مذاکره و توافق؛ شاید وقتی دیگر

از همین‌رو است که مذاکرات همواره تا مرحله‌ای پیش رفته و پس آن مسکوت باقی مانده و به‌جایی نرسیده است. واقعیت این است که نگاه طرفین به مقوله مذاکره و توافق فرسنگ‌ها با یکدیگر متفاوت است و همین باعث شده تا هر طرف نتیجه خود را از مذاکره مدنظر خود مطرح کند. بر همین اساس ایران معتقد به مذاکره پایاپای و برابر است و آمریکا به آنچه که ایران تحت عنوان مذاکره می‌خواهد اساسا از مذاکره نمی‌گوید. در قاموس ترامپ و هیأت حاکمه امروز آمریکا مذاکره نه در قبال تهران بلکه در قبال همه کشورها یعنی «ما می‌گوییم و شما تایید می‌کنید». مثل ماجرای حضور احمدالشرع رئیس‌جمهور خودخوانده سوریه در کاخ سفید که پس از ساعاتی آنچه ترامپ گفته بود مورد قبول جولانی واقع شد و در مقابل ترامپ نیز تحریم‌های سوریه را به‌طور دائمی برداشت. به عبارتی ترامپ می‌خواهد همه کشورها در ید اخیار خود داشته باشد تا هر زمان خواست روند امور را به نفع خود و ایالات‌متحده تغییر دهد. لذا طبیعی است که بسیاری از کشورها به طور کلی از این قاعده پیروی نکنند. ایران نیز به‌عنوان بازیگری مستقل در نظام بین‌الملل و قدرتی منطقه‌ای به طور طبیعی زیربار چنین به اصطلاح مذاکره‌ای که فرقی با تسلیم ندارد، نمی‌رود. همین تفاوت در نوع نگاه به امر مذاکره باعث شده تا هنوز مذاکرات ایران و آمریکا به نتیجه خاصی نرسد. البته حسن‌نیت ایران در 5 دور مذاکرات مسقط نشان داده شد جایی‌که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگوهای 5 باره با استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در خاورمیانه مذاکرات را تا سر حد توافق پیش برد و به گفته مقامات کشورمان حتی قرار بود که در دور ششم ایران بسته پیشنهادی خود را به طرف آمریکایی ارائه کند؛ اما آمریکایی‌ها از ترس رسیدن به توافق با ایران بی‌آنکه بتوانند با فشار خواسته‌های زیاده‌خواهانه خود را به ایران تحمیل کنند فرمان جنگ علیه ایران را صادر کردند تا به نحوی میز مذاکره را منفجر کنند و نشان دهند حاضر به توافق با ایران نیستند و ایران را فقط تسلیم می‌خواهند. صحبت‌های جسته و گریخته ترامپ؛ رئیس‌جمهور؛ روبیو، وزیر امور خارجه و دیگر مقامات آمریکایی در خصوص آمادگی برای مذاکره و توافق نیز همان دیکته‌ای بود که به ویتکاف گفته بودند تا در مذاکره با عراقچی پیاده کند اما وقتی شرایط به طور متعادل پیش رفت و اهداف آنها محقق نشد، به جای مذاکره جنگ را پیش گرفتند. امروز نیز شرایط به همین منوال است و آمریکایی‌ها اگر از موضوع برابر با ایران وارد مذاکره بشوند ایران پای میز مذاکره خواهد آمد؛ اما اگر باز هم بخواهند با فشار و تهدید کار خود را پیش ببرند ایران نشان داده همان اندازه که به دیپلماسی و مذاکره پایبند است، قدرت نظامی و میدان را نیز همراستا با دیپلماسی پیش می‌برد. حال این آمریکایی‌ها هستند که باید تعریف خود را از مذاکره عوض کنند و حداقل رویکرد دولت‌های پیشین را در باب مذاکره یعنی توافق طرفینی در پیش گیرند.

* کفایت مذاکره

وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص بازبودن مسیر گفت‌وگو‌ها و مذاکره با آمریکا طی چند وقت اخیر اظهار داشت: واقعیت این است که من با استیو ویتکاف در تماس بوده‌ام؛ البته نه در این روزها، زیرا چند ماهی است که تصمیم گرفتیم این تماس‌ها را متوقف کنیم. من با او درباره برنامه هسته‌ای ایران مذاکره می‌کردم. ما پنج دور مذاکره داشتیم و حتی دور ششم را برای ۱۵ ژوئن تعیین کرده بودیم، اما دو روز پیش از آن، اسرائیلی‌ها به ما حمله کردند. این حمله بدون هیچ‌گونه تحریک قبلی و غیرقانونی بود و سپس ایالات‌متحده نیز به آن پیوست. این واقعا بسیار عجیب بود که چگونه در میانه مذاکرات تصمیم گرفتند به ما حمله کنند. سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با راشاتودی گفت: این موضوع برای ما یک تجربه بسیار بسیار تلخ بود؛ و در واقع پیش از آن نیز تجربه تلخ دیگری داشتیم، زمانی که آمریکا تصمیم گرفت بدون هیچ دلیل موجهی از توافق سال ۲۰۱۵ که با نام برجام شناخته می‌شود خارج شود. در حقیقت تنها دلیل این بود که یک رئیس‌جمهور آمریکا دستاوردهای دولت پیشین را نمی‌پسندید. پس از این جنگ  12 ‌روزه، من همچنان با استیو ویتکاف در تماس بودم و دیدگاه‌هایمان را ردوبدل می‌کردیم. آنها بر ازسرگیری مذاکرات اصرار داشتند، اما به نظر من این اصرار با رویکردی کاملا نادرست همراه بود. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در خصوص اینکه دولت فعلی آمریکا قادر است رویکرد احترام و کرامت را ارائه دهد، بیان کرد: این بستگی دارد به اینکه آیا آنها به این نتیجه برسند که مذاکره با دیکته‌کردن تفاوت دارد یا نه. ما برای یک توافق عادلانه و متوازن که از طریق مذاکره حاصل شود آماده‌ایم، اما برای پذیرش دیکته آماده نیستیم. اگر آنها با یک ایده عادلانه و متوازن برای یک راه‌حل مذاکره‌شده، مبتنی بر منافع متقابل هر دو طرف، به سراغ ما بیایند، آن‌گاه ما آن را بررسی خواهیم کرد. این دیپلمات ارشد کشورمان تصریح کرد: در واقع، همان‌طور که می‌دانید، حتی در همین سال ۲۰۲۵ نیز تجربه‌های تلخی داشته‌ایم، چه برسد به سال‌های قبل. ما مذاکره کردیم، اما در همان زمان به ما حمله شد. بار دیگر، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل وارد مذاکره شدیم تا برای مساله موسوم به «اسنپ‌بک» راه‌حلی پیدا کنیم. ما ایده‌های خوبی ارائه دادیم، اما همه آنها رد شد. پس از آن به این نتیجه رسیدیم که دیگر کافی است. آنها آمادگی یک توافق عادلانه را ندارند. بنابراین باید صبر کنیم تا زمانی‌که به آن نقطه برسند و آن‌گاه بتوانیم گفت‌وگو کنیم.