تاثیر وضعیت روانی رانندگان در تصادفات

هرچند غیر از رانندگی، خشونت و عصبانیت، در رفتار اجتماعی افراد، بیش از گذشته به چشم می‌خورد، و این حاکی از جامعه‌ای خشمگین است، اما در هنگام رانندگی این مساله می‌تواند ابعاد وسیع‌تری پیدا کند و تبعات جبران ناپذیری را وارد کند که گاه حتی منجر به مرگ شود. تصویر دو راننده که با هم درحال مشاجره هستند را اگر هرروز در سطح شهر در حال تردد باشید، بارها خواهید دید. هرچند آماری از میزان خشونت به کاررفته وجود ندارد، اما درگیری‌های بیشتر از مشاجرات لفظی و جدی‌تر، بیش از گذشته به نظر می‌رسد. به طوری که متاسفانه برخی افراد حتی با خود سلاح سرد مانند چاقو نیز حمل می‌کنند، که این مساله تبعات درگیری‌ها به‌خصوص در لحظه اوج عصبانیت را افزایش می‌دهد.

حالا سرهنگ رابعه جوانبخت، رئیس اداره تصادفات پلیس راهور تهران بزرگ هم با اشاره به نقش مستقیم وضعیت روانی رانندگان در بروز بسیاری از تصادفات پایتخت، گفته است که: اضطراب، نگرانی، پرخاشگری و تصمیمات لحظه‌ای می‌توانند زمینه‌ساز وقوع حوادث رانندگی باشند و ایمنی شهری را با چالش مواجه کنند. رانندگی، تنها یک فعالیت مکانیکی نیست؛ بلکه رفتاری اجتماعی است که به شدت تحت تأثیر شرایط روحی و روانی فرد قرار دارد. خشم، اضطراب، نگرانی و شوک‌های روانی ناشی از تماس‌های تلفنی یا اخبار ناگوار، می‌توانند تمرکز راننده را مختل کرده و تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای را به خطر بیندازند.

پای بندی به قانون نتیجه نوع تربیت در کودکی

در همین راستا، حسین روزبهانی، روانشناس بالینی و استاد دانشگاه، درباره رفتار رانندگان ایرانی هنگام رانندگی و قانون گریزی آنها، به «آرمان ملی» گفت: همه جوامع تا حدی دچار قانون گریزی هستند و این تنها مختص ایران نیست و هرکدام به نوعی با این مساله روبه‌رو هستند. این قانون گریزی دلایل خاص خود را دارد و از سمت و سوی نوع تربیت افراد شکل می‌گیرد. یعنی قانونمداری و اینکه فرد بتواند در سنین جوانی که گواهینامه را دریافت می‌کند، فردی شود که به قانون احترام بگذارد، این بستگی به تربیت فرد در کودکی دارد. وقتی والدین در سنین کودکی و نوجوانی برای فرزندشان قانون بگذارند و پای بندی به آن قوانین را ازکودک خود بخواهند و اگر خلاف آن قوانین را انجام دهد، عواقبی را برایش درنظرگیرند، این سبب می‌شود که فرد در سن کم قانونمند شود. مثلا افراد بیش فعال، افرادی هستند که اگر در کودکی برایشان قانون مشخص نکنیم، و اجازه دهیم که هرکاری دوست داشتند انجام دهند، در آینده ممکن است دچار اختلال شخصیت ضداجتماعی شوند و مستعد آن هستند که این مساله بسیار مهم است که رعایت شود.

شکل گیری هویت قبل 15 سالگی

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش آموزش و پرورش نیز افزود: با توجه به اینکه تا قبل از 15 سالگی هویت فرد شکل می‌گیرد، ما باید هرآنچه را که می‌خواهیم برای یک جامعه و افرادش انجام دهیم، و یادگیری کار درست را تا قبل از این سن باید به آنها بیاموزیم که این می‌تواند توسط آموزش و پرورش و معلمان مدرسه صورت گیرد که به باور بنیادی در افراد تبدیل شود.

روزبهانی با بیان نقش اثر تکرار در روانشناسی افزود: وقتی مساله‌ای را چندین بار برای یک فرد تکرار کنیم، آن مساله به باور بنیادی فرد تبدیل می‌شود. اگر در مدرسه و خانه، والدین هم مسائلی را که درست است نه به صورت زجرآور بلکه به صورت مثبت برای فرزند خود تکرار کنند، این باعث می‌شود که آن باور درست برای فرد شکل گیرد و در آینده فردی نشود که قانون گریز باشد و باور درستی نسبت به این مساله پیدا کند. درکنار آنها صدا و سیما هم می‌تواند تاثیرگذار باشد که برنامه‌های فرهنگی بسازد که من در خاطر دارم مثلا ده سال قبل بود و قوانین درست را به صورت انیمیشن آموزش می‌داد، که این می‌تواند موثر باشد و وقتی تکرار شود، می‌شود همان اثر تکراری که در روانشناسی اجتماعی وجود دارد و می‌تواند کمک کننده باشد.

مختل شدن نیمی از عقل هنگام عصبانیت

این روانشناس بالینی با اشاره به تاثیرگذاری وضعیت روانی رانندگان در میزان خطر هنگام تصادفات، نیز گفت: قطعا تاثیرگذار است. باتوجه به اینکه افراد وقتی هیجانات‌شان بالا باشد، طبق پژوهشی که انجام شده است، افرادی که ‌آی‌کیو بالای 140 دارند، وقتی هیجانات‌شان، به‌خصوص خشمشان بالاست، سی درصد عقلشان کار نمی‌کند و تقریبا مثل یک عقب مانده ذهنی مرزی رفتار می‌کنند. حالا افراد معمول جامعه که ضریب هوشی آنها بین 90تا110 است، قطعا درصد بالاتری را خواهند داشت و حدود زیر50درصد عقلشان هنگام عصبانیت کار می‌کند. وقتی هیجان بالا باشد، عقل به همان نسبت کاهش پیدا می‌کند. مثل یک عقب مانده ذهنی شدید رفتار می‌کنیم، وقتی که خشم یا دیگر هیجانات‌مان بالاست. فردی که وضعیت روانی سالمی ندارد، مانند فردی است که عقلش کار نمی‌کند و رفتارهای هیجانی و بدون منطق انجام می‌دهد و تصمیمات غیرمنطقی می‌گیرد و نباید از این فرد انتظار رفتارهای درست را داشته باشیم.

خشم و هیجانات بالا، از عوامل تصادفات

روزبهانی با موثر دانستن سایر هیجانات در تصادفات نیز گفت: اگر فرد نه تنها خشم بلکه هیجان بالایی هم داشته باشد، مثلا من خودم یک بیمار داشتم که دچار مانیا یا شیدایی بود و در این حالت آنقدر شاد و پرانرژی بود که خودش بعد از تصادف می‌گفت که فقط روشن کردن ماشینم را به خاطر دارم و بعد از آن را به یاد نمی‌آورد که چپ کرده بود. پس فقط خشم آسیب زا نیست و شادی بیش از حد هم می‌تواند آسیب زا باشد. البته ما هم هیجانات مثبت داریم و هم هیجانات مخرب. خشم و شادی بیش از حد، قطعا می‌تواند اثر منفی داشته باشد و نگذارد عملکرد مغز به درستی انجام شود و هیجانات و احساسات غالب و منجر به تصمیمات و رفتارهای غیرمنطقی و غیراصولی شود. که از آن جمله می‌تواند ویراژ دادن باشد یا دعوا و خشونت با دیگران یا سرعت‌های غیرمجاز باشد.

او درباره لزوم تست سلامت روان برای دریافت گواهینامه نیز گفت: به‌نظرمن این اقدام بسیار اصولی است که تأییدیه‌ای از روانشناسان گرفته شود. زیرا ممکن است فرد راننده ضداجتماع یا دوقطبی باشد و این می‌تواند خطرناک باشد. خیلی از تصادفاتی که اتفاق می‌افتد، از سمت و سوی افرادی است که وضعیت روانی ناسالمی دارند و برخی از آنها حتی مشکلاتی دارند که شناخته و تشخیص داده نشده است و همین سبب شده است که فرد رفتارهای هیجانی انجام داده و باعث تصادفات خطرناک و شدید شده است.