردارند اما تهران باید برد موشک‌های خود را تقلیل دهد، از غنی‌سازی اورانیوم دست بردارد و مدافع نیروهای مقاومت مردمی در منطقه نباشد؛ مواردی که در ایران حتی جای بررسی ندارد و در نتیجه ترامپ برای اینکه به نتیجه مطلوب خود برسد تحریم‌ها را ادامه خواهد داد تا در نهایت به بخشی از خواسته‌های خود برسد. لذا فشار توامان برای تسلیم محض ایران در برابر آنچه غربی‌ها خواسته جامعه بین‌الملل می‌نامیده‌اند، در ماه‌ها و حتی سال آینده مورد پیگیری جدی آمریکایی‌ها قرار خواهد گرفت. از این منظر به نظر می‌رسد اکنون ایران دو سناریو در برابر آمریکایی‌ها می‌تواند در نظر داشته باشد اول سناریو افزایش قدرت بازدارندگی و دوم سناریو گفت‌وگو‌های جامع.

*سناریو افزایش بازدارندگی

در این سناریو که هواداران زیادی چه قبل از جنگ و چه بعد از جنگ در ایران دارد، سناریویی است که ساخت سلاح هسته‌ای به منظور افزایش قدرت بازدارندگی را در نظر دارد. آنها معتقدند تا زمانی که ایران به قدرت بازدارندگی نرسد آمریکایی‌ها حاضر به اعطای امتیاز به تهران نخواهند شد. آنها از ساخت سلاح هسته‌ای توسط چین، پاکستان و هند با وجود مخالفت‌های غربی‌ها نام می‌برند و ده‌ها علت می‌آوردند که ساخت سلاح هسته‌ای بوده که اولا این کشورها را از در معرض حمله قرار گرفن دور کرده و در ثانی به‌رغم اینکه این کشورها در ابتدای اعلام ساخت سلاح از سوی غربی‌ها تحریم شدند اما در نهایت غرب مجبور شد با آنها وارد یک گفت‌وگوی توام با احترام شود و بر اساس دیپلماسی برد- برد با آنها مواجه شود.

 *سناریو گفت‌وگو جامع

برخی دیگر از جمله جمعی از دیپلمات‌ها، کارشناسان سیاسی و افرادی که توافق برای رفع تحریم‌ها را بهترین مسیر و کم‌هزینه‌ترین روش برای رسیدن به نتیجه می‌دانند، علت عدم پاسخگویی آمریکا را در آن می‌دانند که آمریکایی‌ها تنها از مذاکره با ایران حل و فصل پرونده هسته‌ای را نمی‌خواهند بلکه حل پرونده ایران را طلب می‌کنند که پرونده هسته‌ای بخشی از آن است. آنها مذاکرات موسوم به برجام را هم برای آمریکایی‌ها از این دریچه تحلیل می‌کنند که آنها آن توافق را مسیری برای عادی‌سازی روابط و گفت‌وگو با ایران بر سر مسائل امنیتی منطقه می‌دانستند که البته ایران به آن تن نداد. لذا اکنون نیز برخی در ایران این پیشنهاد را می‌دهند که حال که آمریکایی‌ها بنا بر اظهارات پزشکیان و عراقچی دنبال مذاکره هسته‌ای نیستند، باید مذاکرات جامع برای حل و فصل مسائل کلان ایران و آمریکا را ارائه داد. از این منظر ریشه بسیاری از بحران‌های واقعی و البته ساختگی معلوم می‌شود و حل مسائل ایران و آمریکا در دسترس قرار می‌گیرد و به همین اندازه خطر درگیری و جنگ در منطقه نیز کاهش می‌یابد.

* گروسی خواستار مذاکره

با وجود اینکه به نظر اراده‌ای در بین غربی‌ها و خصوصا آمریکایی‌ها برای حل مسائل وجود ندارد، برخی سران کشورها هنوز از راه حل دیپلماتیک در ارتباط با پرونده ایران حمایت می‌کنند. رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در پیامی در صفحه کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس از دیدار و گفت‌وگو با ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه در حاشیه نشست امنیتی ورشو خبر داد. گروسی گفت که با وزیر امور خارجه فرانسه درباره وضعیت پس از اجرا شدن سازوکار ماشه در شورای امنیت سازمان ملل و اهمیت پیشبرد راهکار دیپلماتیک گفت‌وگو کردند. هرچند مشخص نیست غربی‌ها و آژانس از مذاکره چه می‌خواهند، اما به نظر می‌رسد در برابر این سطح از انفعال دیپلماتیک؛ ایران تنها دو مسیر را در پیش دارد یا باید دکترین اتمی خود را تغییر دهد تا در سطحی برابر با غربی‌ها وارد مذاکره شود و یا اینکه مذاکرات جامع بین ایران و آمریکا آغاز شود.