قدرت دیپلماسی مستقیم

زمانی که سکوت می‌کنیم و منفعلانه منتظر می‌مانیم دیگران کاری انجام دهند و بعد ما واکنش نشان دهیم مشکل ایجاد می‌شود. اما اگر برنامه داشته باشیم اهداف خود را دنبال کنیم و صرفا حالت دفاعی نداشته باشیم دیپلماسی کامل و مؤثر خواهد بود. امروزه تهدیداتی علیه ایران وجود دارد از طریق رسانه‌ها و رایزنی‌های بین‌المللی که این تهدیدات به صورت روزانه در حال افزایش است و قصد دارند شرایطی را از نظر روانی برای ایران ایجاد کنند که از زیر فشار رسانه‌ها خارج نشود. در چنین وضعیتی لازم است دستگاه دیپلماسی کشور فعال باشد و اقدامات پیشگیرانه در دستور کار قرار گیرد. به عنوان مثال، در شورای حکام تحرکاتی علیه ما در جریان است. اگر ایران بتواند با تک‌تک اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به صورت مستقیم رایزنی کند، تصمیمات علیه کشور با تأخیر مواجه می‌شوند و حتی برخی مشکلات قابل حل خواهند بود. در گذشته نیز اینگونه بوده و پرونده‌های زیادی با گفت‌وگو بین ایران و آمریکا بسته شده است. برای درک بهتر از مساله باید مثالی زد، رابطه ایران با پاکستان نمونه‌ای از اهمیت دیپلماسی فعال است. پاکستان به دنبال امتیازهای اقتصادی است و اگر این موضوع مدیریت شود آنها نیز در مقابله با تروریست‌ها در مرزها همکاری خواهند کرد. این امر با رایزنی‌های هدفمند قابل حصول است کما اینکه موافقتنامه‌های امنیتی و توافقاتی نیز به صورت مکتوب بین دو طرف به امضا رسیده است. ضمن اینکه پاکستان روابط مناسبی با آمریکا دارد و ایران می‌تواند از این ظرفیت در راستای منافع ملی بهره ببرد. در مورد عمان نیز شرایط مشابه است اما اصل مشکل این است که بسیاری از مسائل بدون واسطه بهتر حل می‌شوند. واسطه کردن کشورهای دیگر مثل عربستان، عمان یا پاکستان اغلب دستاورد قابل توجهی ندارد. در گذشته اروپایی‌ها واسطه ایران و آمریکا بودند اما تا زمانی که مذاکرات ایران و آمریکا برگزار نشد، نتیجه‌ای حاصل نگردید. بنابراین باید از قدرت دیپلماسی مستقیم و فعال استفاده کرد تا منافع ملی تأمین شود و مشکلات به شیوه موثر حل گردد. دیپلماسی منفعل باعث ایجاد ضعف می‌شود اما دیپلماسی فعال با برنامه‌ریزی و رایزنی مستقیم امکان اقدامات پیشگیرانه و حل مشکلات را فراهم می‌کند. ایران با استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌‌المللی می‌تواند موقعیت خود را تقویت کند و فرصت‌های پیشگیرانه ایجاد نماید. به همین دلیل قدرت واقعی دیپلماسی زمانی آشکار می‌شود که سکوت و انتظار کنار گذاشته شود و تحرک و اقدام مستقیم جایگزین آن شود. در این صورت است که مسائل قبل از اینکه به بحران تبدیل شوند حل می‌شود. البته مساله ایران و آمریکا به جنگ هم انجامیده است و عبور از وضعیت کنونی بسیار دشوار است اما در نهایت این طرفین هستند که باید در این ارتباط تصمیم بگیرند و میانجی‌ها در نهایت می‌توانند حل مساله را در مسیرهای مختلف پیشنهاد دهند.

سیدجلال ساداتیان

سفیر سابق ایران در انگلستان