لایحه حمایت از زنان روی میز بهارستان

لایحه‌ای که با وجود گذشت بیش از یکدهه از مطرح شدنش، همچنان در مسیر تصویب نهایی با موانع حقوقی، سیاسی و فرهنگی متعددی روبه‌روست. این لایحه در پاسخ به خلأهای قانونی موجود برای پیشگیری از خشونت علیه زنان و حمایت از زنان آسیب‌دیده تدوین شد، اما روند طولانی بررسی و تغییرات مکرر آن، باعث شده است که بسیاری از اهداف اولیه‌اش کمرنگ یا با ابهام همراه شود. همین تأخیرها و رفت‌وبرگشت‌های پی‌درپی میان دولت، قوه قضائیه و مجلس، این پرسش را پررنگ‌تر کرده که چرا رسیدن به یک اجماع حداقلی درباره حمایت از زنان تا این اندازه دشوار است و اینکه این موانع برای چه به‌وجود آمده‌اند. آنچه مشخص است می‌توانیم بگوییم چالش‌های این لایحه صرفا حقوقی نیست. بنابر اعلام کارشناسان و تحلیل‌گران بخش مهمی از حاشیه‌ها به اختلاف‌نظرها درباره تعریف «خشونت»، حدود مداخله قانون در حریم خانواده و نسبت این لایحه با موازین شرعی و فرهنگی بازمی‌گردد. این دوگانه‌سازی‌ها باعث شده است که لایحه، به‌جای آنکه به‌عنوان یک ضرورت اجتماعی دیده شود، گاه به موضوعی سیاسی و ایدئولوژیک تبدیل شود. در کنار این ملاحظات، شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران، ضرورت تصویب و اجرای قوانینی حمایتی را دوچندان کرده است. افزایش فشارهای اقتصادی، بیکاری، فقر و ناامنی‌های معیشتی، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر میزان خشونت‌های خانگی و اجتماعی تأثیر گذاشته است. در چنین شرایطی، زنان آسیب‌دیده اغلب با موانع بیشتری برای دسترسی به حمایت‌های حقوقی، روانی و اقتصادی روبه‌رو هستند و نبود یک چارچوب قانونی جامع، این چرخه آسیب را تشدید می‌کند. بنابراین، بحث درباره لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» تنها یک بحث حقوقی یا اجتماعی نیست، بلکه بازتابی از اولویت‌های مطالباتی جامعه، میزان حساسیت حاکمیت نسبت به آسیب‌های اجتماعی و درک ما از مفهوم عدالت و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر است. پرداختن دوباره و جدی به این لایحه، می‌تواند معیاری مهم برای سنجش اراده سیاست‌گذاران در پاسخ به واقعیت‌های تلخ اما انکارناپذیر جامعه باشد. در این مورد باید به آخرین تحرکات مجلس شورا اشاره کنیم که بعد از تاکیدات مقام رهبری در مورد جایگاه زن و همچنین اظهارات رئیس مجلس در مورد فرجام این لایحه در بهارستان اشاره خواهیم کرد.

تلاش‌ها در کمیسیون زنان

در هر مرحله‌ای که انتقادها به راکدماندن برخی طرح‌ها و مصوبات مطرح می‌شود کمیسیون‌های مربوطه تلاش می‌کنند تا شاید بتوانند باردیگر چالش‌ها را بررسی کنند که شاید در ادامه بتوانند موضوع را به‌نتیجه برسانند. در این مورد زهرا خدادادی، نماینده ملکان و رئیس فراکسیون زنان و خانواده در مجلس شورا درباره آخرین وضعیت بررسی لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» روزگذشته به ایسنا گفت: «این لایحه در دستور کمیسیون اجتماعی است که بعد از بررسی مجدد و اعمال اصلاحات در آن، در دستور صحن علنی مجلس قرار خواهد گرفت. در همین راستا آقای قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در جلسه با فراکسیون زنان بر لزوم تعیین تکلیف هرچه سریعتر لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» تاکید کردند. تاکید رئیس مجلس بر این است که جلسات کمیسیون اجتماعی برای بررسی این لایحه هر چه سریع‌تر تشکیل شده و اندک اختلاف‌نظرها درباره این لایحه برطرف شده و در دستور صحن علنی قرار گیرد. فراکسیون زنان در جلسات مختلفی پیگیری بررسی مجدد این لایحه بود تا با رویکردی جامع و منطبق بر نیازهای زنان کشور مورد رسیدگی قرار گرفته و تصویب شود».

خشونت زنان درگیر واژگان

باتوجه به اینکه شرایط زنان با توجه به چالش‌های اقتصادی و گسترش خشونت‌های اجتماعی گویا طرح حمایت از زنان 15 سال است که در راهروهای مجلس بی‌سرانجام سرگردان است و رئیس مجلس در این مورد معتقد است طرح‌های حمایتی از زنان نباید درگیر واژگان شود. در این مورد محمدباقر قالیباف، با انتقاد از طولانی‌شدن روند بررسی لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» با اشاره به شرایط زنان در جامعه به‌خصوص زنان بی‌سرپرست بیان داشت: «این لایحه ۱۵ سال است که معطل مانده و باید هرچه سریع‌تر تعیین تکلیف شود. نباید درگیر بحث بر سر واژگان شویم، بلکه باید قانون را به سرانجام برسانیم. بسیاری از زنان مسئولیت کامل اداره زندگی را برعهده دارند. از این‌رو ما نیازمند قوانین صریح و قاطع برای حمایت از آنان هستیم. مجلس تمام‌قد در کنار فراکسیون زنان ایستاده است تا این مسائل، از جمله موضوع مهریه و حقوق بانوان را در چارچوب قانون حل و فصل کند. اگرچه نقش بانوان در جامعه حیاتی است، اما معنای زندگی مؤمنانه، حرکت دوشادوش زن و مرد است. خداوند به زنان قدرتی عطا کرده که طبق تعبیر رهبر انقلاب، آنان ستون، فرمانده و محور خانواده هستند.» او همچنین با تاکید بر اینکه هیچ‌کاری مهم‌تر از خودسازی انسان نیست، ادامه داد: «آرامش در خانواده پیش‌شرط سعادت است و هیچ عذابی برای یک مرد بالاتر از آن نیست که در منزل آرامش نداشته باشد. این آرامش و استحکام، مرهون ویژگی‌های ذاتی و مدیریت بانوان است.»