نه به مذاکرات تصنعی

 لذا تحت هر شرایطی مذاکره را می‌توان آسان‌ترین، در دسترس‌ترین و بهترین رویکرد قلمداد کرد. چه اینکه حتی در مساله بحران اوکراین نیز که سال‌ها مسکو و کی‌یف با هم به جنگ می‌پرداختند نیز در نهایت مذاکرات طرفینی با میانجی‌گری آمریکا ظاهرا به پذیرش توافق ختم شده است. در همین راستا نیز ایران در فضای بین‌المللی و در مواجهه با غرب همواره سیاست خود را بر مبنای تعامل و مذاکره با طرف مقابل قرار داده است و در این مسیر هیچگاه از رسیدن به راهکارهای عملی در جهت دست یافتن به یک توافق پایدارکناره‌گیری نکرده است. به طور مشخص 5 دور مذاکره بین ایران و آمریکا به میزبانی و میانجی‌گری عمان نشان از عزم وارده ایران برای رسیدن به یک توافق پایدار و اصولی داشت؛ اما این طرف مقابل بود که وقتی دید شرایط به طور عادی پیش می‌رود و ایران آماده ارائه شروط خود برای توافق در دور ششم است پیش از آغاز دور جدید مذاکرات به ایران حمله کرد تا نشان دهد مذاکره را صرفا بهانه‌ای برای وقت‌کشی در جهت فشار بیشتر بر ایران می‌بیند و اساسا اعتقادی به مذاکره برابر و رسیدن به توافقی که در آن منافع هر دو طرف لحاظ شود، ندارد. واقعیت این است که آمریکای ترامپ تعریف دیگری از مذاکره دارد و معنای معمول مذاکره را بر نمی‌تابد. در معنای معمول طرفین بر سر یک موضوع به مذاکره می‌پردازند؛ امتیازاتی داده و امتیازاتی می‌گیرند و در نهایت در یک «جا» به توافق می‌رسند. مثل توافق برجام که ایران و 1+5 پس از دو سال مذاکره در نهایت به توافقی پایدار و طرفینی دست پیدا کردند.؛ اما امروز ترامپ تعریف دیگری از مذاکره دارد که اساسا مذاکره را از قالب تهی کرده است. آنچه ترامپ نام آن را مذاکره می‌گذارد در حقیقت تسلیم است. به عبارت ساده‌تر ترامپ می‌گوید: آماده مذاکره هستیم و از آن استقبال می‌کنیم؛ اما مذاکره‌ای که در آن ما شروط را تعیین کنیم و ایران بپذیرد. در چنین شرایطی تبعا نه ایران؛ بلکه هر کشور دیگری هم باشد این قرائت از مذاکره را نمی‌پذیرد. امروز این پرسش مطرح است که چه تضمینی وجود دارد که ایران مجددا با آمریکا پای میز مذاکره بنشیند و آنها باز هم زیرمیز نزنند و حمله دیگری انجام ندهند. واقعیت این است که حمله آمریکا به ایران تتمه اعتمادی را که می‌شد به مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم داشت نیز از بین برد و اکنون همه‌چیز در فضای بی‌اعتمادی پیش می‌رود. اگر از نظر واشنگتن هیچ‌چیز تغییر نکرده و شرایط برای از سرگیری مذاکره مهیا است؛ اما در تهران نگاه‌ها دگرگونه است و پس از جنگ 12 روزه، استارت مکانیسم ماشه یا همان اسنپ بک با تحولات اخیر بین‌المللی ایران دیگر نگاه سابق را به مذاکره ندارد و رویکرد جدیدی اتخاذ کرده است که اگر غرب و به‌ویژه آمریکا تمایل به مذاکره داشته باشد باید شنوا و پذیرای این شروط باشد.

* از میانجی‌گری تا توافق

فضای دیپلماسی بین‌المللی در فضایی مبهم و غیر شفاف قرار دارد و با نوعی خلأ مواجه هستیم و به‌طور مشخص معلوم نیست که چه رویکرد مذاکراتی میان تهران و واشنگتن در جریان است. در همین مسیر کشورهای مختلفی از عمان گرفته تا ژاپن، روسیه و اخیرا هم عربستان به‌دنبال میانجی‌گری هستند؛ اما به‌نظر می‌رسد هر چقدر ایران نگاه واقعی به مذاکره و توافق دارد آمریکا بالعکس صرفا دنبال فشار به ایران در جهت تسلیم است. هر دوطرف از آمادگی برای مذاکره می‌گویند اما نگاهشان به مذاکره اصلا شباهتی به هم ندارد. آمریکا می‌گوید آماده مذاکره هستیم؛ اما آنچه را که آنها مذاکره نام می‌نهند ایران بر نمی‌تابد. چه اینکه شروط آمریکای ترامپ را نیز ایران قبول ندارد. از سوی دیگر تهران معتقد به مذاکره واقعی، سازنده و از موضع پایاپای و برابر است، اما ترامپ و دولتمردانش این موضوع را نمی‌پذیرند. چنانکه چندی پیش مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا اظهارکرد: «دولت ترامپ آماده توافق با ایران تحت شرایط سختگیرانه است اما مواظبت خواهد کرد تا امتیازی که به ایران خواهد داد منجر به تقویت بیشتر تهران نشود» یا خود ترامپ اخیرا دوباره مدعی شد: «ایران خواهان توافق با واشنگتن است و آنها می‌خواهند توافقی انجام دهند و ما احتمالا قرار است با ایران توافق کنیم». بله؛ البته که ایران خواهان مذاکره و توافق است؛ اما مذاکره‌ای برابر و توافقی که منافع طرفین در آن لحاظ شود. در همین خصوص نیز چندی پیش سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به صحبت‌های تهران در خصوص تمایل تهران به مذاکره اظهارکرد:‌ «اول از همه، من می‌گویم که هیچ تجربه خوبی از گفت‌وگو با دولت او نداریم. ثانیا؛ بله، ما موافق یک توافق هستیم، اما یک توافق منصفانه و متوازن. مشکل این است که وقتی آمریکایی‌ها از یک توافق صحبت می‌کنند، در واقع می‌خواهند خواسته‌های خود را دیکته کنند و این هم آن چیزی است که همین دوماه پیش در نیویورک تجربه کردیم. ما آماده مذاکره هستیم، اما نه برای دیکته‌شدن. ما آماده توافق هستیم، اما برای توافقی منصفانه و متوازن، نه یک توافق یک‌طرفه.«

*خودفریبی آمریکا

دبیر شورای عالی امنیت ملی در سفر به پاکستان پس از دیدار‌های سیاسی در مراسمی در سفارت جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد با جمعی از روسای اندیشکده‌های برتر پاکستانی و نظریه‌پردازان عرصه صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی دیدار کرد. علی لاریجانی گفت: این اراده ملت ایران بود که در این جنگ خود را نشان داد. رژیم اسرائیل که فکر می‌کرد ایران را شکست دهد، کاملا مأیوس شد. وی افزود: عزم رهبری و اراده ملت ایران پیروز بر سلاح و تجاوزگری دشمن شد. سابقه تمدنی ملت ایران رمز نبرد قهرمانانه و پیروزی ما است. ایران هزاران سال بوده، هست و خواهد بود. این فکر احمقانه دشمن متجاوز بود که گمان می‌کرد با جنگ ایران را بشکند. وی عنوان کرد: این جنگ نتیجه توطئه آمریکایی، اسرائیلی بود که از سال‌های قبل طراحی شده بود. ترامپ نیز اخیرا اعلام کرد که از سال ۲۰۰۳ تمرین می‌کردند تا با هواپیماهای خود به تأسیسات اتمی ایران حمله کنند. اما قدرت اصلی خداوند بود که جلوی این تهاجم را گرفت. دبیر شعام ادامه داد: ایران موشک‌های قوی داشت و امنیت پوشالی اسرائیل را درنوردید. برخی کاستی‌ها نیز وجود داشت که در پی حل آن هستیم. لاریجانی درباره مذاکرات هسته‌ای و احتمال دیدار تهران و واشنگتن تصریح کرد:‌ آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند خود را نقطه عطف هر تحول در جهان نشان دهند؛ این نوعی خودفریبی است. ما مذاکرات واقعی را قبول داریم، نه مذاکرات تصنعی. مذاکرات باید پایه‌های واقعی داشته باشند و نتیجه از قبل اعلام نشود. جمهوری اسلامی ایران اصراری ندارد.