نقش کریدورها در صلح

این یک مزیت نسبی ژئوپلیتیک کم‌نظیر برای کشور محسوب می‌شود. اگر در استفاده از این مزیت ناکام باشیم، این ناکامی نه ناشی از موقعیت جغرافیایی، بلکه نتیجه قصور در سیاست‌گذاری و دیپلماسی است. استفاده از این ظرفیت بزرگ، پیش‌شرط‌هایی دارد که مهم‌ترین آن، خروج بنادر و مسیرهای ترانزیتی ایران از وضعیت تحریم است. در شرایط فعلی، تحولات منطقه‌ای و جهانی نشان می‌دهد که برخی فرصت‌ها در حال شکل‌گیری است. امروز جمهوری آذربایجان دیگر آن کشور فقیر جدا شده از جماهیر شوروی نیست و ثروتمند شده است و ایران باید بتواند از این ظرفیت استفاده کند و جایگاه ترانزیتی خود را بازتعریف کند. با این حال، همزمان شاهد آن هستیم که ایران و حتی کشورهایی مانند ونزوئلا نیز در معرض فشارهای مشابه قرار دارند. اقدام اخیر آمریکا در جلوگیری از تردد کشتی‌های ونزوئلا، پیامی روشن دارد و آن اینکه هر کشوری که در چارچوب نظم مورد نظر قدرت‌های بزرگ حرکت نکند، ممکن است با محدودیت‌های مشابه مواجه شود. این پیام، به‌طور غیر مستقیم متوجه کشورهای دیگر هم هست و نباید از کنار آن بی‌تفاوت عبور کرد. در چنین شرایطی، نخستین گام عقلانی برای بهره‌برداری از ظرفیت کریدورهای ترانزیتی، برقراری روابط متوازن و سازنده با جهان است. تا زمانی که تحریم‌ها ادامه دارد، امکان فعال‌سازی کامل این مزیت ژئوپلیتیکی وجود نخواهد داشت. پایان دادن به تحریم‌ها نه یک شعار سیاسی، بلکه یک ضرورت اقتصادی و راهبردی است. در همین چارچوب، ایران باید این پیام روشن را منتقل کند که سیاست خارجی کشور در مسیر تعامل و پرهیز از تنش‌های پرهزینه تنظیم خواهد شد. پذیرش الزامات نظام مالی بین‌المللی، از جمله حل‌ و فصل FATF، نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از این مسیر است. بدون اتصال شفاف به شبکه مالی جهانی، دشوار می‌توان از کریدور شمال- جنوب سخن گفت. کریدور شمال- جنوب طرحی بسیار ارزشمند است، حتی اگر در مقطع کنونی به‌طور کامل مورد استفاده قرار نگیرد. اهمیت این کریدور در نگاه بلندمدت نهفته است، چرا که روزی تحریم‌های ایران لغو خواهد شد و آن روز، ایران می‌تواند به یک کریدور واقعی و قابل اعتماد برای کشورهای منطقه و حتی جهان تبدیل شود. در آن شرایط، ایران نه‌تنها از موقعیت جغرافیایی خود سود خواهد برد، بلکه می‌تواند نقش مؤثری در صلح، همکاری اقتصادی و اتصال منافع کشورها ایفا کند؛ نقشی که شایسته جایگاه تاریخی و ژئوپلیتیکی ایران است.

فریدون مجلسی

کارشناس روابط بین‌الملل