«شانگهای» سپر دیپلماتیک ایران

به اعتقاد کارشناسان؛ در حالی که فشارهای غرب همچنان ادامه دارد و احتمال فعال شدن مکانیزم «اسنپ‌بک» دوباره بر سر ایران سنگینی می‌کند، عضویت و حضور فعال تهران در این سازمان، به‌عنوان فرصتی راهبردی برای کاهش فشارها و گشودن مسیرهای تازه اقتصادی و امنیتی تلقی می‌شود.

به گزارش «آرمان ملی»، سازمان همکاری شانگهای، که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بلوک‌های منطقه‌ای شناخته می‌شود، بستر مناسبی برای گسترش روابط اقتصادی، امنیتی و سیاسی میان اعضا فراهم کرده است. ایران با موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه خود و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای مهم ترانزیتی، می‌تواند به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب نقش‌آفرینی کند. این ظرفیت، امکان افزایش حجم مبادلات تجاری و پیوستن ایران به بازارهای جهانی را فراهم می‌کند. در وضعیتی که محدودیت‌های تحریمی مسیر تجارت خارجی ایران را با دشواری همراه کرده است، چنین ظرفیتی می‌تواند راهگشای بخشی از مشکلات ساختاری اقتصاد کشور باشد. این مسأله از نظر امنیتی نیز قابل بررسی است، سازمان شانگهای جایگاهی کلیدی برای مقابله با تهدیدات مشترک، از جمله تروریسم و افراط‌گرایی دارد و این امر برای ایران، که سال‌ها در معرض این تهدیدات بوده، همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی با کشورهای عضو می‌تواند نقش مهمی در افزایش ضریب امنیت ملی ایفا کند. حضور فعال در این چارچوب، همچنین پیامی روشن به جامعه جهانی مخابره می‌کند مبنی بر اینکه تهران بازیگری مسئول در تأمین امنیت منطقه‌ای است.

به اعتقاد کارشناسان؛ صرف نظر از مسائل اقتصادی شانگهای از ابعاد نظامی هم برای ایران اهمیت دارد، چرا که امکان تعامل و هماهنگی دفاعی با اعضا و همچنین توسعه معاملات تسلیحاتی، زمینه‌ای برای تقویت بنیه نظامی کشور فراهم می‌آورد و قطعاً این امر می‌تواند موازنه قدرت منطقه‌ای را تغییر داده و جایگاه ایران را در معادلات امنیتی ارتقا دهد. از طرفی، جنبه‌های اقتصادی همکاری‌های شانگهای برای تهران اهمیت مضاعف دارد. پروژه‌های مشترک اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین از جمله ظرفیت‌هایی است که ایران می‌تواند از آن بهره ببرد. صاحبه‌نظران بر این باور هستند که، در شرایطی که اقتصاد کشور تحت فشار تحریم‌هاست، همکاری با شرکای شرقی نه تنها به تنوع‌بخشی بازارها کمک می‌کند، بلکه روند واردات و صادرات کالاها را نیز تسریع خواهد کرد. علاوه بر این، مسأله استفاده از ارزهای ملی به جای دلار در مبادلات تجاری میان اعضا، برای ایران فرصتی ارزشمند است؛ چرا که می‌تواند بخشی از اثرگذاری تحریم‌های بانکی و مالی غرب را خنثی سازد. بر اساس این گزارش، ابعاد سیاسی این همکاری‌ها نیز کاملاً بارز است. حضور ایران در چنین سازمانی به معنای تقویت سیاست تنش‌زدایی و تحکیم روابط با همسایگان است و از طریق ایران می‌تواند با حضور موفق در شانگهای، سیاست همسایگی خود را عملی‌تر کرده و اختلافات موجود را از مسیر گفت‌وگو و همکاری‌های چندجانبه مدیریت کند. در حقیقت، این سازمان به بستری برای شکل‌گیری پروژه‌های مشترک میان ایران و کشورهای منطقه تبدیل می‌شود که از رهگذر آن، ثبات منطقه‌ای نیز تقویت خواهد شد.

اهمیت اجلاس اخیر شانگهای

با این وجود، آنچه به اجلاس اخیر اهمیت ویژه‌ای بخشید، هم‌زمانی آن با افزایش فشارهای سیاسی غرب و تهدید فعال شدن اسنپ‌بک بود. در چنین شرایطی، حضور ایران در شانگهای نه تنها یک انتخاب دیپلماتیک، بلکه ضرورتی حیاتی است، چراکه این سازمان می‌تواند همچون سپری برای ایران عمل کند؛ سپری که با ایجاد مسیرهای تازه اقتصادی و حمایت‌های سیاسی، امکان مقاومت در برابر فشارهای غرب را افزایش می‌دهد، در حقیقت ایران از این مسیر می‌تواند پیام روشنی ارسال کند که سیاست خارجی‌اش محدود به غرب نیست و شرق نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از راهبرد کلان تهران به‌شمار می‌رود. اما قطعاً با وجود فرصت‌های فراوان، چالش‌هایی نیز پیش‌روی ایران قرار دارد. اختلاف منافع میان اعضای شانگهای، محدودیت‌های ساختاری اقتصاد ایران و نیاز به اصلاحات داخلی از جمله موانعی است که می‌تواند بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های این سازمان را سخت کند. اما بدیهی است که، میزان موفقیت ایران به توانایی سیاست‌گذاران در مدیریت این چالش‌ها و بهره‌برداری هوشمندانه از فرصت‌ها بستگی دارد. به گفته صاحبه‌نظران؛ اجلاس اخیر شانگهای نشان داد که ایران همچنان از ظرفیت‌های مهمی برای حضور مؤثر در تعاملات منطقه‌ای و جهانی برخوردار است. بر این اساس، این اجلاس فرصتی برای تثبیت جایگاه ایران در میان قدرت‌های آسیایی، افزایش تعاملات اقتصادی و ارتقای امنیت منطقه‌ای بود و این امر در شرایطی که فشارهای خارجی رو به افزایش است، تهران می‌تواند با تکیه بر همکاری‌های چندجانبه و تعمیق روابط با شرکای شرقی، تهدیدها را به فرصت بدل کند و مسیر تازه‌ای برای آینده خود بگشاید.

فرصت‌های طلایی شانگهای

روح‌ا... لطیفی سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت ایران نیز در این باره گفت: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی‌ خود، همواره بر اهمیت روابط با همسایگان تأکید کرده است. او بیان کرد: این سیاست به ویژه در راستای توسعه اقتصادی و تجاری مورد توجه قرار گرفته است. کشورهای همسایه نظیر چین، روسیه، پاکستان و هند در این زمینه نقش کلیدی دارند. ایران و چین توافقنامه ۲۵ ساله‌ای را امضا کرده‌اند که می‌تواند زمینه‌های همکاری‌های گسترده اقتصادی را فراهم کند. او بیان کرد: همکاری‌های تجاری با روسیه در قالب سازمان شانگهای و توافقات دوجانبه می‌تواند به افزایش حجم روابط اقتصادی کمک کند.

تقویت کریدور ترانزیتی

این کارشناس ادامه داد: ایران می‌تواند از ظرفیت‌های خود در زمینه‌های مختلف بهره‌برداری کند این ظرفیت‌ها شامل موقعیت جغرافیایی است با توجه به آنکه ایران به عنوان یک کریدور ترانزیتی می‌تواند کالاها را از شرق به غرب و بالعکس منتقل کند. او با اشاره به منابع طبیعی ایران اشاره کرد و گفت: ایران دارای منابع غنی نفت و گاز است که می‌تواند به عنوان یک مزیت در همکاری‌های تجاری مورد استفاده قرار گیرد. لطیفی با بیان اینکه ایران می‌تواند با ایجاد زیرساخت‌های لازم، حجم بالایی از کالاها را از کشورهای همسایه به اروپا و بالعکس منتقل کند گفت: به عنوان مثال، ترانزیت از مسیر پاکستان و هند می‌تواند سرعت جابه‌جایی کالا را افزایش دهد و هزینه‌ها را کاهش دهد. رویکرد چندجانبه‌گرایی می‌تواند به تقویت روابط ایران با دیگر کشورها کمک کند. این رویکرد به ویژه در مقابل نظام سلطه و تک‌قطبی‌گری جهانی اهمیت دارد. لطیفی با اشاره به فعالیت سازمان اکو هم گفت: همکاری با کشورهای عضو اکو (پاکستان، ترکیه و...) می‌تواند به توسعه روابط اقتصادی و تجاری کمک کند و زمینه‌های جدیدی برای همکاری‌های مشترک فراهم کند. وی به بیان اینکه در کنار مزایا، چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه شود گفت: در بخش زیرساخت‌ها نیاز به بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک برای تسهیل ترانزیت کالا داریم و در حوزه سیاست‌های منطقه‌ای هم نیاز به ایجاد توافقات سیاسی و اقتصادی مناسب با کشورهای همسایه داریم. وی افزود: ایران اکنون با کشور چین مراودات تجاری دارد که به طور قطع این اجلاس نقش کلیدی برای ایران و استفاده از فرصت‌های تجاری دارد.