شرایط را باید تا پایان دوره ترامپ مدیریت کنیم

بنابراین فعلا همه‌چیز در تعلیق می‌ماند. نه ما کوتاه می‌آییم و نه آنها. در این شرایط باید مدیریت تنش بشود تا قضیه به سمت تنش و نزاع بیشتر نرود. به نظر می‌رسد بهترین حالت آن باشد که با تدبیر و دوراندیشی دوره سه ساله باقیمانده ترامپ مدیریت شود تا بعد ببینیم تحولات سیاسی در آمریکا به چه سمتی پیش می‌رود. انتخابات اخیر نشان داد اوضاع به نفع جمهوری خواهان نیست که شاخص مهم آن شکست آنها در انتخابات شهرداری نیویورک و به قدرت رسیدن زهران ممدانی بود. پیش‌بینی می‌شود سال آینده میلادی در انتخابات میان دوره‌ای باز هم شاهد شکست جمهوری خواهان باشیم». جملات ذکر شده اظهارات غلامعلی دهقان استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی درباره فضای داخلی کشور و مناسبات بین‌المللی پیرامون ایران در گفت‌وگو با «آرمان ملی» است. دهقان در این گفت‌وگو به مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو اشاره کرده که در ادامه می‌خوانید.

*معادلات بین ایران و ترامپ در چه وضعیتی است؟ آیا بیشتر به سمت تنش در حال حرکت است یا توافق؟

ترامپ در حال ترجمه قدرت نظامی آمریکا به قدرت سیاسی و اقتصادی است. او سروصدای زیادی دارد، اما نشان داده در عمل اهل ریسک بالا نیست. برای همین هم است که در قضیه اوکراین طرحی ارائه داد که کاملا به نفع روسیه بود. در حقیقت وی خواهان واگذاری بخش شرقی اوکراین به روسیه است. دلیل او هم معلوم است. روسیه دست بالا را دارد. غرب اگر بخواهد با روسیه به خاطر اوکراین درگیر شود، هزینه بالایی خواهد داد. بنابراین ترامپ تلاش می‌کند با راهبرد «زلنسکی واگذار کن و سخت نگیر» به قول معروف قال قضیه را بکند. ترامپ عزم جدی برای درگیری گسترده با ایران ندارد چون به هزینه‌های سنگین آن واقف است. فعلا منتظر است ببیند ایران چه راهبردی دارد. راهبرد ایران هم مشخص است؛ عقب نشینی در قضیه هسته‌ای وجود ندارد. ایران دنبال بمب اتم هم نیست. ولی غنی‌سازی با درصد مشخصی را برای کارهای علمی و صنعتی خواهان است و همچنان اهل تعامل با آژانس‌ انرژی هسته‌ای است. بنابراین ترامپ و غیر ترامپ در آمریکا باید خود را با خواست منطقی ایران تطبیق دهد. در قضیه نفوذ منطقه‌ای ایران هم آمریکایی‌ها باید قبول کنند این نفوذ یک شبه حاصل نشده است که یک شبه هم از بین برود. این نفوذ یک نفوذ تاریخی است و ریشه در قرن‌های زیادی از زمان ایران باستان دارد. بنابراین این ارتباط تاریخی از بین نخواهد رفت علاوه بر این تا قضیه فلسطین حل نشود همچنان خاورمیانه مسائل خود را دارد. موافقت آمریکا با تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی می‌تواند تا حدی مشکلات منطقه را کم کند. ایران صراحتا اعلام کرده است در امور دفاعی خود به هیچ کس اجازه دخالت نخواهد داد. قضیه موشکی ایران فخر ایرانیان است و ایران در این قضیه هم کوتاه نخواهد امد. در دفاع ملی ۱۲ روزه دیدیم که چگونه موشک‌های ایرانی معادله جنگ را به هم زد و سرانجام سبب التماس نتانیاهو برای آتش‌بس شد. با این اوصاف وضعیت رابطه ایران و آمریکای ترامپ همچنان در حالت نه جنگ و نه صلح خواهد بود. البته ترامپ ممکن است برای تضعیف ایران بازهم به نتانیاهو چراغ سبز حمله به ایران بدهد تا فشار را بیشتر کند، اما پرسش این است که آیا نتانیاهو مختصر عقلی هم ندارد که دوباره بخواهد حمله کند؟ چراکه قطعا جواب ایران از دفعه قبل شدیدتر و کوبنده‌تر خواهد بود.

*ادامه وضعیت بلاتکلیفی و نه جنگ نه صلح تا چه زمانی برای ایران وجود خواهد داشت و ایران چگونه می‌تواند از این شرایط خارج شود؟

قرائن و شواهد نشان می‌دهد فعلا ترامپ دلش خوش است که تاسیسات اتمی ایران را بمباران کرده است و کار تمام شده است. ترامپ در قضیه نفوذ منطقه‌ای و موشکی ایران همچنان زیاده خواهی دارد که ایران به هیچ وجه عقب‌نشینی نخواهد داشت. بنابراین فعلا همه چیز در تعلیق می‌ماند. نه ما کوتاه می‌آییم و نه آنها. در این شرایط باید مدیریت تنش بشود تا قضیه به سمت تنش و نزاع بیشتر نرود. به نظر می‌رسد بهترین حالت آن باشد که با تدبیر و دوراندیشی دوره سه ساله باقیمانده ترامپ مدیریت شود تا بعد ببینیم تحولات سیاسی در آمریکا به چه سمتی پیش می‌رود. انتخابات اخیر نشان داد اوضاع به نفع جمهوری خواهان نیست که شاخص مهم آن شکست آنها در انتخابات شهرداری نیویورک و به قدرت رسیدن زهران ممدانی بود. پیش‌بینی می‌شود سال آینده میلادی در انتخابات میان دوره‌ای باز هم شاهد شکست جمهوری خواهان باشیم. واقعیت این است ما در قضیه هسته‌ای به خواست حداقلی در برجام رضایت دادیم و اوبامای دموکرات آن را پذیرفت. به نظر می‌رسد بجز ترامپ گزینه‌های دیگر جمهوریخواه هم می‌توانستند با ایران مصالحه کنند. بنابراین تدبیر دوره سه ساله ترامپ بسیار مهم است.

ترامپ عزم جدی برای درگیری گسترده با ایران ندارد چون به هزینه‌های سنگین آن واقف است. فعلا منتظر است ببیند ایران چه راهبردی دارد. راهبرد ایران هم مشخص است؛ عقب نشینی در قضیه هسته‌ای وجود ندارد

*احتمال حمله ترامپ به ونزوئلا و سقوط احتمالی مادورو چه تأثیری بر مناسبات پیرامون ایران دارد؟

به نظر می‌رسد راهبرد ترجمه قدرت نظامی آمریکا به‌ امر سیاسی در مورد ونزوئلا دستور کار ترامپ است. ترامپ با دستور دادن به ارتش آمریکا مبنی بر زدن کشتی‌های ونزوئلایی تحت عنوان تروریست‌های‌ قاچاق مواد مخدر و تهدیدات مدوام تلاش می‌کند کاری کند تا خود مادورو داوطلبانه قدرت را ترک کند. اینکه آیا این ترس و ارعاب موفق خواهد شد ترامپ را به اهدافش برساند یا نه، باید منتظر روزهای آینده باشیم. تا اینجای کار که مادورو خود را مستظهر به پشتیبانی بخش قابل توجهی از مردم و ارتش‌ کشور می‌داند. واقعیت این است هم ونزوئلای چاوز رهبر قبلی و مادورو رهبر فعلی رابطه خوبی با ایران داشته و همین بهانه‌ای شده تا آمریکایی‌ها بیشتر به مادرو فشار بیاورند. از سوی دیگر اگر فرضا مادورو ساقط شود اپوزیسون ایران که بیشتر در عالم خواب و رویا بسر می‌برد و نشان داه که درک درستی از ایران ندارد تا مدتی دچار خوشحالی کاذب خواهد بود که لابد در ایران هم چنین و چنان خواهد شد، اما این یک خیالبافی بچه‌گانه است. شرایط ایران به هیچ وجه شبیه شرایط ونزوئلا نیست.

*فضای داخلی کشور به سمت استیضاح برخی وزرا یا فشار برای برکناری برخی مدیران توسط پزشکیان حرکت می‌کند. تحلیل شما از این وضعیت چیست؟

مجلس شورای اسلامی برخلاف انتظار برخی تحلیلگران در مرداد سال گذشته به تمامی وزرای پیشنهادی رای مثبت داد و نشان داد که به مجموعه دولت پزشکیان حسن ظن دارد. اما بدیهی است که همیشه پس از مدتی اختلاف‌نظرها میان مجلسیان و وزرا بروز می‌کند. برخی وعده‌ها عمل نمی‌شود، توقع بعضی برآورده نمی‌شود و ده‌ها دلیل دیگر سبب طرح سوال و حتی استیضاح از وزرا می‌شود که اگر بر اساس حسن نیت و با قصد بهبود کارها باشد امر مبارکی هم است. واقعیت این است که مدیریت مجموعه دولت بسیار سخت است. انتظار می‌رود همانطور که مقام رهبری هم تاکید کردند، از شخص پزشکیان و کلیت دولت حمایت شود. در همین راستا انتظار می‌رود ثبات مدیریت مد نظر باشد مگر اینکه قرائن و شواهد نشان دهد چاره‌ای جز تغییر نیست. در میان وزرا در موقع رای اعتماد وزیر پیشنهادی بهداشت و درمان مخالفان سیاسی زیادی داشت، اما هم‌اکنون به نظر می‌رسد جزو وزرای موفق کابینه است و سخنی از استیضاح او نیست اما افرادی بودند که رای بالایی هم داشتند اما انگار در کارآمدی وزارتخانه زیر سوال رفته‌اند. بنابراین باید به مجلس این حق را قائل باشیم که به وظیفه خود عمل کند. در مجموع وضعیت کشور به جهت دشمنی دشمنان ایران زمین به نحوی است که همگان می‌بایست نهایت مراقبت را داشته باشند تا دشمن از وضعیت فعلی سوء استفاده نکند.

*در روزهای اخیر هجمه‌ها علیه فعالیت‌های حسن روحانی افزایش یافته است. روحانی در معادلات سیاسی کنونی چه نقشی دارد که به سیبل تندروها تبدیل شده است؟

دشمن طی‌ سال‌های پس از مشروطه تلاش کرده است وحدت ملی ایرانیان را هدف قرار بدهد. بنابراین تلاش کرده با تقویت دو قطبی‌هایی این کار خود را عملیاتی کند. اصطلاحا دو قطبی کاذب درست می‌کند. مشروعه یا مشروطه ایران و یا اسلام مصدق یا کاشانی و بعد از انقلاب هم زیاد از این دوگانه‌ها دیدیم. در قضیه شایعات مربوط به حسن روحانی که این روزها دیده می‌شود، عده‌ای در خارج از کشور دنبال تشدید اختلافات میان چهره‌های انفلاب و نظام هستند و به تعبیری دنبال دو‌ قطبی‌های کاذب هستند که اساسا وجود خارجی ندارد. بر همه ‌سیاسیون فرض است که مراقب این دسیسه‌ها باشند و در دام دوقطبی‌ها نیفتند. حدس‌هایی که برخی در خارج و بعضی در داخل در باره حسن روحانی مطرح می‌کنند بیش از اینکه واقعیت داشته باشد ریشه در اوهام و خیالات عده‌ای دارد که درک درستی از ساخت قدرت در ایران ندارند.