استفاده از سازوکارهای ناعادلانه!

در فرصت حدود بیست روزی که تا فعال شدن مکانیسم ماشه باقی مانده و بازگشت تحریم‌ها و شش قطعنامه سازمان ملل در دهه 2010، طی روزهای اخیر شاهد دو روند هستیم. از یک طرف دست اندرکاران سیاست خارجی و دستگاه‌های امنیت ملی به یک نوعی انتقادات صریحی از دولت‌های اروپایی می‌کنند مبنی بر اینکه آنها اجازه فعال کردن مکانیسم ماشه را ندارند و این اقدام آنها فاقد ادله حقوقی و اساسی است و دولت‌های اروپایی دنبال استفاده از موضع مکانیسم ماشه در قطعنامه 2231 به عنوان یک اهرم فشار علیه جمهوری اسلامی ایران هستند. از طرف دیگر همگان بر این نکته آگاهند که جمهوری اسلامی ایران ابزار خاصی برای جلوگیری از این اقدام دولت‌های اروپایی در دست ندارد. تحرکاتی در سطح کشورهایی چون چین و روسیه صورت گرفته و پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای شورای امنیت سازمان ملل آماده شده و بیانیه‌ای در نشست سران سازمان شانگهای صادر و از حقوق ایران دفاع شد، ولی این نوع توافقات و تحرکات سیاسی بیشتر در سطح همدلی است تا اینکه اقدامی در جهت جلوگیری از تلاش دولت‌های اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه باشد. بخش‌هایی از حاکمیت نیز بر این نکته اذعان دارند، چه آقای عراقچی در سفری به دوحه با کایا کالاس، رئیس سیاست خارجی اروپا مذاکراتی انجام می‌دهد و آقای علی لاریجانی، گفت‌وگوهایی با مشاور امنیت ملی نخست وزیر انگلیس انجام می‌دهد. این تحرکاتی است که تلاش می‌کنند ضمن انتقاداتی که نسبت به اقدام کشورهای اروپایی مبنی بر فعال کردن مکانیسم ماشه انجام می‌شود، درعین حال به موازات آن تلاش می‌شود در این گفت‌وگوها، تعدیلی در مواضع تروئیکای اروپایی ایجاد کنند. اگر به روند حوادث و مواضع نگاه کنیم و نوع تحرکاتی که دولت‌های اروپایی طی چند ماه گذشته علیه ایران انجام داده‌اند و واکنش ایران و همسویی و همراهی که تروئیکای اروپایی با آمریکا و اسرائیل دارند، نمی‌توان آنچنان امیدوار به اقدام جدی درخصوص تعویق فعال شدن مکانیسم ماشه بود، اما عالم سیاست، عالم ناممکن‌هاست و همه امیدوارند در این فاصله یک اقدام، تحرک و ابتکار عملی از سوی یک طرف ایجاد شود و حداقل یک فرصت دیگری برای تداوم مذاکرات و گفت‌وگوها فراهم شود. به نظر می‌رسد اگر بخواهیم حتی ابتکار عملی هم درخصوص تعدیل در مواضع خودمان برای ایجاد یک تعادل در مواضع اروپا و ایران باشد، یک نکته بدیهی است که قطعا اگر بخواهیم از تبعات فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران جلوگیری کنیم لازم است در داخل کشور اقدامات جدی انجام دهیم. سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. هرچند اگر ابتکار عملی هم در همین رابطه در عرصه سیاست خارجی صورت بگیرد، فرصت جدیدی هم در عرصه سیاست خارجی و هم در عرصه سیاست داخلی ایجاد می‌شود که بتوانیم کشور را از این فضای ملتهب اقتصادی، سیاسی و تهدیدات نظامی خارج کنیم. فرصت و زمان برای ایران بسیار کم است و در این فرصت کم، دیگر جایی برای شعار و تهدید طرف مقابل وجود ندارد. باید عرصه سیاست بین‌الملل را درک کرد و چاره‌ای جز استفاده از سازوکارهای بین‌المللی هرچند ناعادلانه برای مقابله با تحریم‌ها و تهدیدات نظامی وجود ندارد و این همان نکته‌ای است که دست اندرکاران سیاست خارجی و مسئولان باید به آن توجه کنند.

مرتضی مکی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل