دست بسته اردوغان در سوریه

 در این میان نقش ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان با وجود سرمایه‌گذاری‌های سیاسی، امنیتی و نظامی گسترده، همچنان با محدودیت‌ها و موانع جدی روبه‌روست. یکی از چهره‌های کلیدی این تحولات، احمد الشرع است که حدود پنج سال در منطقه ادلب حضور داشت و در این مدت، عملا تحت آموزش، حمایت و هدایت ترکیه قرار گرفت. احمد الشرع با بهره‌گیری از این حمایت‌ها و همچنین پشتیبانی غیرمستقیم آمریکا، توانست در روند تضعیف ساختار حاکمیتی سوریه و تغییر موازنه میدانی نقش‌آفرینی کند. ترکیه نیز با اتکا به این تحولات، تلاش کرد جایگاه تازه‌ای برای خود در معادلات غرب آسیا تعریف کند و خود را به‌عنوان یکی از بازیگران تعیین‌کننده آینده سوریه معرفی کند. با این حال واقعیت میدانی و سیاسی نشان می‌دهد که اردوغان نتوانسته آن‌گونه که انتظار داشت از نتایج این سرمایه‌گذاری بهره‌برداری کند. یکی از دلایل اصلی این وضعیت بی‌اعتمادی عمیق رژیم صهیونیستی به ترکیه است. اسرائیل نه ‌تنها به نیت‌ها و اهداف اردوغان در سوریه اعتماد ندارد بلکه اختلافات جدی و دیرینه‌ای نیز با دولت ترکیه دارد. همین مسئله باعث شده است که تل‌آویو و متحدانش اجازه ندهند «لقمه چربی» که اردوغان تصور می‌کرد به دست آورده، به‌راحتی در اختیار آنکارا قرار گیرد. در واقع، هرچند ترکیه در ظاهر بخشی از معادلات جدید سوریه را به نفع خود تغییر داده اما در عمل با سدهای سیاسی و امنیتی متعددی مواجه شده است. در کنار این عامل باید به نقش کشورهای عربی نیز توجه داشت. در شرایط کنونی کشورهای عربی به‌طور جدی در حال افزایش نفوذ خود در سوریه هستند و هر یک می‌کوشند سهمی از آینده سیاسی، اقتصادی و امنیتی این کشور داشته باشند. سوریه امروز به صحنه‌ای تبدیل شده که تقریبا همه بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در تلاشند از آن بهره‌برداری کنند. از بازسازی اقتصادی گرفته تا نفوذ سیاسی و امنیتی. در چنین فضایی، ترکیه دیگر تنها بازیگر اثرگذار نیست و ناچار است منافع خود را با دیگر رقبا تقسیم کند. سفرهای خارجی احمد الشرع به کشورهای مختلف نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است. این سفرها تلاشی برای مشروعیت ‌بخشی بین‌المللی، ایجاد توازن میان بازیگران مختلف و کاهش وابستگی صرف به ترکیه تلقی می‌شود. چنین روندی، عملا دست اردوغان را بیش از پیش می‌بندد و مانع از آن می‌شود که آنکارا نقش مسلط و بی‌رقیب در سوریه ایفا کند. در مجموع اگرچه ترکیه با هزینه‌های قابل توجه توانست جای پایی در تحولات سوریه برای خود ایجاد کند اما واقعیت این است که دستان اردوغان در این پرونده چندان باز نیست. رقابت قدرت‌های منطقه‌ای بی‌اعتمادی اسرائیل، حضور فعال کشورهای عربی و نقش‌آفرینی آمریکا، همگی عواملی هستند که مانع از تحقق کامل اهداف ترکیه در سوریه شده‌اند.

علی بیگدلی

کارشناس روابط بین‌الملل