درگیری‌ها و آینده منطقه

 این موضع‌گیری در حالی مطرح می‌شود که در ماه‌های اخیر، به‌ ویژه در مناطق مرزی جنوب لبنان و اطراف رودخانه لیتانی، تحرکات امنیتی تازه‌ای شکل گرفته و گویا حزب‌ا... از دامنه عمل خود در این منطقه کاسته است. با این حال، واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که خلع سلاح حزب‌ا... نه‌تنها فرآیندی ساده نبود، بلکه به دلیل ریشه‌های عمیق اجتماعی، سیاسی و امنیتی این جریان در لبنان، با دشواری‌های جدی روبه‌رو خواهد بود. از سوی دیگر اگر تلاش‌ها برای مهار یا خلع سلاح حزب‌ا... به سرانجام نرسد، این احتمال وجود دارد که منطقه بار دیگر شاهد دور جدیدی از تنش و درگیری باشد و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، درگیری برخلاف دوره‌های گذشته، کوتاه‌مدت نخواهد بود و ممکن است به یک جنگ فرسایشی و طولانی تبدیل شود. در همین راستا، کشورهای عربی همسو با آمریکا بر این باورند که ژئوپلیتیک منطقه دستخوش تغییرات بنیادین شده و شرایط امروز با سال‌های گذشته تفاوت‌های قابل‌ توجهی دارد. در این میان، نقش ارتش لبنان در حال پررنگ‌تر شدن است. طی ماه‌های اخیر، ارتش لبنان تحت آموزش و پشتیبانی مستقیم فرانسه و آمریکا قرار گرفته و انتقال تجهیزات نظامی به این نیرو با جدیت بیشتری دنبال می‌شود. این تحولات نشان می‌دهد که بازیگران غربی و برخی کشورهای عربی در پی آن هستند که ارتش لبنان را چنان تقویت کنند تا بلکه بتواند در معادلات امنیتی لبنان به عنوان جایگزین حزب‌ا... نقش‌آفرینی کند. چنین روندی، اگرچه در ظاهر با ادعای تقویت حاکمیت ملی لبنان مطرح می‌شود، اما در عمل پیامدهای ژئوپلیتیک بسیار گسترده‌ای به همراه خواهد داشت. به نظر می‌رسد آمریکا، فرانسه و برخی کشورهای عربی با حمایت ضمنی چند کشور اروپایی، راهبردی مشترک را دنبال می‌کنند که هدف اصلی آن کاهش حوزه نفوذ ایران در غرب آسیا، به‌ ویژه در لبنان است. این راهبرد تنها به عرصه نظامی محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک را نیز دربر می‌گیرد. فشارهای بین‌المللی، تلاش برای تغییر موازنه داخلی لبنان و تقویت برخی نهادها و تضعیف نهادهای دیگر در این کشور، همگی در همین چارچوب قابل تحلیل است. در مجموع، آینده درگیری‌ها در منطقه بیش از هر زمان دیگری به تصمیم بازیگران فرامنطقه‌ای و واکنش قدرت‌های منطقه‌ای گره خورده است. آنچه مسلم است، تحولات جاری باید با دقت و حساسیت از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که هرگونه تغییر در معادلات لبنان و غرب آسیا می‌تواند پیامدهای مستقیم و غیر مستقیمی برای منافع ملی ایران به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی، اتخاذ رویکردی واقع‌بینانه، هوشمندانه و متناسب با شرایط جدید ژئوپلیتیک منطقه، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.

علی بیگدلی

کارشناس روابط بین‌الملل