تهران و واشینگتن در بن‌بست دیپلماسی

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، به‌تازگی اعلام کرده که در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای مذاکره با آمریکا وجود ندارد و تأکید کرده است که هرگونه گفت‌وگو منوط به تغییر رفتار واشینگتن و رعایت اصل احترام متقابل است. او همچنین اشاره کرده که ایران پیش از هر اقدامی باید مشکلات خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برطرف کند تا زمینه‌ای برای بازسازی اعتماد متقابل در عرصه بین‌المللی فراهم شود. واقعیت اقتصادی کشور نشان می‌دهد که ادامه وضعیت کنونی نمی‌تواند پایدار بماند. تحریم‌های گسترده مالی و نفتی، کاهش چشمگیر سرمایه‌گذاری خارجی و محدودیت‌های بانکی فشار سنگینی بر اقتصاد ایران وارد کرده و معیشت مردم را تحت‌تأثیر قرار داده است. در چنین شرایطی، احیای مسیر دیپلماسی و رفع بخشی از تحریم‌ها می‌تواند نقشی حیاتی در بهبود شرایط اقتصادی و تثبیت وضعیت داخلی کشور داشته باشد. با این وجود، فضای بی‌اعتمادی میان تهران و واشینگتن، خواسته‌های متضاد دو طرف و پیچیدگی‌های پرونده هسته‌ای مانع از هرگونه پیشرفت سریع در مذاکرات شده است. از این رو، شکستن بن‌بست دیپلماسی میان ایران و آمریکا ضرورتی اجتناب ‌ناپذیر است؛ ضرورتی که نه‌تنها برای احیای تعاملات بین‌المللی ایران، بلکه برای کاهش فشارهای اقتصادی و بازگرداندن ثبات به سیاست خارجی کشور اهمیت بنیادین دارد. در ادامه به آخرین تحولات حوزه سیاست‌خارجه خواهیم پرداخت و همچنین با یکی از اساتید بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده‌ایم تا در این مورد بیشتر بدانیم.

تندروها و سیاست خارجه

علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه با اشاره به موانع مذاکراتی بین تهران و واشینگتن، به‌خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «ابتدا باید به این مورد اشاره کنم که تندروها در داخل که همچنان بر فضای ضدآمریکایی تاکید دارند، مخالفان اصلی مذاکره محسوب می‌شوند. با در نظر گرفتن تحرکات این گروه‌ها باید بگوییم که اهرم‌های دیپلماسی دیگر کارایی سابق را ندارند. برای بهبود فضای دیپلماسی باید از تندروها عبور کنیم. در حال حاضر و با توجه به شرایط موجود بین ایران و آمریکا باید بگوییم که تدارکاتی برای مذاکرات آماده نیست. باید به این نکته اشاره کنم که ایران ابتدا باید چالش خود را با آژانس انرژی اتمی برطرف کند و سپس با کاخ سفید چه مستقیم و چه غیر مستقیم وارد گفت‌وگو شود. ایران هم به‌خوبی می‌داند که چطور و چگونه باید با آژانس وارد تعامل شود. با نگاه به وضعیت معیشتی جامعه باید گفت بسیار بعید است که تنها نگاه به ‎‌شرق راه‌گشا باشد و ما برای عبور از بحران‌ها به توافقاتی با سمت دیگر ماجرا نیاز داریم. در عین حال برای چانه‌زنی در مذاکرات به استراتژی و راهکار جدید نیاز داریم».

این استاد دانشگاه در همین مورد و با اشاره به تحرکات تندروها اضافه می‌‎کند: «توجه داشته باشید که مذاکراتی که به برجام ختم شد، طلسم مذاکره مستقیم را شکست ولی تندروهای داخلی همچنان در سیاست‌ خارجه دخالت می‌کنند. در سوی دیگر اروپایی‌ها هم که باید مشکلاتمان را با آنها برطرف کنیم تماما با آمریکایی‌ها همراه شده‌اند و به بیان دیگر اروپا و آمریکا با وجود تمام اختلافات، در مورد واکنش به ایران هماهنگی دارند».

بن‌بست مذاکراتی

نشانه‌ها گویای آن است که روابط ایران و آمریکا در انجماد قرار دارد و نشانی از تحول جدید دیده نمی‌شود. در این مورد سیدعباس عراقچی در پاسخ به سوالی در خصوص امکان از سر‌گیری مذاکرات با آمریکا، گفت: «واقعیت این است که در حال حاضر هیچ امکانی وجود ندارد، چون ما هیچ رویکرد مثبت یا سازنده‌ای از طرف آمریکا نمی‌بینیم. هر زمان که آنها برای مذاکره‌ای بر اساس پایه برابر برای یک توافق سودمند برای هر دو طرف آماده باشند؛ مذاکره می‌تواند ممکن باشد و ایران می‌تواند آن را مورد بررسی قرار دهد. اما رویکردی که ما از آمریکایی‌ها می‌بینیم چنین چیزی را نشان نمی‌دهد».

خواسته‌های بی‌انتها

جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر همواره عنوان کرده که در شرایط برابر و با رعایت احترام متقابل می‌توان به موضوع تعامل و گفت‌وگو اندیشید ولی در مقابل خواست و انتظار غربی‌ها بارها و بارها تغییر کرده است. در این مورد علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در بخشی از اظهارات خود در جمع اصحاب علوم انسانی که هفتم آبان‌ماه برگزار شد، با بیان اینکه هدف ملموس دشمن این است که ایران، ملت و اراده‌اش را بشکند گفت: «الان می‌گویند غنی‌سازی نباید داشته باشید، همان‌هایی که تایید کردند غنی‌سازی داشته باشیم الان می‌گویند نداشته باشید، پس اینها فرصت‌طلب هستند. این خواسته‌هایشان هم ته ندارد؛ بعد از غنی‌سازی می‌گویند، برد موشک‌تان را هم کم کنید و در منطقه همان کاری را انجام دهید که ما می‌گوییم. معتقدم یک مقاومت ملی در برابر این خواسته‌ها نیاز است و باید ایران و ایرانیان بر سر حرف خود بایستند. ما نمی‌گوییم مذاکره نمی‌کنیم، رهبری همیشه گفته است علم مذاکره را داشته باشید، اما مذاکره باید واقعی باشد، نه اینکه از قبل بگویند آخرش این باید شود».