شاهد گسترش آگاهی عمومی هستیم

به همین دلیل نیز پس از جنگ‌ها انقلاب‌های تکنولوژیک شکل می‌گیرد. این وضعیت به خصوص درباره جنگ‌های تمدنی شکل جدی‌تری دارد. آن چیزی که برای ایران رخ داده نیز جنگ تمدنی است.» فیاض همچنین به غلبه علوم تجربی بر علوم انسانی در ایران نقد وارد می‌کند و آن را عامل اصلی عقب ماندگی ایران می‌داند و عنوان می‌کند: «در ایران سیستم آموزشی و دانشگاهی عقب مانده است و به همین دلیل همه‌چیز به صورت تقلیلی آغاز می‌شود. به عنوان مثال تقلیل آموزش و پرورش و دانشگاه به علوم تجربی. در واقع در کشور ما که عقب مانده است علوم فنی و تجربی بر علوم انسانی غلبه پیدا کرده است. در چنین شرایطی به دلیل اینکه موشک‌های پیشرفته در اختیار دارید اما راهبرد و استراتژی ندارید شکست می‌خورید و غافلگیر و شوکه می‌شوید. در چنین شرایطی است که فرمانده بزرگ نیروهای مسلح کشور در منزل خود ترور می‌شود. این اتفاق درباره دیگر فرماندهان ما نیز رخ داد. دلیل آن نیز این است که علوم انسانی باید این مسائل راهبردی را پیش‌بینی کند و نه علوم تجربی و فنی.» در ادامه ماحصل گفت‌وگوی «آرمان ملی» با دکتر فیاض را می‌خوانید.

*جنگ12 روزه چه تأثیری بر معادلات اجتماعی و سیاسی ایران گذاشت؟

جنگ ایران و اسرائیل یک جنگ عادی نبود. در ابتدای جنگ غافلگیری صورت گرفت و باید به این نکته اذعان کرد. هر چند فرمانده وقت سپاه عنوان کرده بود که قرار است به ایران حمله شود اما در واقعیت آنچه رخ داد غافلگیری بود. در این جنگ ما از نظر تکنولوژی، راهبردی و استراتژیک دچار غفلت شدیم و گمان نمی‌کردیم اسرائیل در استفاده از هوش مصنوعی تا این اندازه دارای توانایی باشد. در ایران همواره تلاش شده در مقابل تکنولوژی غرب ایستادگی صورت بگیرد تا اینکه آن را جذب کند و مورد استفاده قرار بدهد. جنگ‌ها همواره خلأها را نشان می‌دهند و یا آنها را به وجود می‌آورد. در نتیجه در جامعه احساس نیاز می‌شود و جامعه به سمت آن حرکت می‌کند. در چنین شرایطی جامعه ایران در آینده به سمت استفاده از هوش مصنوعی خواهد رفت و ما با یک انقلاب تکنولوژیک در ایران مواجه خواهیم بود. در شرایط کنونی جنگ‌هایی که در جهان رخ می‌دهد کوتاه‌مدت است و در عین اینکه کوتاه‌مدت است ممکن است ویرانگر باشد. ایران در جنگ 12 روزه متوجه شد که باید در زمینه پدافندی و آفندی تکنولوژی خود را ارتقا بدهد که این موضوع باعث رشد تکنولوژی در کشور خواهد شد که البته تنها در زمینه نظامی نخواهد بود و به جامعه و زمینه‌های دیگر نیز کشیده خواهد شد.

*رشد تکنولوژی به خصوص هوش مصنوعی در چه سطحی در جامعه ایران گسترش خواهد داشت و چه پیامدهای اجتماعی به وجود خواهد آورد؟

مهم‌ترین پیامد رشد تکنولوژی در کشور گسترش عقلانیت عمومی خواهد بود و جامعه عقلانی می‌شود. در این جنگ مردم ایران نشان دادند که مردم باهوش و مبتنی بر خودآگاهی هستند و از دولتمردان جامعه جلو افتادند. جامعه ایران به دلیل اینکه خاستگاه عشایری دارد از ظرفیت تحرک اجتماعی برخوردار است و در زمان‌هایی مانند جنگ می‌تواند جابه‌جا شود که این اتفاق در این جنگ نیز رخ داد. به صورت کلی ایرانیان مهربان، نوع‌دوست و به آب شبیه هستند، اما همین آب هنگامی که با هجوم مواجه می‌شود، وضعیت شبیه برخورد دست با آب می‌شود که در چنین شرایطی آب مانند سنگ محکم و استوار می‌شود. مردم ایران در زمان جنگ با وحدت قومی و ملی مواجه می‌شوند. این وضعیت در شرایط کنونی باعث به وجود آمدن یک تحول اجتماعی در ایران خواهد شد. شرایط اجتماعی ایران به شکلی است که هم کشورهای حمله‌کننده را شوکه کرد و هم تصمیم‌گیران جامعه خودمان را. نکته دیگر اینکه جامعه ایران همواره تمدن‌ساز و از ظرفیت ابرقدرتی برخوردار بوده و این موضوع را در مقاطع مختلف تاریخی نشان داده است. تمدن ایران نیز مانند کشورهایی مانند امارات متحده عربی ویترین نیست و بلکه در ساحت‌های مختلف تأثیرگذار است. هنگامی که موضوع جنگ مطرح می‌شود تمدن نیز نقش پیدا می‌کند که در جامعه ما کمتر به این موضوع پرداخته شده است.

ایرانیان مهربان، نوع‌دوست و به آب شبیه هستند، اما همین آب هنگامی که با هجوم مواجه می‌شود، وضعیت شبیه برخورد دست با آب می‌شود که در چنین شرایطی آب مانند سنگ محکم و استوار می‌شود.

*یعنی برای جنگ 12 روزه وجه تمدن‌ساز قائل هستید؟

هر کشوری که به دنبال تمدن‌سازی باشد علیه او جنگ صورت می‌گیرد که این وضعیت درباره ایران نیز وجود دارد. سال 88 که اتفاقات پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران رخ داد بنده عنوان کردم که قدرت در حال انتقال از غرب به شرق است و ما در مرز آن قرار گرفته‌ایم و به همین دلیل این شورش‌ها در کشور رخ داده است. این وضعیت امروز هم وجود دارد و مرزی که وجود دارد مانند نصف‌النهاری است که از اوکراین و فلسطین می‌گذرد. امروز که شرق در حال برخاستن است جنگ‌ها نیز اوج می‌گیرد. به نظر من گفت‌وگوی تمدن‌ها وجود ندارد و آنچه وجود دارد گفت‌وگوی فرهنگ‌هاست. دلیل آن نیز این است که تمدن‌ها تصلب دارند اما فرهنگ نرم است. به همین دلیل نیز یکی از آسیب‌هایی که امروز در جامعه ایران وجود دارد فرهنگ‌زدگی است. فرهنگ باید در قالب جامعه وجود داشته باشد و اگر به تنهایی مورد توجه قرار بگیرد دچار سیالیت و نیهلیسم می‌شود که باعث غیرعقلانی شدن جامعه می‌شود. اتفاقا جنگ فرهنگ را از یک ساختار غیرمتعین خارج می‌شود و آن را به یک ساختار متعین تبدیل می‌کند. در چنین شرایطی عقلانیت در جامعه اوج می‌گیرد و هنگامی که با دانش همراه می‌شود به تکنولوژی تبدیل می‌شود. به همین دلیل نیز پس از جنگ‌ها انقلاب‌های تکنولوژیک شکل می‌گیرد. این وضعیت به خصوص درباره جنگ‌های تمدنی شکل جدی‌تری دارد. آن چیزی که برای ایران رخ داده نیز جنگ تمدنی است و این وضعیت در اوکراین و فلسطین نیز وجود دارد. پس از جنگ تمدنی آن چیزی که به وجود می‌آید رشد صنعتی و تکنولوژی است.

*در شرایط کنونی چنین نشانه‌هایی در جامعه ایران وجود ندارد و آنچه وجود دارد بیشتر چالش‌ها و بحران‌هاست. آیا در چنین شرایطی نیز معتقدید جنگ اخیر به رشد صنعتی و تکنولوژی در ایران منجر خواهد شد؟

 این یک ضرورت است و در شرایط کنونی نیز که گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر احتمال وقوع دوباره جنگ وجود دارد شاهد تحولات و تحرکات جدیدی در کشور هستیم که می‌تواند به رشد صنعتی و تکنولوژی منجر شود. به صورت کلی جنگ با تمدن و تمدن با جنگ همراه است. جنگ و تمدن ساختار اجتماعی را عقلایی و پیشرفته می‌کنند. این اتفاق در ایران رخ داده است. با این وجود این پرسش مطرح است که تکنولوژی که ایران در آن رشد خواهد کرد چه نوع تکنولوژی است؟ در شرایط کنونی تکنولوژی که در تمدن جهانی نقش محوری پیدا کرده و دارای اهمیت است هوش مصنوعی و تکنولوژی دیجیتال است، اما برخی در داخل کشور با این تکنولوژی مخالف هستند و اجازه نمی‌دهند در ایران تقویت شود. به دلیل همین مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی هم وجود دارد که ما در جنگ اخیر دچار غافلگیری و شوک شدیم. ما در دانشگاه هم با این کارشکنی‌ها مواجه هستیم و به دلیل اهمیتی که موضوع دارد، در حالی که ما دنبال ارائه دروسی در زمینه هوش مصنوعی و تکنولوژی دیجیتال در دانشگاه تهران بودیم، برخی در این زمینه کارشکنی کردند و اجازه چنین کاری را ندادند. تکنولوژی دیجیتال باعث شده در شرایط کنونی ما با نوعی تکنولوژی عرفانی مواجه‌ایم و نه عرفان فلسفی، اما تکنولوژی دیجیتال وارد ساختار جهانی شده است و هر کشوری که سهم بیشتری در آن داشته باشد، سهم بیشتری از قدرت جهان را در اختیار خواهد داشت. نکته مهمی که شاید کمتر به آن اشاره شده این است که جنگی که اسرائیل علیه ایران به راه انداخت جنگ اسرائیل نیست و بلکه جنگ موساد است. در واقع این سازمان جاسوسی اسرائیل بود که جنگ را هدایت می‌کرد و نه ارتش اسرائیل.

*این اتفاق به معنای این است که در آینده نیز سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی علیه هم وارد جنگ می‌شوند؟

در اغلب موارد این اتفاق خواهد افتاد. موساد در ایران یک نیروی نفوذی ایجاد کرده بود که با استفاده از تکنولوژی علیه ایران فعالیت می‌کردند. یکی از پیامدهای تکنولوژی عرفانی این است که علوم انسانی و معرفت شناسی اوج خواهد گرفت. در ایران سیستم آموزشی و دانشگاهی عقب مانده است و به همین دلیل همه چیز به صورت تقلیلی آغاز می‌شود. به عنوان مثال تقلیل آموزش و پرورش و دانشگاه به علوم تجربی. در واقع در کشور ما که عقب مانده است علوم فنی و تجربی بر علوم انسانی غلبه پیدا کرده است. در چنین شرایطی به دلیل اینکه موشک‌های پیشرفته در اختیار دارید، اما راهبرد و استراتژی ندارید، چندان اثربخش نیست و غافلگیر و شوکه می‌شوید. در چنین شرایطی است که فرمانده بزرگ نیروهای مسلح کشور در منزل خود ترور می‌شود. این اتفاق درباره دیگر فرماندهان ما نیز رخ داد. دلیل آن نیز این است که علوم انسانی باید این مسائل راهبردی را پیش‌بینی کند و نه علوم تجربی و فنی. من معتقدم هر کسی بیشتر به غرب فحش و ناسزا می‌گیو غرب‌گرا‌تر است. دلیل آن این است که با کاری که می‌کند جهل بیشتری نسبت به غرب ایجاد می‌کند و اجازه نمی‌دهند ابعاد مختلف تمدن غرب مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرد. در چنین شرایطی است که در راهبردها با چالش مواجه می‌شویم.