بنزین 1500 تومانی دیگر دوام ندارد

کارشناسان در این باره واکنش‌های مختلفی را نشان دادند و گروهی افزایش قیمت بنزین پس از گذشت چندین سال ضرورتی انکار ناپذیر می‌دانند که می‌تواند دولت را در شرایط دشوار یاری کند، اما گروهی دیگر نیز بر این باور هستند، پیش از اجرای این طرح باید علاوه بر بهبود زیرساخت‌ها، اقدامات لازم برای نظارت‌های جدی در دیگر بخش‌های بازار به عمل‌اید تا از افزایش قیمت‌های لجام گسیخته در حوزه دیگر اقلام و خدمات جلوگیری به عمل‌ آید.

ضرورت تغییر

به گزارش «آرمان ملی»، کاوه خلیلی کارشناس انرژی در این باره گفت: افزایش قیمت بنزین از جمله موضوعاتی است که همواره در ایران با حساسیت بالا دنبال می‌شود و این حساسیت صرفاً جنبه اقتصادی ندارد بلکه پیامدهای اجتماعی و امنیتی آن نیز به‌مراتب پیچیده‌تر از بسیاری دیگر از کالاهای اساسی است، چراکه تجربه آبان 98 هنوز در حافظه جمعی مردم باقی مانده و همین سابقه کافی است تا هرگونه تغییر در سیاست قیمت‌گذاری بنزین با تردید و واهمه مواجه شود با این حال به نظر می‌رسد اظهارنظرهای اخیر وزیر نفت حکایت از این می‌کند که وضعیت اقتصادی کشور و فشار بی‌سابقه یارانه پنهان انرژی بر بودجه عمومی دولت را به مرحله‌ای رسانده که دیگر امکان حفظ وضع موجود باقی نمانده است. او افزود: ضرورت افزایش قیمت بنزین به گفته وزیر هرچند یک ضرورت تلقی می‌شود که در حالیکه همه کالاها و خدمات گران شده‌اند، معقول نیست که ثابت بماند و دولت مجبور به خرید بنزین گرانتر و توزیع آن با قیمت ارزان‌تر شود، اما در عین حال نباید فراموش کرد که قاچاق سوخت هم در نواحی مرزی و غیر از آن در حال حاضر، در سطح وسیعی در حال انجام است و رشد تصاعدی داشته و گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از بنزین یارانه‌ای کشور در خارج از مرزها مصرف می‌شود، اما در عین حال، قیمت فعلی بنزین قطعاً هیچ‌گونه تناسبی با واقعیت‌های اقتصادی کشور ندارد و ادامه عرضه آن به قیمت 1500 تومان بجز تشدید کسری بودجه و گسترش قاچاق سوخت نتیجه دیگری به دنبال ندارد.

یارانه ناعادلانه انرژی

 این کارشناس اضافه کرد: تقریباً اکثریت بر این امر توافق دارند که یارانه گسترده و ناعادلانه انرژی در ایران نه‌تنها موجب اتلاف منابع ملی می‌شود بلکه باعث شده قیمت سوخت به عامل تحریف‌کننده‌ای در رفتار مصرف‌کنندگان تبدیل شود در واقع ثبات قیمت بنزین در مقایسه با دیگر محصولات در ایران منجر به آن شده که هیچگونه انگیزه‌ای برای اصلاح الگوی مصرف وجود نداشته باشد و مصرف روزانه بنزین بنابر آمار اعلام شده حتی به مرز 130 میلیون لیتر در برخی روزها رسیده است. خلیلی ادامه داد: بر اساس داده‌های رسمی سرانه مصرف بنزین در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای دنیا بسیار بالاتر است در حالی‌که قدرت خرید عمومی در کشور کاهش یافته اما مصرف بنزین روندی صعودی داشته که بخش عمده‌ای از آن ناشی از قیمت‌گذاری غیرواقعی و نبود سیاست‌های مکمل در حوزه حمل‌ونقل عمومی و بهره‌وری ناوگان سوختی است. او درباره طرح احتمالی جدید بنزین گفت: طبق آنچه که تاکنون درباره آن صحبت شده است، سناریوهای مختلفی برای اصلاح قیمت بنزین ارائه شده است که یکی از این سناریوها طرح سهمیه‌بندی جدید است که طی آن به‌جای قیمت‌گذاری ثابت دولت به هر فرد سهمیه‌ای از بنزین را به صورت ماهانه اختصاص می‌دهد و مازاد مصرف با نرخ شناور یا نزدیک به قیمت تمام‌شده عرضه خواهد شد. این کارشناس توضیح داد: البته این طرح به گونه‌ای قبلاً نیز در دولت روحانی نیز مطرح شده بود اما به مرحله اجرا نرسید در آن زمان پیشنهاد شد به هر کد ملی مقدار مشخصی بنزین تعلق گیرد و امکان فروش مازاد سهمیه نیز فراهم شود اما به دلیل فضای اجتماعی و نگرانی از تبعات اجرای آن این سیاست متوقف شد اکنون به نظر می‌رسد دولت دوباره این گزینه را روی میز آورده و با تشکیل جلساتی با حضور نهادهای کارشناسی در پی اجماع‌سازی برای اجرای آن است.

ضرورت کنترل قاچاق

او اضافه کرد: همزمان با مباحث قیمتی موضوع کنترل قاچاق بنزین نیز اهمیت مضاعفی یافته است آمار رسمی نشان می‌دهد که در برخی مناطق مرزی اختلاف قیمت فاحش بین داخل کشور و کشورهای همسایه مانند پاکستان، افغانستان و عراق موجب شده سود قاچاق بنزین چند برابر قیمت داخلی آن باشد. تفاوت قیمت بنزین در دو سوی مرزها تنها یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه تبعات امنیتی و اجتماعی دارد زیرا قاچاق به اقتصاد رسمی لطمه می‌زند و موجب بی‌عدالتی گسترده در توزیع منابع می‌شود. خلیلی معتقد است: از جمله استدلال‌های اصلی اصلاح قیمت بنزین همین موضوع کنترل قاچاق و هدایت یارانه به مصرف‌کننده واقعی است آنها معتقدند که در شرایط فعلی بخش قابل توجهی از یارانه انرژی عملاً به سود قاچاقچیان و اقشار پردرآمد مصرف‌کننده بیشتر اختصاص یافته در حالی که اقشار کم‌درآمد که مصرف کمتری دارند از این یارانه سهم کمتری می‌برند. او ادامه داد: درعین حال باید دقت داشت که در شرایط تورمی و فشار اقتصادی موجود هرگونه افزایش قیمت سوخت می‌تواند مانند یک شوک جدید به سفره مردم وارد شود و حتی خطر ناآرامی‌های اجتماعی را افزایش دهد به اعتقاد آنان تا زمانی که زیرساخت‌های حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و توسعه حمل‌ونقل عمومی فراهم نشده افزایش قیمت بنزین تصمیمی پرهزینه خواهد بود.

جدیت اصلاحات بنزینی

به گفته او احتمالاً تصمیم برای تغییر سیاست قیمت‌گذاری سوخت از سوی دولت این بار با توجه به مشکلات موجود، جدی‌تر از همیشه شده و احتمالاً پس از کارشناسیهای لازم مقدمات اجرای طرح جدید نیز آغاز شود و اصلاحات در این خصوص به صورت آزمایشی عملیاتی شود. این کارشناس تاکید کرد: به نظر می‌رسد که اقتصاد ایران دیگر توان ادامه سیاست‌های یارانه‌ای گسترده را ندارد و بنزین به‌عنوان یکی از نمادهای این سیاست پرهزینه اکنون در کانون توجه قرار گرفته است، چراکه تجربه کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد که قیمت‌گذاری درست انرژی و هدفمندسازی یارانه‌ها یکی از مؤلفه‌های اصلی در اصلاح ساختار اقتصادی است اما همواره اجرای چنین اصلاحاتی نیازمند ظرافت سیاسی و اجماع عمومی بوده است، از طرفی بررسی ترکیب بودجه کشور نیز نشان می‌دهد که دولت به شدت زیر بار هزینه‌های غیرواقعی ناشی از قیمت‌گذاری پایین انرژی قرار گرفته و به‌ویژه در شرایطی که درآمدهای نفتی نیز کاهش یافته دیگر توان تحمل این فشار مالی را ندارد به همین دلیل می‌توان انتظار داشت که تصمیم‌گیران در ماه‌های پیش‌رو ناگزیر از اجرای اصلاحات در این حوزه باشند.

پیش‌شرط اصلاح قیمت

خلیلی ادامه داد: اما مسأله‌ای که نباید از آن غافل شد اینکه؛ حتی در صورت اجرای یک سیاست قیمتی جدید این اقدام باید همراه با مجموعه‌ای از سیاست‌های حمایتی مکمل باشد بدون این اقدامات اصلاح قیمت بنزین می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های زندگی اقشار آسیب‌پذیر شود و تبعات اجتماعی آن به‌همراتب فراتر از سود اقتصادی آن خواهد بود. بعلاوه ضروری است، سیاست‌گذاران با صراحت و شفافیت درباره دلایل این اصلاحات با مردم سخن بگویند، چرا که تجربه سال‌های گذشته نشان داده که هرگاه تصمیمات اقتصادی بدون اقناع افکار عمومی و بدون مشارکت دادن کارشناسان مستقل اتخاذ شود با مقاومت و نارضایتی گسترده مواجه می‌شود. این کارشناس بیان کرد: در نهایت نظر می‌رسد ایران به نقطه‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان با مسکن‌های موقت و تثبیت‌های غیرواقعی ادامه مسیر داد قیمت بنزین یکی از جلوه‌های اصلی این دوگانگی ساختاری در اقتصاد کشور است که اکنون به مرحله تصمیم‌گیری نهایی رسیده است هرچند همچنان باید منتظر ماند و دید که سیاست نهایی چه خواهد بود اما آن‌چه روشن است اینکه به نظر می‌رسد که بنزین 1500 تومانی دیگر جایی در آینده اقتصاد ایران نخواهد داشت.