مسأله فلسطین به مسأله اول مردم جهان تبدیل شده است

حماس اعلام کرد با آزادی تمام اسرای اسرائیلی، چه زنده و چه اجساد، بر اساس فرمول تبادل مطرح‌شده در طرح ترامپ و با فراهم شدن شرایط میدانی لازم موافقت کرده است. حماس همچنین تأکید کرد آماده است فوراً با میانجی‌گری طرف‌های واسطه وارد مذاکرات برای بررسی جزئیات تبادل شود. این جنبش در ادامه بار دیگر موافقت خود را با سپردن اداره نوار غزه به یک هیات فلسطینی متشکل از شخصیت‌های مستقل بر پایه توافق ملی فلسطینی و با پشتوانه حمایت عربی و اسلامی اعلام کرد. حماس اعلام کرد آنچه در طرح ترامپ درباره آینده نوار غزه و حقوق ملت فلسطین آمده، به تصمیمی ملی مربوط است که باید در چارچوبی فراگیر و در سطح ملی فلسطین مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ترامپ در پیامی در تروث‌سوشال پاسخ حماس را به منزله آمادگی این جنبش برای «صلح ماندگار» توصیف کرد و خواستار توقف فوری بمباران غزه توسط اسرائیل شد. او در تروث‌سوشال نوشت: «من بر اساس بیانیه‌ای که حماس همین الان صادر کرده معتقدم که آنها آماده صلح ماندگار هستند». برای بررسی این اتفاق با غلامعلی دهقان تحلیلگر مسائل سیاسی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

*درآستانه حادثه 7 اکتبر قرار داریم و هنوز سوالات زیادی در باره این حادثه وجود دارد. آیا حماس چنین پیش‌بینی داشت که اسراییل در این سطح عکس‌العمل نشان دهد؟

قرائن و شواهد نشان می‌دهد سران حماس فکر نمی‌کردند عکس‌العمل اسرائیل در سطحی بوده باشد که طی دو سال اخیر شاهد بودیم. نهایت اینکه انتظار داشتند این بار ده‌ها هزار فلسطینی را از زندان اسرائیل طی یک مبادله با اسرای اسرائیلی آزاد کنند. اما همیشه بازی آن طور که پیش‌بینی می‌شود، جلو نمی‌رود. در بازی‌های ورزشی هم از این غافلگیری‌ها کم نبوده است. یادمان نرفته در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل در خاک خود و به عنوان میزبان از آلمان هفت گل خورد. در حالی که انتظار می‌رفت برزیل در خاک خود و با وجود تماشگران برزیلی موفق شود، اما کاملا بر عکس شد. در سیاست هم از این موارد در تاریخ زیاد بوده است. در جنگ تحمیلی ۸ ساله شاهد بودیم چگونه رهبر وقت عراق توهم پیروزی چند روزه داشت اما پس از مدتی قوای عراقی زمین‌گیر و پس از چندی این ما بودیم که می‌خواستیم با ورود به خاک عراق صدام را سرنگون کنیم. در همین دفاع ملی میهنی ۱۲ روزه هم شاهد بودیم چگونه اسراییل دچار خطای محاسباتی شد. من معتقدم آدمی دارای علم نسبی است و می‌تواند در محاسبات و تحلیل‌های خود دچار خطا و اشتباه شود. فرقی هم نمی‌کند فلسطینی باشد یا عراقی یا ایرانی و یا اسراییلی. نمونه دیگر آن حمله ناموفق آمریکایی‌ها برای نجات افراد سفارت خود در ایران بود که در صحرای طبس در اردیبهشت ۱۳۵۹ گرفتار طوفان شن شدند و پایشان به تهران هم نرسید.

*به نظر می‌رسد شما این فرضیه را قبول ندارید که ممکن است عده‌ای نفوذی چنین عملیاتی را طراحی کرده باشند که تبعات زیادی برای منطقه داشته است. آیا چنین است؟

واقعیت این است ما معمولا بین انگیزه و انگیخته آدم‌ها یا سازمان‌ها و یا کشورها فرق قائل نمی‌شویم و با توجه به نتایج تحلیل می‌کنیم و برای همین دچار خطا در تحلیل می‌شویم. در همین قضیه حمله حماس عده‌ای فراموش می‌کنند از تشکیل کشور جعلی اسرائیل تا زمان حمله ۷۵ سال گذشته بود. صهیو نیست‌ها از همان آغاز با زور و تجاوز و تعدی و با کشتار فراوان مثل کشتار دیر یاسین حرکت خود را شروع کردند و به تدریج بخش‌های دیگری را هم به خود الحاق کردند و با قلدری مردم بومی فلسطین را آواره کشورهای منطقه کردند. زندانی‌های زیادی از فلسطینی‌ها گرفتند و برخی از سران آنها را در کشورهای دیگر ترور کردند. عکس‌العمل بدیهی و طبیعی چنین وضعی مقاومت است و این مقاومت حتی با وجود سازش برخی رهبران فلسطینی مثل یاسر عرفات و ابومازن باز هم به اشکال مختلف به‌خصوص در انتفاضه اول و دوم ادامه پیدا کرد. بنابراین عملیات حماس را باید در ادامه مقاومت‌های قبلی تحلیل کرد، اما بر خلاف گذشته این بار اسراییل و حامیان غربی او به‌خصوص آمریکا عکس‌العمل بسیار سنگینی نشان دادند که خلاف انتظار مقاومت فلسطین بود.

موضوع تشکیل دولت فلسطینی در سطح جهان به شکل گسترده طرح شد و دولت‌های زیادی، دولت فلسطینی را به رسمیت شناختند. بنابراین علاوه بر جنبه‌های ناخوشایند دو سال گذشته، جنبه‌های دیگر را هم باید دید

*پیامدهای7 اکتبر چه بود و اینکه اسرائیل وحشیانه ‌ساختمان‌ها و مراکز اداری و تجاری‌ زیادی را در غزه و همچنین جنوب لبنان و منطقه ضاحیه بیروت تخریب کرده و همچنین تلفات انسانی به مرز ۵۷۰۰۰ نزدیک شده است. چه تغییری در معادلات منطقه ایجاد کرد؟

بله. متاسفانه آمار خرابی و تلفات انسانی بالا رفته است. با این وجود حمله حماس‌ نتایج مهمی هم داشته است. این طور نیست که فقط اسراییل زده باشد. اسراییل هم ضربات مادی فراوانی خورده است. عملا شمال اسراییل به خاطر ضربات کوبنده حزب‌ا... لبنان تا مدتی بدون سکنه بود و مراکز زیادی آنجا خراب شد. حملات یمنی‌ها برخی مواقع فعالیت فرودگاهای آنجا را متوقف کرد. حملات موشکی ایران آثار فراوانی در اسراییل داشت و بنا بر نقل خود محافل صهیونی نزدیک ۶۰۰۰۰ نفر درخواست جبران خسارت داشته‌اند. مهم‌تر اینکه الان سیر مهاجرت به اسرائیل متوقف و برعکس ‌شاهد موج مهاجرت از آنجا هستیم. تا صد هزار نفر گفته شد مهاجرت کرده‌اند. حتی خبری بود برخی اعیان و اشراف آنها در قبرس به خریدن زمین و خانه روی آورده‌اند. شاید هم روزی روزگاری همین موضوع زمین خریدن در آنجا داستان شود. اما مهم‌تر اینکه طی دو سال گذشته موصوع فلسطین موضوع اول جهان سیاست شده است و هم اکنون علاوه بر محافل سیاسی این مقوله در میان توده‌های مردم در اقصی نقاط جهان هم مطرح است. تظاهرات بزرگ در حد صدهزار تا سیصدهزار نفر در استرالیا و اسپانیا و ایتالیا و لندن و پاریس قابل توجه است و کمتر سابقه داشته در موصوعی این اندازه مردم شرکت کنند. همچنین شاهد بودیم موضوع تشکیل دولت فلسطینی در سطح جهان به شکل گسترده طرح شد و دولت‌های زیادی، دولت فلسطینی را به رسمیت شناختند. بنابراین علاوه بر جنبه‌های ناخوشایند دو سال گذشته، جنبه‌های دیگر را هم باید دید تا تحلیل بهتری از قضایا داشت.

*در آستانه دوسالگی هفتم اکتبر ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا طرحی برای حل و فصل منازعه غزه مطرح کرد که کلیت آن مورد تایید حماس و بخش قابل توجهی از کشورهای عربی و ترکیه و مصر قرار گرفت. چقدر می‌توان به عملیاتی بودن آن امیدوار بود؟ نقاط قوت و ‌ضعف طرح‌ را در چه می‌دانید؟

طرح ترامپ از سوی وی مدتی پیش مطرح شد و حماس هم هوشمندانه آن را رد نکرد و فرازهایی از آن مثل آتش‌بس و تبادل اسرا از سوی دو طرف و خروج اسرائیل از غزه را پذیرفت و محترمانه یاددآور شد در باره برخی دیگر از‌ موارد پیشنهادی مثل خلع سلاح حماس می‌بایست مذاکره کرد. حماس همیشه خواهان معاوضه اسرای اسراییلی با زندانیان دربند فلسطینی بود و همچنین خروج اسراییل از نوار غزه. بنابراین تفاوت این بار این بود که پاسخ حماس به ترامپ لحن نرم و ملایمی داشت و کلیت پیشنهاد را با برخی ملاحظات پذیرفت. از سوی دیگر ترامپ در سه موضوع مهم و راهبردی جنگ اکراین و روسیه و قضیه هسته‌ای ایران و موضوع غزه تا اینجا دستاوردی نداشته است. بنابراین از پاسخ زیرکانه حماس که توپ را به زمین نتانیاهو انداخت استقبال کرد و جواب حماس را بازنشر هم نمود. بنابراین باید منتظر تحولات روزهای آینده باشیم و ببینیم آیا دو طرف درگیر عملا آتش‌بس می‌کنند یا نه. واقعیت این است بین بخش سیاسی حماس که در خارج از کشور هستند در ترکیه و قطر و مصر با بخش نظامی حماس که در میدان است به جهت مسائل امنیتی فاصله‌ای هم است. آیا پذیرش طرح ترامپ صرفا از سوی شاخه سیاسی حماس بوده است یا اینکه نه شاخه نظامی در میدان هم آن را تایید کرده است. گذشت زمان اینها را مشخص می‌کند. آیا پس از آزادی اسیران اسراییل به دیگر تعهدات هم عمل می‌کند یا نه؟ اگر اسرائیل بعد از آزادی اسیران دوباره حمله را شدیدتر ادامه داد، ترامپ چه خواهد کرد؟ به نظر می‌رسد گام کوچکی برای مصالحه برداشته شده و قضاوت درباره چشم‌انداز آینده زود است.