فرانسه و احتمال بهبود مسیر دیپلماسی
در روزهای اخیر سه هیات مهم از کشورهای ترکیه، عربستان سعودی و کره جنوبی به تهران سفر کردهاند؛ مجموعهای از رفت و آمدها که نمیتوان آن را خارج از چارچوب تحولات مربوط به مذاکرات هستهای و معادلات منطقهای تحلیل کرد.
این سه کشور هرکدام نقش و جایگاه خاصی در تعاملات منطقه و بینالملل دارند و به همین دلیل همزمانی سفرهایشان به تهران نشانهای از آغاز یک دوره جدید رایزنی و بررسی سناریوهای آینده است. سناریوهایی که طبعا بیارتباط با مناقشه هستهای ایران و تغییرات در سطح کلان روابط قدرتها نیست. موقعیت ایران در سالهای گذشته به ویژه پس از اختلافات جدی با اروپا درباره جنگ اوکراین دچار پیچیدگی بیشتری شده است. اروپاییها به دلیل وابستگی تاریخی به انرژی و امنیت مشترک، در این پرونده به شدت تحت فشار بوده و از جایی به بعد عملا در یک رویارویی کمسابقه با تهران قرار گرفتند. اگر قرار باشد تغییری واقعی در روند مذاکرات هستهای رخ دهد اروپا میتواند از بازیگران تعیینکننده باشد. زیرا برخلاف سالهای قبل، اکنون رابطهاش با آمریکا هم دچار تنش شده که دامنه آن از پرونده کانادا و گرینلند گرفته تا نظام تعرفهای و اختلافات تجاری با واشینگتن قابل مشاهده است. ماجرای زمستان سرد و پیشنهاد ایران برای کمک به اروپا در تأمین انرژی، نقطه عطف دیگری بود. زمانی که آمریکا با سرعت خلأ گازی اروپا را پر کرد، کشورهای اروپایی از ایران فاصله گرفتند و در نهایت مکانیسم اسنپبک علیه تهران فعال شد. اکنون پروندههای حقوقی متعددی میان ایران و اروپا در موضوع هستهای باز شده و تهران معتقد است که اروپاییها اساسا حق نداشتهاند چنین مسیری را طی کنند. زیرا خودشان به تعهدات توافق عمل نکرده بودند. چین و روسیه نیز تأکید کردند که اقدام اروپا و فعالسازی اسنپبک غیرقانونی است اما با وجود این مخالفتها، دبیرکل سازمان ملل آن مصوبه را ابلاغ کرد و از مسیر نهادهای رسمی اسنپبک به رسمیت شناخته شد. نتیجه این روند شکلگیری یک شکاف جدی میان محور ایران، چین، روسیه با محور اروپا، آمریکا بود. اروپا اکنون به این جمعبندی رسیده که سیاست فشار حداکثری چندان نتیجهبخش نبوده و دنبال سندسازی در شورای حکام است تا بتواند مسیر جدیدی برای فشار بر ایران تعریف کند. در چنین فضایی سفر اخیر وزیر امور خارجه ایران به اروپا و مجموعه ملاقاتهای انجامشده از اهمیت خاصی برخوردار است. ایران به دلیل آنکه فرانسه استقلال بیشتری از آمریکا نشان میدهد، تلاش دارد از طریق پاریس مسیر ترمیم روابط با دو عضو دیگر اروپایی را نیز پیش ببرد و در صورت موفقیت، میتواند نقطه تحولی مهم باشد. فرانسویها در موضوع لبنان اشتراکاتی با ایران دارند. از جمله حمایت از آتشبس و ثبات داخلی لبنان. آنها همچنان خود را صاحب نفوذ تاریخی در لبنان میدانند و ایران نیز در این کشور تأثیر قابل توجهی دارد. همین اشتراکات باعث شده که تهران پاریس را تشویق کند تا نقش فعالتر و متعادلتری در قبال ایران ایفا کند. در نتیجه، اگر فرانسه دروازهای برای بازسازی روابط ایران و اروپا باشد، میتوان گفت سفر هیأتهای اخیر و دیدارهای دیپلماتیک مقدمه یک تغییر مسیر معنادار در سیاست خارجی خواهد بود.
سیدجلال ساداتیان
سفیر سابق ایران در لندن
ارسال نظر