لاریجانی در شعام؛ احمدیان در شورای دفاع؟

 در همین مسیر نیز چندی پیش فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در جریان بازدید خبرنگاران از ساختمان شیشه‌ای صداوسیما در پاسخ به این پرسش «آرمان ملی» که اقدام عملی در خصوص تغییرات چه خواهد بود؟ گفت: «فراتر از موضوع تغییرات تغیر رویکردها است. نشستی که وزیر کشور با احزاب داشتند به نوعی آغازگر این موضوع است و کمک می‌کند به اینکه ما بتوانیم سلیقه‌های مختلف سیاسی را بشنویم و به افزایش تاب‌آوری اجتماعی کمک کنیم». لذا لزوم تغییرات را باید امری قطعی و اجتناب‌ناپذیر تلقی کنیم. از قضا اگر بخواهیم به لحاظ علمی هم مساله را بررسی کنیم بدین نتیجه خواهیم رسید که اگر رویه گذشته را پی بگیریم و انتظار تغییر در نتیجه را داشته باشیم قدر مسلم به بیراه رفته‌ایم چرا که نمی‌توان از رویه سابق نتیجه و برون داده‌ای غیر از آنچه تا کنون دیدم انتظار داشت. لذا طبیعی است که از رویه سابقه نتایج کنونی بیرون می‌آید و اگر دستاورد جدید می‌خواهیم باید رویه را تغییر دهیم و اصلاحات و تغییرات را کلید بزنیم. یکی از این اصلاحات می‌تواند تغییر در کارگزاران و سیاست‌های حاکم بر صداوسیما باشد که هنوز با گذشت 2 ماه از جنگ تاثیرات انسجام ملی در آن حس نمی‌شود و همچنان با همان رویکرد سابق جناحی و باندی به کار خود ادامه می‌دهد. تبعا با تغییر در این سازمان و دمیدن هوای تازه و افراد جدیدی با فکر بازتر می‌توان شاهد تغییرات شگرفی در برنامه‌ها و برنامه‌سازی‌ها و به کل رویکرد این سازمان نسبت به مسائل مختلف بود. چه اینکه چندی پیش نیز به صورت جسته و گریخته برخی خبرها مبنی بر احتمال تغییرات کلان در این سازمان و به طور مشخص رئیس آن به گوش می‌رسید. حال اما در جدید خبرها پیرامون تغییرات خبرها حول محور شورای عالی امنیت ملی که به اختصار «شعام » خوانده می‌شود هستیم. هر چند که هر زمان صحبت از تغییرات در شعام مطرح می‌شود نگاه همه نگاه‌ها به یک سمت و سو می‌رود و آن هم تغییر دبیر شورای عالی امنیت ملی. واقعیت امر بر آن است که معمولا با تغییردولت‌ها شاهد تغییرات کلان در بخش‌های مختلف از جمله شورای عالی امنیت ملی هستیم. چه اینکه پس از دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی در دولت سیدمحمد خاتمی حسن روحانی دبیری شورای عالی امنیت ملی را پذیرفت. پس از آن در دولت محمود احمدی‌نژاد حد فاصل سال‌های 84 تا 86 علی لاریجانی دبیر شعام بود و پس از آن تا سال 92 یعنی پایان دولت احمدی‌نژاد، سعید جلیلی به این سمت منصوب شد. در دولت حسن روحانی نیز علی شمخانی دبیر شعام بود و حتی در دو سال نخست دولت مرحوم رئیسی نیز حضور وی ادامه داشت؛ اما در سال سوم علی‌اکبر احمدیان به جای وی نوشت و تاکنون نیز دبیری شعام را بر عهده داشته است. حال اینکه خبرها اینگونه روایت دارد که باز هم شاهد تغییراتی در شورای عالی امنیت ملی خواهیم بود؛ اما این بار نه فقط در سطح دبیری شورا بلکه در سطحی که اصولا کارکردهای شورا را منشعب و تقسم کند. صحبت از حضور علی لاریجانی کهنه‌کار عرصه سیاست عملی در شعام است تا تجربه گذشته را این بار با کوله‌باری از تجارب 18 سال در عرصه سیاسی به نحو احسن تکرار کند. تبعا بازگشت لاریجانی به شعام یعنی سلام به میانه‌روی و عقلانیت که می‌تواند نویدبخش فاصله‌گرفتن از تندروی‌ها و نزدیکی به رویکردهای سازنده‌تر و تغییرات به سمت اعتدال و میانه‌روی در جامعه باشد.

*انشعاب در شعام

چندی پیش بود که رسانه‌ها خبر از نهایی ‌شدن تغییرات ساختاری در شورای عالی امنیت ملی و تأسیس نهادی جدید با عنوان «شورای دفاع» دادند. شورایی که گویا قرار است مأموریت‌های راهبردی در حوزه سیاست‌گذاری دفاعی کشور را برعهده گیرد. اما پرسش اینجا است که چرا شورای دفاع و آن هم در چنین زمانی و پیامدهای آن در ساخت قدرت چه خواهد بود؟ آنچه مسلم است بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی، شورای عالی دفاع یکی از نهاد‌های کلیدی جمهوری اسلامی در سال‌های آغازین انقلاب بود که در دهه ۶۰ نقش هدایت دفاع مقدس را برعهده داشت. اما با بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، این شورا در ساختار «شورای عالی امنیت ملی» ادغام شد و اکنون، پس از بیش از سه دهه، احیای این شورابا ساختاری تازه و مأموریت‌هایی تخصصی‌تر نشان‌دهنده تغییری معنادار در نحوه مواجهه نظام با تهدیدات و مدیریت امنیتی کشور است. آنطور که به نظر می‌رسد شورای دفاع قرار است اتاق فکر و فرمان سیاست‌های دفاعی در بالاترین سطح باشد. لذا شاهد نوعی انشعاب در ساختار شعام خواهیم بود. به این صورت که شورای عالی امنیت ملی به مسائل امنیت داخلی و دیپلماسی امنیتی بپردازد و شورای دفاع در سطح عملیات دفاعی، نظامی و راهبردی اقدام کند. اما نکته مهمی که در این میان نباید به سادگی از آن عبور کرد افرادی است که در این جایگاه‌های کلیدی قرار خواهند گرفت. آنطور که مشخص است و طبق شنیده‌ها علی لاریجانی دبیری شعام را خواهد پذیرفت و علی‌اکبر احمدیان دبیر فعلی شعام نیز به شورای دفاع خواهد رفت و پرونده‌های راهبردی را به دست خواهد گرفت. به نظر می‌رسد تشکیل شورای دفاع یک نهاد‌سازی امنیتی تحت‌تاثیر جنگ اخیر است که البته واکنش‌های مختلفی را هم در پی داشته است. باید دید در نهایت این جابه‌جایی به کجا خواهد کشید و چه پیامدهای در ساختار قدرت ایران خواهد داشت.

* واکنش‌ها به تغییر در شعام

پس از خبرهایی که پیرامون احتمالای بالای تغییرات در شورای عالی امنیت ملی مطرح شد برخی چهره‌های سیاسی و فعالان رسانه‌ای بدان واکنش نشان دادند. عبدالرضا داوری، فعال سیاسی اصولگرا، نوشت:: «طبق اصل ۱۷۶ ق. ا، شورای دفاع، یک شورای فرعی در شعام بوده که ریاستش برعهده یکی از اعضای شعام است. اینک که ریاست علی‌اکبر احمدیان در شورای دفاع قطعی است یعنی او بعنوان نماینده رهبری در شعام ابقا شده و علی لاریجانی بعنوان دیگر نماینده رهبری جایگزین سعید جلیلی می‌شود». محمدحسین خوشوقت فعال رسانه‌ای نیز نوشت:‌ «شورای عالی امنیت ملی، شورای دفاع، صداوسیما و وزارتخانه‌ها و نهاد‌های مهم، خصوصا اگر امنیتی و اقتصادی و زیست محیطی باشند، باید از مغز‌های کوچکِ دهان گشاد، پاکسازی شود و در اختیار دانشمندان و متخصصان و نخبگان عاقل و پخته‌ی ایران دوست قرار گیرد؛ شاید نجات یافتیم». هاتف صالحی، دیگر فعال رسانه‌ای نوشت: «تغییرات در شعام بیش از آنکه ناظر به تغییرِ افراد باشد، مبتنی بر اصلاحِ ساختار است. با تدبیر رهبر حکیم انقلاب، زین پس «شورای دفاع» در کنار «شورای عالی امنیت ملّی» نقش‌آفرین خواهد بود».