زهرا نژادبهرام عملکرد یک‌ساله دولت را بررسی می‌کند
شکاف دولت و ملت در حال ترمیم است
آرمان ملی- سیاوش پورعلی: در عصر کنونی، رابطه دولت و ملت یکی از بنیادی‌ترین ارکان نظام‌های سیاسی و اجتماعی محسوب می‌شود. این رابطه، برخاسته از پیوندی دوسویه و متقابل میان حاکمیت و مردم است که مشروعیت، کارآمدی و پایداری یک نظام سیاسی را رقم می‌زند. در جهان امروز، تحولات گسترده در عرصه‌های فناوری، اطلاعات، اقتصاد و فرهنگ، سطح آگاهی و مطالبات مردمی را افزایش داده و در نتیجه، انتظارات ملت‌ها از دولت‌ها دگرگون شده است. پاسخگویی، شفافیت، عدالت اجتماعی، و مشارکت سیاسی، به‌عنوان شاخص‌های اصلی رابطه مطلوب دولت و ملت، بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته‌اند. باتوجه به تاریخ دولت و ملت در ایران، این رابطه از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که متاثر از بسترهای تاریخی، فرهنگی و ساختار سیاسی کشور است. از یکسو، ظرفیت‌های مردمی بالایی برای مشارکت و حضور در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی وجود دارد و جامعه ایرانی، در مقاطع مختلف، نشان داده است که نقش فعالی در تعیین سرنوشت خود ایفا می‌کند.
از سوی دیگر، چالش‌هایی همچون ضعف در نظام پاسخگویی، کاهش اعتماد عمومی، نابرابری‌های اقتصادی و مشکلات معیشتی، موجب شده است که این رابطه با فراز و فرودهایی همراه باشد. در این میان، یکی از مهم‌ترین وظایف دولت‌ها در کشورهایی مانند ایران، بازسازی سرمایه اجتماعی و تقویت پیوندهای اعتماد با مردم است. تحقق این هدف، مستلزم گسترش شفافیت، مبارزه موثر با فساد، احترام به حقوق شهروندی و فراهم‌سازی زمینه‌های مشارکت واقعی و موثر ملت در فرآیند تصمیم‌گیری است. به همان میزان که ملت به دولت اعتماد داشته باشد، دولت نیز می‌تواند با پشتوانه‌ای مستحکم، برنامه‌های توسعه‌ای و اصلاحی خود را پیش ببرد. در همین مورد باید تاکید کرد که رابطه سالم و پایدار میان دولت و ملت، رمز موفقیت و پیشرفت هر جامعه‌ای است. آینده ایران نیز در گرو تعمیق این رابطه و شکل‌گیری حکمرانی خوب بر پایه تعامل، عدالت، و همبستگی ملی خواهد بود. دولت چهاردهم در شرایط وارد پاستور شد که رئیس‌جمهوری دولت سیزدهم به‌همراه تعدادی از اعضای کابینه در حادثه هوایی جان خود را از دست داد و این در شرایط بود که روند دولت و ملت به دلیل شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مسیر خوبی را طی نمی‌کرد و این شکاف خود را در درصد مشارکت در انتخابات تیرماه سال گذشته خود را نشان داد و در نهایت مسعود پزشکیان موفق به حضور در راس دولت شد. حالا باتوجه به همه چالش‌های به‌وجود آمده که بحران‌هایی را به همراه دارد و اکنون هم در میانه جنگ قرار داریم در مصاحبه‌ای شکاف بین دولت و مردم را بررسی کردیم. «زهرا نژاد بهرام»، استاد دانشگاه و نماینده ادوار شورای شهر تهران در این مورد معتقد است که دولت در حال پیمودن روندی است که باعث کاهش شکاف‌های به‌وجود آمده خواهد شد. در این مورد بیشتر می‌خوانید.
- باتوجه به اینکه در یک سالگی دولت چهاردهم بسر می‌بریم با ارزیابی وضعیت موجود و با توجه به چشم‌انداز آینده بفرمایید رابطه دولت و مجلس در چه وضعیتی قرار دارد؟
در پاسخ به سوال شما و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی کشور، به‌نظر می‌رسد که تغییر رفتار دولت نسبت به ملت در دوره اخیر قابل مشاهده و قابل تامل است. یکی از مصادیق این تغییر رفتار، پس‌گرفتن لایحه مربوط مقابله با «انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» است که بدون دریافت نظرات کارشناسی به مجلس ارسال شده بود. انتشار یادداشت یوسف پزشکیان، درباره فرایند تصویب این لایحه و توضیح مراحل قانونی آن، نماد نوعی شفافیت در عملکرد دولت است. شفافیتی که پیش از این از دولت‌ها انتظار می‌رفت اما کمتر تحقق یافته بود. بازپس‌گیری رسمی این لایحه، آن هم پس از بازخوردهای رسانه‌ای و اجتماعی، می‌تواند نشانه‌ای باشد از تلاش دولت برای ترمیم شکاف میان مردم و مسئولان. در ادوار گذشته معمولا دولت‌ها در مواجهه با چنین واکنش‌هایی، سعی می‌کردند موضوع را از دستور کار خارج کنند یا در فرایندهای اداری معطل نمایند، اما پس‌گرفتن رسمی و علنی آن اقدامی نادر و قابل تحسین است. در همین راستا، به نظر می‌رسد که دولت پزشکیان گام‌هایی در مسیر شنیدن صدای مردم و پاسخ به آن برداشته است، هرچند هنوز نمی‌توان مدعی موفقیت کامل بود ولی با این حال شکاف‌های میان دولت و ملت مسیر درستی را طی می‌کند.
- باتوجه به این توضیح آیا می‌توانیم در همین مورد دولت چهاردهم را با دولت‌های گذشته مقایسه کنیم؟
در بررسی روند محبوبیت دولت‌ها در سال نخست، مشاهده می‌کنیم که دولت آقای روحانی در سال‌های ۹۲ تا ۹۴ با 48 درصد بیش‌ترین میزان امید به موفقیت را در میان مردم داشت، اما این امید در سال ۹۷ به ۲۶ درصد و حتی در برخی نظرسنجی‌ها به ۱۱ درصد کاهش یافت. در دولت آقای رئیسی نیز این روند نزولی تکرار شد. مردم در ابتدا ۴۰ درصد امید به موفقیت داشتند که این رقم در سال ۱۴۰۱ به ۲۷ درصد در زمینه کنترل گرانی و ۴۷ درصد در مبارزه با فساد کاهش پیدا کرد. اما در دولت چهاردهم، باوجود آنکه میزان مشارکت در انتخابات زیر ۵۰ درصد بود، در جنگ ۱۲ روزه اخیر میزان رضایت از عملکرد دولت به ۷۹ درصد رسید که بنا بر نظرسنجی مرکز پژوهش‌های صداوسیما رقم قابل توجهی است. این امر نشان می‌دهد که مردم عملکرد دولت را در شرایط بحرانی تا حدی مثبت ارزیابی کرده‌اند. با این حال، تحقق وعده‌های اصلی دکتر پزشکیان، شامل رفع فیلترینگ، بهبود روابط خارجی، بهبود وضعیت اقتصادی و رفع ناترازی‌های انرژی هنوز به‌طور کامل محقق نشده است. برخی اقدامات، مانند بازگشایی سکوهای مجازی یا همان پس‌گرفتن لایحه یادشده، نشانه‌هایی از تلاش دولت در این مسیر است، اما عمق و گستره این اقدامات هنوز برای پاسخگویی به مطالبات عمومی کافی نیست. و نیاز به تلاش بیشتری دارد.
در حوزه رسانه و ارتباطات، انتظار می‌رود صداوسیما به عنوان رسانه ملی جایگاه خود را بازتعریف کند و با شفافیت بیشتر و اطلاع‌رسانی دقیق، مرجعیت رسانه‌ای را به داخل کشور بازگرداند
- آیا می‌توان عملکردهای دولت را بر اساس حوزه‌بندی و اینکه در کدام قسمت بهتر عمل کرده است ارزیابی کرد؟
عملکرد دولت را می‌توان در سه شاخص ارزیابی کرد که در همان قالب‌ها انتقادات و پیشنهاداتی را می‌توان مطرح کرد. در ابتدا باید به مدیریت بحران‌ها اشاره کنیم که شاید بیش‌ترین انرژی دولت در این قسمت صرف شد و چون این عوامل خارجی و غیر قابل پیش‌بینی محسوب می‌شود امکان دارد تمرکز تیم را برهم بزند. از روز اول آغاز به کار دولت و همزمان با ترور اسماعیل هنیه، بحران‌های متعددی کشور را درگیر کرد. دولت در مواجهه با این بحران‌ها، به‌ویژه در جنگ ۱۲ روزه، توانست عملکرد قابل قبولی داشته باشد. در بین همه اعضای هیات دولت و مسئولان سایر نهادها باید به حضور فعال سه عضو کابینه اشاره کنیم که مسعود پزشکیان، عباس عراقچی و فاطمه مهاجرانی در این بحران مشهود بود و همین مورد برای شهروندان اهمیت دارد زیرا فضایی را ایجاد می‌کنند که به‌نوعی نزدیکی بین دولت و ملت شکل می‌کند. مورد دیگر چینش نیروها در کابینه باز می‌گردد که با همه ظرفیت‌ها انتقاداتی هم متوجه دولت می‌شود. هرچند شعار اصلی دولت «وفاق ملی» بود، اما نوع ترکیب تیم اجرایی نتوانسته هنوز انتظارات برای ایجاد تحولی ملموس در حوزه‌های مختلف را برآورده کند. دولت در این زمینه بسیار کند و پراکنده عمل می‌کند و نوعی جزیره‌ای بودن در عملکرد آن قابل مشاهده است. مورد دیگر به بهره‌گیری از ظرفیت‌های حقوقی و قانونی اشاره کنیم که بر روی تصمیمات دولت و روند فعالیتش تاثیرات بسیاری می‌گذارد. دولت تلاش دارد از ابزارهایی چون شورای عالی امنیت ملی برای ارتقاء دایره اختیارات خود استفاده کند. یکی از اقدامات مؤثر در این زمینه واگذاری اختیارات بیشتر به استان‌ها و تمرکززدایی از قدرت اجرایی بوده است که در انتظار اجرایی شدن بخش‌هایی از آن هستیم.
- در این بین مشکلی که به‌نظر تاکنون برطرف نشده و دولت هم عملکرد مناسبی نداشته، وضعیت معیشتی است. شرایط اقتصادی جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با وجود همه این تلاش‌ها، انتظار از مسعود پزشکیان بالا است. دولت باید هرچه سریع‌تر در برابر صبر و تحمل مردم که تحت فشار تورم، ناترازی و مشکلات معیشتی قرار دارند، اقدامات عملی و ملموس‌تری ارائه دهد. به ویژه در حوزه سیاست خارجی، وضعیت «نه جنگ، نه صلح» نوعی بلاتکلیفی برای مردم ایجاد کرده و دولت باید برای عبور از این شرایط برنامه مشخصی داشته باشد. همچنین، در حوزه رسانه و ارتباطات، انتظار می‌رود صداوسیما به عنوان رسانه ملی جایگاه خود را بازتعریف کند و با شفافیت بیشتر و اطلاع‌رسانی دقیق، مرجعیت رسانه‌ای را به داخل کشور بازگرداند. در حال حاضر، به‌رغم تلاش‌های مطبوعات و رسانه‌های مجازی، این خلأ همچنان احساس می‌شود. در نهایت، اگر بخواهیم وضعیت دولت دکتر پزشکیان را در سال نخست فعالیت خود در یک جمله خلاصه کنیم. دولتی است که با وجود مشارکت پایین در انتخابات، تلاش کرده تا مسیر اصلاح را طی کند؛ اما این مسیر نیازمند شفافیت بیشتر، سرعت در اقدام و پاسخ به صبر مردم است.
ارسال نظر