واسطه‌ها در روابط ایران و آمریکا
«واقعیت این است که در حال حاضر هیچ امکانی وجود ندارد، چون ما هیچ رویکرد مثبت یا سازنده‌ای از طرف آمریکا نمی‌بینیم»، این جمله سیدعباس عراقچی درحالی بیان می‌شود که باید به یاد داشت وقتی اوضاع و شرایط خوب نیست، از ابزار مذاکره استفاده می‌شود تا راهی برای حل مشکلات فراهم شود.
اگر هر دو طرف در شرایط خوبی باشند، دیگر احتیاجی به مذاکره نیست. بنابراین اتفاقا دیپلماسی در شرایطی موثرتر می‌شود که دو طرف در وضعیت انسداد قرار داشته باشند و با این روش ابهام‌ها را رفع و مشکلات را حل می‌کنند. به عبارت دیگر راهی جز این وجود ندارد و روشن است که راه‌های دیگر بسیار پرهزینه خواهد بود. از این رو باید در ابتدا تکلیف را با آژانس روشن کنیم. در این راه وزارت امور خارجه می‌تواند چارچوبی تعریف کند که بازرسان آژانس بتوانند به پاسخ سوال‌هایشان برسند. از سوی دیگر نشست شورای حکام نزدیک است و چنانچه آقای گروسی گزارش مثبتی به این شورا ببرد، مقدار زیادی از سطح تنش کاهش خواهد یافت و این اقدام اجازه می‌دهد که مسیر آرام‌تر و نرم‌تری در دیپلماسی باز شود. نکته دوم این است که نمی‌توان دست روی دست گذاشت و میدان را به طرف مقابل واگذار کرد. بی‌عملی موجب پریشانی می‌شود. باید هرچه زودتر ابتکار عمل را در دست گرفت و اجازه نداد که طرف مقابل هر روایتی را که می‌خواهد در این مورد به افکار عمومی جهان ارائه دهد و بعد از آن از خودمان واکنش نشان دهیم. اگر خودمان کنشگری لازم را نداشته باشیم، می‌تواند به نقطه ضعف ما در روابط بین‌الملل تبدیل شود. چه بسیار وفت‌ها که فقط به همین دلیل در سیاست خارجی دچار ضعف شده یا در تنگنا گرفتار شده‌ایم. بنابراین باید با توجه به واسطه‌هایی که به قصد حل مشکل به میدان آمده‌اند از جمله قطر، عمان و مصر، زمینه‌ای فراهم کنیم که با بازتر شدن فضا در روابط بین‌الملل، انجماد اقتصادی را که در جامعه شکل گرفته برطرف شود. همه مسئولان واقف هستند که وضعیت فعلی قابل تداوم نیست و ما از نظر اقتصادی به شرایط حساسی رسیده‌ایم. از طرف دیگر اکنون شرایط نسبتا مناسبی فراهم است برای اینکه ترامپ هم گرفتار جنگ خاتمه نیافته اوکراین است و هم اینکه هنوز مشکل غزه به تمامی حل نشده و از سوی دیگر دچار تنش‌هایی با ونزوئلا هم شده است. از این رو قصد ندارد درگیری جدیدی در سوی دیگر ایجاد کند خصوصا در خاورمیانه. از طرف دیگر می‌دانیم که سطح انتظارات آمریکایی‌ها بالاست و از زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، پیوسته انتظارات خود را مطرح کرده است. باید توجه داشت که هرچه دیرتر باب گفت‌وگو باز شود، موجب بالاتر رفتن انتظار طرف مقابل می‌شود. می‌توان از مذاکره برای کنترل سطح انتظار استفاده کرد. به نظر می‌رسد باید یک مقدار شجاعت سیاسی به کار ببندیم و انعطاف به خرج دهیم چون غیر از مذاکره راهی وجود ندارد. در سیاست اگر با مهره‌ها بازی نکنید، حتما می‌بازید. یکی از دلایلی که دکتر مصدق در کودتا باخت، این بود که نتوانست با مهره‌ها بازی کند و روسیه، آمریکا و فرانسه و انگلیس هرچه کردند دیدند که نمی‌توانند با دکتر مصدق کنار بیایند. اکنون ما در شرایطی قرار گرفته‌ایم که بهترین و آسان‌ترین و نزدیکترین راه این است که مذاکرات را با آژانس شروع کنیم. در این‌صورت یکی از چهار ضلع شکسته می‌شود و سطح تنش کاهش پیدا می‌کند. وضعیت موجود غیر قابل دوام است و باید به سمت منافع ملی و حفظ نظام برویم.
علی بیگدلی
استاد دانشگاه
ارسال نظر