دولت تنش‌های بین‌المللی را کاهش بدهد

«آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی وضعیت اقتصادی سال جدید و راهکارهای برون رفت از مشکلات اقتصادی با دکتر بهمن آرمان، اقتصاددان گفت‌وگو کرده است. آرمان در این زمینه معتقد است: “تنش‌های موجود در روابط خارجی ایران همچنان به‌عنوان مانع مهمی در ارتباط اقتصاد ایران با کشورهای جهان و همچنین بهبود وضعیت اقتصادی مردم وجود دارد. ما از نیمه دولت اصلاحات تا امروز دارای پایین‌ترین میزان سرمایه‌گذاری نسبت به تولید ناخالص کشور هستیم. این اتفاق درباره همسایه‌های ما وجود ندارد. کشوری که44 سال در وضعیت تحریم به سر برده و دارای رابطه مستقیم و سازنده با بازارهای مالی جهان نیست و به تکنولوژی‌های روز جهان دسترسی ندارد نباید از آن انتظار توسعه اقتصادی داشت.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*سال1403 در حالی آغاز شد که در ماه فروردین نوسان و افزایش قیمت ارز و سکه وجود داشته است. با توجه به نشانه‌هایی که وجود دارد اقتصاد ایران در سال جدید چه چشم اندازی را پیش روی خود می‌بینید؟

با مدیریتی و تفکری که بر مدیریت اقتصادی کشور وجود دارد و حاشیه نشینی نخبگان و کارشناسان توانمند اقتصادی نمی‌توان نسبت به آینده خوشبین بود. به نظر می‌رسد برای برخی از مدیران این مسأله اهمیت ندارد که امروز عده‌ای روزی خود را در سطل زباله کنار خیابان جست وجو می‌کنند. اتفاقی که در شبکه‌های اجتماعی کشورهای منطقه بازتاب داشته و برای کشوری با قدمت وتمدن ما زیبنده نیست. امروز این سوال برای کارشناسان به وجود آمده که مردمی که روی دریایی از ثروت زندگی می‌کنند و از نظر داشتن منابع در رده هفتم جهان قرار دارند چرا بخش‌هایی از مردم آن در سطل زباله به دنبال روزی خود می‌گردند؟ مدیران اقتصادی که امروز در کشور وجود دارند از توانایی و دانش کافی برای مدیریت اقتصادی برخوردار نیستند و طبیعی است که در چنین شرایطی توسعه اقتصادی شکل نخواهد گرفت. اتفاق دیگری که رخ داده این است که هر روز مشاهده می‌کنیم که حجم برنامه‌های سرگرم کننده و بی‌محتوای صداوسیما که بودجه اش توسط مردم تأمین می‌شود افزوده می‌شود. در شرایطی که شایسته سالاری جای خود را به باندبازی و رانت خواری بدهد طبیعی است که نه تورم و بیکاری کنترل خواهد شد ونه پول ملی تقویت خواهد شد.

*چالش‌های بین‌المللی به چه میزان در تشدید این وضعیت نقش خواهند داشت؟

باید به این واقعیت اذعان کرد که تنش‌های موجود در روابط خارجی ایران همچنان به‌عنوان مانع مهمی در ارتباط اقتصاد ایران با کشورهای جهان و همچنین بهبود وضعیت اقتصادی مردم وجود دارد. ما از نیمه دولت اصلاحات تا امروز دارای پایین‌ترین میزان سرمایه‌گذاری نسبت به تولید ناخالص کشور هستیم. این اتفاق درباره همسایه‌های ما وجود ندارد. کشوری که44 سال در وضعیت تحریم به سر برده و دارای رابطه مستقیم و سازنده با بازارهای مالی جهان نیست و به تکنولوژی‌های روز جهان دسترسی ندارد نباید از آن انتظار توسعه اقتصادی داشت. سوال مهمی که در این زمینه مطرح است این است که آیا موضوع توسعه اقتصادی در برنامه‌های حاکمیت جمهوری اسلامی وجود دارد یا خیر؟واقعیت این است که در شعارهایی که در ابتدای انقلاب داده می‌شد اشاره مشخصی به مسائلی مانند توسعه اقتصادی نشده است و این روند در چهار دهه گذشته به شکل‌های مختلف ادامه داشته است. در شرایط کنونی نیز که ما دارای رابطه مستقیم و سازنده با جهان دارای تکنولوژی و سرمایه نیستیم و به همین دلیل انتظار اینکه در سال جاری وضعیت اقتصادی تغییر کند و یا بهبود پیدا کنند خوشبینانه به نظر می‌رسد. ما باید انتظارات خود را نسبت به وضعیت اقتصادی سال جاری متناسب به وضعیت مدیریتی و شرایط موجود کشور در نظر بگیریم. اگر به این وضعیت نگاه کنیم متوجه می‌شویم که نشانه‌هایی که امروز در اقتصاد ایران وجود دارد و نوع مدیریتی که بر آن حاکم است علائمی از بهبود را نشان نمی‌دهد و بلکه این احتمال وجود دارد که چالش‌های اقتصادی در سال جاری نیز تشدید شود. اگر بخواهیم وزرای دولت رئیسی را از نظر تجربه علمی و اجرایی و حتی انگیزه با وزرای دولت سازندگی مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که تفاوت‌های زیادی بین این مدیران وجود دارد. از سوی دیگر در شرایط کنونی کشور با تنش‌های متعدد منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه است و تا زمانی که این تنش‌ها وجود داشته باشد شرایط برای تعامل اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشور فراهم نخواهد شد.

برای برخی از مدیران این مسأله اهمیت ندارد که امروز عده‌ای روزی خود را در سطل زباله کنار خیابان جست وجو می‌کنند. اتفاقی که در شبکه‌های اجتماعی کشورهای منطقه بازتاب داشته و برای کشوری با قدمت وتمدن ما زیبنده نیست. امروز این سوال برای کارشناسان به وجود آمده که مردمی که روی دریایی از ثروت زندگی می‌کنند و از نظر داشتن منابع در رده هفتم جهان قرار دارند چرا بخش‌هایی از مردم آن در سطل زباله به دنبال روزی خود می‌گردند؟

*آیا شرایطی را متصور هستید که دولت رئیسی در سال1403 اقدام موثری در زمینه تنش زدایی در عرصه بین‌المللی انجام بدهد؟

دولت ایران باید این واقعیت مهم را درک کند. درک کردن این واقعیت نیز بدون شعار دادن و بلکه براساس منافع ملی خواهد بود. مردم ایران تمایل دارند دولت وارد گفت‌وگویی بشود که زمینه‌ساز رفع تحریم‌ها شود. در شرایط کنونی بسیاری از پروژه‌ها به دلیل تحریم‌های بین‌المللی قابلیت اجرایی پیدا نمی‌کنند. عدم اجرای این پروژه‌ها نیز منجر به یک نارضایتی وبیکاری شده است. این مسائل نشان می‌دهد توانایی مردم در تحمل سختی‌های بیشتر محدود است. این در حالی است که برخی عنوان می‌کنند پذیرش اف‌ای تی اف برای کشور ضروری نیست و تحریم‌ها نتوانسته‌اند اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار بدهند. واقعیت این است که تحریم‌ها برای هر تراکنش مالی 35 درصد هزینه اضافی به کشور تحمیل کرده است. در چنین شرایطی اگر یک کالا وارد ایران شود که قیمت آن یک یورو باشد ما مجبور هستیم یک یورو و سی و پنج سنت پرداخت کنیم. از سوی دیگر قدرت‌هایی مانند چین و روسیه که در بازار ایران دارای نفوذ زیادی هستند و جریان‌های فاسد مالی که از تحریم‌ها منتفع می‌شوند به صورت طبیعی تمایلی به برداشته شدن تحریم‌ها و بهبود شرایط اقتصادی ایران ندارند.

*حضور تندروها در مجلس به چه میزان در تصمیم گیری‌های مهم اقتصادی و بین‌المللی برای دولت در سال جدید تأثیرگذار خواهد بود؟

عده‌ای در داخل کشور به دنبال این هستند که در کشور توسعه اقتصادی صورت نگیرد. این عده با آگاهی یا بدون آگاهی با کشورهای خارجی که موافق قدرتمند شدن ایران هستند همراه و همگام هستند. به همین دلیل نیز ایران را در دهه‌های گذشته در وضعیت تنش دائمی قرار داده‌اند.واقعیت این است که یک کشور قادر نیست برای مدت طولانی فشارهایی را تحمل کند که در شرایط عادی کمتر کشوری می‌تواند آنها را تحمل کند. بالا رفتن نرخ بیکاری، کوچک‌تر شدن سفره مردم، افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق و اعتیاد از جمله مسائلی هستند که حدی قابل تحمل هستند. به همین دلیل بنده به گروه‌هایی که تندروی را در کشور ترویج می‌کنند هشدار می‌دهم که کاسه صبر مردم نیز حدی دارد و مردم تا حدی می‌توانند این سیاست‌ها را تحمل کنند. در حدود سی یا چهل درصد قیمت ارز در ایران جنبه روانی دارد و براساس متغیرهای مختلف کم و زیاد می‌شود. در نتیجه در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت همه چیز به این بستگی خواهد داشت که ایران چگونه می‌تواند سیاست‌های تنش زا را به سیاست‌های تنش زدا تغییر وضعیت بدهد. بدون تردید اگر این اتفاق رخ بدهد نرخ ارز در ایران کاهش پیدا خواهد کرد. نکته دیگری که در میان مدت برای ایران اهمیت دارد این است که با در پیش گرفتن سیاست‌های تنش زدا ما می‌توانیم تعداد قابل توجهی از پروژه‌های توسعه‌ای کشور را در زمینه‌های مختلف را به نتیجه برسانیم و با ورود سرمایه خارجی و امکان تأمین پروژه‌های توسعه‌ای از طریق بازارهای مالی جهان نرخ بیکاری نیز در کشور کاهش پیدا خواهد. همه این مسائل به سیاست‌های تنش زدایی ایران در آینده و امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشور بستگی دارد. اگر این اتفاقات رخ بدهد روی زندگی مردم تأثیر مستقیم خواهد داشت. البته بهبود نسبی این وضعیت برای ایران بی‌هزینه نیز نخواهد بود. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که همه مشکلات اقتصادی کشور متأثر ار تحریم‌های بین‌المللی نیست. شاید چهل درصد مشکلات اقتصادی ایران متأثر از تحریم‌ها باشد و بقیه آن متأثر از سومدیریت، ضعف مدیریت در اقتصاد است. ساختن مسکن و آزادراه‌ها در کشور که متأثر از تحریم‌ها نیست. اگر مسئولان کشور به واقع نگران وضعیت مردم هستند باید به خوبی به پیامدهای ناگوار مشکلات اقتصادی فکر کنند. در شرایط کنونی بحران‌های اقتصادی به صورت مستقیم روی افزایش آمار طلاق و خودکشی در کشور تأثیرگذار بوده و میزان طلاق و خودکشی را بیشتر از گذشته کرده است. افزایش طلاق و خودکشی نیز پیامدهای اجتماعی و اقتصادی خاص خود را به همراه آورده است.