علاوه بر این، آژانس بینالمللی انرژی اتمی بهعنوان نهاد متولی طی سالها گزارشهای متعددی ارائه داده که نشان میدهد برنامه هستهای ایران تحت نظارت قرار داشته و اصل صلحآمیز بودن آن همواره مورد تأکید بوده است، هرچند اختلافاتی درباره برخی همکاریها مانند نحوه بازرسیها از تاسیسات هستهای مورد حمله قرار گرفته توسط آمریکا همچنان وجود دارد.
با این حال، آمریکا، بهویژه در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ رویکردی تقابلی و مبتنی بر فشار حداکثری را در پیش دارد که همواره با مقاومت ملت ایران روبهرو بوده است. خروج یکجانبه آمریکا از توافق هستهای برجام و بازگرداندن تحریمهای گسترده، نهتنها با مخالفت سایر امضاکنندگان این توافق روبهرو شد، بلکه از منظر حقوق بینالملل نیز اقدامی بحثبرانگیز تلقی شد. جمهوری اسلامی ایران این خواستهها و فشارها را غیرقانونی، ناقض توافقات بینالمللی و در تعارض با منافع ملی ملت ایران میداند؛ چرا که تحریمها مستقیماً بر معیشت مردم، توسعه اقتصادی و دسترسی کشور به منابع مشروع تأثیر گذاشته است. در این چارچوب، تهدیدهای مکرر آمریکا علیه ایران، آن هم در حالی که ایران رسماً تولید سلاح هستهای را رد میکند، بیش از آنکه ماهیت فنی یا حقوقی داشته باشد، رنگ و بوی سیاسی و امنیتی به خود گرفته است. این تهدیدها غالباً در راستای راهبرد مهار منطقهای ایران و تأمین منافع متحدان آمریکا در خاورمیانه، بهویژه رژیم اسرائیل، قابل اثبات است. در همین راستا، سفر بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، به آمریکا نیز همواره با تلاش برای برجستهسازی «تهدید هستهای ایران» همراه بوده و بخشی از فشارهای سیاسی علیه تهران از همین مسیر تقویت میشود. در مجموع، مناقشه هستهای ایران بیش از آنکه یک مسئله صرفاً فنی یا حقوقی باشد، به عرصهای برای تقابل منافع، روایتها و راهبردهای قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای تبدیل شده است؛ تقابلی که پیامدهای آن نه فقط بر روابط ایران و آمریکا، بلکه بر ثبات منطقه و آینده دستیابی ملتها به آنچه دانش هستهای نام دارد، نیز تأثیرگذار است. در ادامه به برخی از واکنشها مقامات به اظهارات اخیر ترامپ اشاره خواهیم کرد.
اظهارات ضدایرانی
دیگر برکسی پوشیده نیست که سناریوهای جنگطلبانه اسرائیل در آمریکا نوشته میشود و همین مورد نگرانیها از افزایش تنشها در خاورمیانه را افزایش داده است. در جریان نشست خبری مشترک دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخستوزیر رژیم صهیونیستی که در پالمبیچ فلوریدا برگزار شد، رئیسجمهور آمریکا درباره ایران بار دیگر از زبان تهدید استفاده کرد و گفت: «امیدوارم دوباره در حال بازسازی هستهای نباشند چون اگر باشند، ما چارهای جز این نداریم که خیلی سریع آن را نابود کنیم. بنابراین، امیدوارم ایران در حال تلاش برای بازسازی نباشد؛ همانگونه که گزارشهایی خواندهام مبنی بر اینکه آنان در حال ساخت تسلیحات و چیزهای دیگر هستند. اگر چنین اقدامی در جریان باشد احتمالاً از مکانهای دیگری بهره میبرند.»
ترامپ درباره فعالیت صلحآمیزهستهای ایران ادامه داد: «شنیدهام که هنوز به توانمندی هستهای دست نیافتهاند، اما شاید این موضوع نیز شامل باشد. سایتها نابود شدهاند، اما آنها در حال بررسی سایتهای دیگر هستند. این چیزی است که شنیدهام. در حال جستوجو هستند، بنابراین زمان زیادی طول خواهد کشید. آنها دیگر به موقعیت قبلی خود باز نخواهند گشت، اما مکانهای دیگری دارند که میتوانند به آنجا بروند. اگر چنین کاری انجام دهند. هیچ دلیلی برای انجام این کار از سوی آنها وجود ندارد.»
واکنشها در تهران
ایران همواره بر فعالیتهای هستهای خود تاکید دارد و بنا بر شواهد و البته بازرسیهای آژانس این روند را ادامه خواهد داد. در این مورد مشاور مقام معظم رهبری در امور بینالملل گفت: «ایران یکی از کشورهای مقتدر و مستقل جهان است که بدون نیاز به کمک خارجی به پیشبرد صلحآمیز صنعت هستهای و قدرت دفاعی مشروع خود ادامه خواهد داد. در همین مورد علیاکبر ولایتی، در واکنش به اظهارات ضد ایرانی رئیسجمهور آمریکا در شبکه اجتماعی نوشت: «یقینأ رئیسجمهور ایالات متحده میداند که جمهوری اسلامی ایران با پشتوانه یکی از طولانیترین تمدنهای بشری، اکنون با هدایت رهبری حکیم، شجاع و بزرگ و مردمی مومن و مصمم، یکی از کشورهای مقتدر و مستقل جهان است که بدون نیاز به هر نوع کمک خارجی به پیشبرد صلحآمیز صنعت هستهای و قدرت دفاعی مشروع خود ادامه خواهد داد و همواره از صلح و ثبات در منطقه حمایت خواهد کرد.»
سایر مقامات سیاسی و نظامی که واکنشهای مشابهی داشته و بر حفظ منافع ملی در برابر زیادهخواهی آمریکا تاکید میکنند. علی شمخانی عضو شورای عالی دفاع به تهدیدات ترامپ واکنش نشان داد و در این مورد نوشت: «در دکترین دفاعی ایران، برخی پاسخها پیش از آنکه تهدید به مرحله اجرا برسد، تعیین تکلیف میشوند. توان موشکی و دفاعی ایران نه قابل مهار است و نه نیازمند اجازه. هر تجاوزی، پاسخ سخت، فوری و فراتر از تصور طراحانش خواهد داشت.»
واکنشها به اظهارات غیر دیپلماتیک ترامپ تنها در ایران نبود. روز گذشته دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ ریاست جمهوری روسیه در پاسخ به سوالی درباره اظهارات اخیر ترامپ علیه ایران گفت: «ما خودمان به توسعه روابط خوب و سازنده با تهران ادامه میدهیم، از جمله با کمک به کاهش تنشها در غرب آسیای آشفته. با توجه به اظهارات ترامپ که در آن از حملات جدید علیه ایران حمایت کرد باید بر لزوم پرهیز از تشدید تنشها در غرب آسیا تاکید داشته باشیم. مسکو معتقد است که باید از هرگونه اقدامی که میتواند تنشها را در منطقه افزایش دهد، اجتناب شود. ما معتقدیم که اول و مهمتر از همه، گفتوگو با ایران باید برقرار شود و اولویت اول ما باشد.» سخنگوی کرملین همچنین گفت: «روسیه به تماسهای خود با همه طرفها در خاورمیانه ادامه خواهد داد. ما بر این باوریم که باید از هرگونه اقدامی که تنشها را در منطقه تشدید میکند، خودداری شود.»