تاثیر فقدان هاشمی

تفکر ایشان این بود که اسلام را باید با شرایط روز هماهنگ کنیم یعنی برداشت‌های فقهی ما از قرآن از کتاب و سنت از منابع دینی باید به نحوی باشد که پاسخگوی شرایط امروز جامعه جهانی باشد. نگاه آیت‌ا... هاشمی به معارف دینی اینگونه بود و برخلاف برخی که نتوانسته‌اند همگام با تحولات اجتماعی رو به جلو حرکت کنند و دیدگاهی که از اسلام ارائه می‌دهند، نه تنها طراوت و تازگی ندارد بلکه گویی فرو رفته در اعصار و قرون است. این افراد آنچه از اسلام ارائه می‌کنند، ارتجاعی، کهنه و واپس‌گراست. آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی این چنین نبودند و در نگاهی که به مسائل امروز و آینده بشر، جهان و جامعه اسلامی داشتند، کاملا به تغییرات و تحولات کشور، منطقه و جهان توجه داشتند. نکته دیگر اینکه آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی معتقد بودند که مسلمین باید از نظر اقتصادی، از نظر زندگی از نظر رفاه اجتماعی و زندگی شهرنشینی مدرن و در رفاه باشند، در آسایش باشند و مومنین اهل ایمان نباید دائماً در رنج و سختی و مشقت و فشار زندگی کنند. بلکه طبیعت برای انسان‌های مومن باید مسخر باشد و از نظر اقتصادی باید منابع خدادادی در خدمت مردم باشد و لذا ایشان باور داشتند که کشور اسلامی باید از نظر صنعت تکنولوژی کشاورزی در ردیف کشورهای قدرتمند جهانی باشد و زندگی هزینه بالایی نخواهد و سیاست ایشان این بود که برای جامعه کارگشایی کنند. دیگر اینکه ایشان بسیار معتقد به رای مردم بودند و افکار عمومی را بسیار محترم می‌شمردند و برای رای مردم و افکار عمومی و رای اکثریت جامعه در مسائل حکمرانی واقعاً نقش شرعی قائل بودند. آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی بسیار خودشان را در معرض آراء مردم قرار می‌دادند و در طول دوران حیات سیاسی خودشان بیش از همه در انتخابات‌های مختلف برای ریاست جمهوری برای مجلس برای خبرگان کاندیدا می‌شدند و می‌گفتند من خودم را در معرض انتخاب مردم قرار می‌دهم چون معتقدم که اگر مردم انتخاب کردند وظیفه و تکلیف بر من مسجل می‌شود و من وظیفه دارم که خادم مردم باشم و بدون رضایت مردم ایشان مشروعیتی برای خودشان و برای حکمرانی قائل نبودند و در مساله حکمرانی و ولایت فقیه هم دیدگاه خاصی داشتند. نکته دیگر این بود که ایشان احترام ویژه‌ای برای جوانان قائل بودند. یعنی نسل تحصیل‌کرده و دانشگاهیان و جوانان را آینده این کشور می‌دیدند و سعی می‌کردندکه در بین جوانان باشند، کار آنها را ببینند، خواسته‌های آنها را بشنوند و معتقد بودند که این کشور در آینده در دست همین جوانان تحصیل‌کرده خواهد بود و بنابراین به سوالات آنها احترام می‌گذاشتند. با این خصوصیات بنده معتقدم که ایشان اگر در شرایط حاضر بودند ما بسیاری از این بحران‌های فعلی را نداشتیم و نکته دیگری که می‌توان در خصوص آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی بیان کرد اینکه ایشان اهل گفت‌وگو و اهل مذاکره بودند و معتقد بودند که به هر حال با گفت‌وگوهای سیاسی می‌توان خیلی از توطئه‌ها را خنثی کرد و جلوی خیلی از بحران‌ها را گرفت. از این جهت در شرایط حاضر واقعا اگر ایشان حضور داشتند با آن دیدگاه‌ها و تفکراتی که ایشان بود از طریق مذاکره و گفت‌وگو خیلی از این موانع امروزین مثل FATF و تحریم یا مسائل داخلی را از سر راه انقلاب برمی‌داشتند. ایشان معتقد بودند که ما باید در سیاست و دیپلماسی مسیری را برویم که بر اساس آن بتوانیم موانع را برای پیشرفت کشور از سر راه برداریم.

* آیت‌ا... محسن غرویان

استاد حوزه و دانشگاه