همراهی مردم مابه‌ازای شفاف‌سازی

 شاید افزایش قیمت بنزین تاثیر ناچیزی بر هزینه حمل و نقل عمومی داشته باشد یا به طور مشخص وسایط نقلیه‌ای مثل اتوبوس یا مینی‌بوس اصلا مصرف بنزین ندارند، ولی افزایش قیمت بنزین روی قیمت آنها هم اثر خواهد گذاشت. حتی بسیاری از مشاغل که شاید در نگاه اول کمترین اثر پذیری را از قیمت تمام شده بنزین داشته باشد، ولی متاثر از تغییر قیمت بنزین خواهد بود. بنابراین هم درخصوص بنزین و هم در خصوص نان، وقتی که بحث افزایش قیمت مطرح است، باید با دقت مورد توجه قرار بگیرد. از طرف دیگر فلسفه افزایش قیمت بنزین یعنی ایجاد مانع برای اینکه این فرآورده قاچاق نشود. از طرف دیگر مصرف بی‌رویه هم مطرح است و مزیت بعدی این است که از طریق کاهش مصرف بنزین، بتوان آلودگی کلانشهرها را کنترل کرد. حالا سوال مهم این است که آیا راهکار دیگری وجود ندارد تا بنزین بی‌رویه مصرف نشود؟ قاچاق نشود و افزایش مصرف بنزین هوای کلانشهرها را آلوده‌تر نکند؟ پاسخ این است که بنزین برای مصرف در خودروهاست. اگر دولت خودرویی انتخاب کند که مصرف بنزین آن نصف بنزین خودروهای معمول باشد، همین یک تصمیم می‌تواند منجر به کاهش پنجاه درصدی مصرف بنزین شود. از طرف دیگر، اگر دولت راهبردی انتخاب کند مبتنی بر اینکه هرکس که از خودروی خارجی استفاده می‌کند، به او یارانه بنزین ندهد، یعنی مصرف کننده ایرانی به عنوان یک امتیاز حق انتخاب خودروی خارجی را داشته باشد، اما در کنار آن قیمت بنزین را واقعی بپردازد یا کارت سوخت به او داده نشود، در این حالت چون مصرف کننده حق انتخاب دارد به سوی خودروی باکیفیت‌ و با سوخت کمتر خواهد رفت و از این مسیر هم می‌توان مصرف بنزین را کاهش داد. در مقابل اگر مصرف کننده داخلی را مجبور کنیم که خودروی داخلی استفاده کند، بالاجبار باید به او یارانه سوخت هم داده شود. تجربه حداقل سه دهه گذشته در قیمت‌گذاری بنزین نشان می‌دهد که هرچند وقت یکبار با هدف جلوگیری از قاچاق سوخت و جلوگیری از مصرف بی‌رویه و نیز با هدف جلوگیری از افزایش آلودگی شهرها، قیمت بنزین زیاد می‌شود اما چون عملا حمل و نقل عمومی توسعه پیدا نمی‌کند و نوع خودرو هم تغییر می‌کند و از نظر مصرف بهینه نمی‌شود، این سناریو و قصه تکرار می‌شود. به نظر می‌رسد سیاست‌گذار تجربه کافی برای هرگونه تغییر، تحول و حتی افزایش در قیمت بنزین را در دست دارد. کافی است که سیاست‌گذار یک ارزیابی از چند مرحله افزایش قیمت بنزین در مقاطع گذشته را با دقت کارشناسانه بررسی کند و آنچه را که به نفع منافع ملی و منافع مردم است با مردم به اشتراک بگذارد و در نهایت تصمیمی که به نفع عموم مردم و منافع ملی است، اتخاذ نماید. تردید نیست که اگر مردم طرف موضوع قرار گیرند و شفاف سازی مناسب صورت گیرد، همراهی خواهند کرد.

هادی حق‌شناس

اقتصاددان