پس لرزه های دلار در بانک مرکزی

دولتی که از ابتدا بسیاری از اقتصاددانان تاکید داشتند که با سیاست‌ها و صد البته افراد اقتصادی دولت قبل وارد عرصه اجرایی کشور نشود، اما به‌رغم آنکه رئیس‌جمهور بر پایه نوع نگاه و اعتقادات خود وزیر اقتصاد مطلوب نظر خود را به مجلس معرفی کرده بود، بهارستان‌نشینان بیش از 6 ماه به عبدالناصر همتی فرصت کار ندادند و او را به‌دلیلی از قطار دولت پیاده کردند که از همان روز اول نیز بسیاری معتقد بودند که در مساله ارز باید رئیس بانک مرکزی مورد پرسش قرار گیرد نه وزیر اقتصاد. اما مجلسی‌ها همتی را کنار گذاشتند تا فرزین همچنان با قدرت به کار ادامه دهد. با این حال از سال گذشته تاکنون قیمت ارز با شیب تندی مواجه بوده است. چنانکه قیمت دلار طی روزهای اخیر تا نزدیک به 136 هزار تومان نیز رفته است. پرسش این است که چرا دولت و سایر نهادهای حاکمیتی مرتبط در راستای توقف این روند و اصلاح آن اقدامی انجام نمی‌دهند؟ آنها که دنبال تخریب دولت هستند، این موضوع را نیز مثل سایر موضوعات دستاویز قرار داده و به حمله به دولت مشغولند، اما کارشناسان و دلسوزان معتقدند که باید شاهد تغییراتی در کارگزاران و سیاست‌های اقتصادی و ارزی باشیم تا شاید شرایط نسبتا بهبود یابد. لذا مدت‌ها است این پیشنهاد به دولت ارائه شده که برای بهبود شرایط و تزریق خون تازه باید شاهد تغییر در تیم اقتصادی دولت به‌ویژه در مجموعه بانک مرکزی باشیم. جالب اینکه بسیاری رشد تصاعدی قیمت ارز را ناشی از عدم مدیریت صحیح و مدبرانه بانک مرکزی می‌دانند و معتقدند که برای اصلاح فرآیندها باید در ریاست بانک مرکزی و معاون وی تغییراتی انجام شود. گرچه پیش از این به دفعات مختلف از استعفاهایی در دولت به‌ویژه استعفای محمدرضا فرزین رئیس بانک مرکزی سخن به میان آمد اما هر بار شورای اطلاع‌رسانی دولت و خود بانک مرکزی این مساله را تکذیب می‌کرد؛ اما امروز با توجه به شرایط به‌وجود آمده به‌نظر می‌رسد خود دولت نیز چندان بی‌میل به تغییرات در بانک مرکزی نباشد. چه اینکه در زمان حضور همتی در وزارت اقتصاد نیز بارها شاهد اختلافات وی با فرزین بر سر مساله ارز بودیم. اتفاقی که رئیس کل بانک مرکزی هیچگاه گردن نگرفت و حتی در دیدار اخیر با نمایندگان مجلس صراحت اعلام کرد که قیمت ارز به من ربطی ندارد. لذا طی روزهای گذشته خبرهایی جسته و گریخته از احتمال تغییر فرزین در جهت مدیریت شرایط ارزی کشور به گوش رسیده است که باید دید دولت در این خصوص چه نوع موضع‌گیری خواهد داشت.

* استعفای فرزین؟

نوسانات شدید ارزی و انتقادات بسیار از عملکرد بانک مرکزی سبب شده تا حواشی و شایعات پیرامون رئیس بانک مرکزی افزایش یابد و رسانه‌ها خبر از استعفای محمدرضا فرزین در پی فشارها به بانک مرکزی بدهند. آنچه امر رصد فضای رسانه‌ای بر می‌آید این است که گویا رئیس بانک مرکزی از سمت خود استعفا داده است. چه اینکه علی قلهکی، فعال رسانه‌ای اصولگرا نیز در این خصوص در ایکس نوشته است: «فرزین یکشنبه گذشته استعفا داد و جایگزین وی فعلا برای قبول پست راضی نشده است». این در حالی است که یک عضو اتاق بازرگانی نیز این مساله را تایید و همزمان از موافقت رئیس‌جمهور خبر داده است. علی شریعتی در صفحه ایکس خود نوشت: «در پی پذیرش استعفای فرزین توسط رئیس‌جمهور در دیدار چهارشنبه گذشته، کمیته گزینش تشکیل و از گزینه‌های جدید برنامه خواسته‌ شده است». این عضو اتاق بازرگانی قدمی فراتر گذشته و گزینه‌های جانشینی فرزین را معرفی کرده است. وی از «اصغر ابوالحسنی» قائم مقام بانک مرکزی، «علی دیواندری»، «حجت‌ا... صیدی»، «داود دانش‌جعفری»، «کوروش پرویزیان»، «شاهپور محمدی» و «اسماعیل ا...‌گانی» به‌عنوان گزینه‌های مطرح برای جانشینی فرزین نام برده است. این در حالی است که دولت، بانک مرکزی و منابع رسمی هنوز هیچ واکنشی به این مساله نداشته‌اند. اما هم‌زمان با انتشار شایعاتی مبنی بر پذیرش استعفای رئیس‌کل بانک مرکزی، برخی رسانه‌ها مدعی شدند که محمدرضا فرزین عصر پنجشنبه در جلسه ستاد تنظیم بازار سازمان برنامه و بودجه حضور داشته است. این رسانه‌ها به نقل از منابع مطلع تایید کرده‌اند که محمدرضا فرزین از ریاست بانک مرکزی استعفا داده است اما طبق عرف اداری کشور تا زمان پذیرش رسمی استعفا توسط رئیس‌جمهور، وظایف و مسئولیت‌های خود را دنبال می‌کند. البته به شرط صحت خبر شاید صحبت‌های صریح رئیس قوه قضائیه در انتقاد از بانک مرکزی به‌‌ویژه در حوزه نظارت و کنترل نوسانات بی‌تاثیر نبوده باشد. واقعیت امر بر آن است که نگاهی به عملکرد محمدرضا فرزین در بانک مرکزی نشان می‌دهد که او نه تنها نتوانست عملکرد خوب و مثبتی در بانک مرکزی در جهت ایجاد تعادل و ثبات در بازار ارز داشته باشد؛ بلکه با عدم همراهی با سیاست‌های اقتصادی دولت و نپذیرفتن انتقادات عملا از یک مسئول عملگرا در جهت ایجاد ثبات در باز ار به یک تماشاچی افزایش نرخ ارز تبدیل شد. چالب اینکه او امروز به همان دلیلی به سمت استعفا و کناره‌گیری متمایل شده که روزی به همان دلیل به ریاست بانک مرکزی منصوب شده بود. زمانی‌که در دیماه 1401 فرزین به جهت شوک به بازار ارز جایگزین علی صالح‌آبادی شد؛ قیمت ارز در محدوده 44 هزار تومان بود؛ اما امروز در دیماه 1404 زمزمه‌های خروج فرزین از ساختمان شیشه‌ای میرداماد قیمت ارز 133 هزار تومان را نیز رد کرده است. جهشی که نشان از ناکامی سیاست‌های ارزی در مهار انتظارات تورمی و مدیریت بازار دارد. هر چند که در حوزه قیمت سکه نیز شرایط وخیم‌تر است و سکه 20 میلیون تومانی در زمان ورود فرزین به حدود 150 میلیون تومان در زمان خروج او رسیده است. در شرایطی که مجلسی‌ها هیچ واکنشی به عملکرد فرزین نداشته‌اند، باید دید در صورت صحت استعفا دولت چه کسانی را برای ریاست بانک مرکزی در نظر خواهند گرفت.

*تیم فرزین قوی نبود

یک کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص حواشی پیرامون استعفای رئیس کل بانک مرکزی اظهار داشت: من معتقدم بانک مرکزی در دوران محمدرضا فرزین مستقل‌ترین بوده و تا حدی که توانسته تابع سیاست‌های دولت، وزارت اقتصاد، ذی‌نفعان افزایش نرخ ارز و تخصیص نرخ ارز و منابع بانکی نباشد و وقتی نتوانسته استعفا داده است. آلبرت بغزیان به «آرمان ملی» گفت: چه زمان آقای صالح‌آبادی و چه زمان همتی هیچ هجمه‌ای تا این حد به رئیس بانک مرکزی وارد نشده بود. واقعا جای تاسف دارد که حتی بابک زنجانی مفسد اقتصادی هم بخواهد اظهارنظر کند. وقتی این همه هجمه هست یعنی آقای فرزین روی منافع برخی افراد پا گذاشته است. وی افزود: اگر مقصر فرزین بود الان باید رشد نرخ ارز متوقف می‌شد یا سرعتش کم می‌شد ولی بازهم رفت به سمت بالا رفت. بغزیان ادامه داد: اگر جایگزین فرزین از دانشگاه شریف بیاید یعنی وزارت اقتصاد و بانک مرکزی حرفشان روی تک‌نرخی کردن قیمت ارز یکی می‌شود. این استاد دانشگاه بیان کرد: پیش‌بینی من این است که تغییر در بانک مرکزی یک مسکنی خواهد بود بعد دوباره شرایط سابق ادامه پیدا خواهد کرد چون ما در شرایط تحریم هستیم. وی گفت: پیش‌بینی من افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و هم افزایش نرخ کالاهای وارداتی است که مسلما باز نظارت روی قیمت‌ها نخواهد بود و دولت صرفا با یکسری کالابرگ الکترونیکی سعی می‌کند این مساله را جبران کند. بغزیان تصریح کرد: تیم فرزین تیم قوی نبود و من هیچ ویژگی از معاون اقتصادی و... ندیدم.