کنسرسیوم غنی‌سازی در ایران

در عین حال، فضای کلی پیرامون این طرح، مبهم و ناپخته به نظر می‌رسد. در این میان، دونالد ترامپ نیز همچنان با ادبیاتی خاص و گاه نسنجیده وارد میدان شده و اظهاراتی شگفت‌آور و حتی تهدیدآمیز بیان کرده است. او در یکی از صحبت‌هایش گفته که باید کاری کرد تا در صورت لزوم، «آزمایشگاه‌های ایران منفجر شوند.» این قبیل اظهارات نه تنها بی‌پایه‌اند، بلکه عملاً فاقد هرگونه ارزش تحلیلی هستند. از سخنان ترامپ، هیچ راهبرد مشخص یا راه‌حلی قابل استخراج نیست، جز تأکید بر تقابل و تخریب. در مقابل، موضع ایران درباره غنی‌سازی اورانیوم کاملاً روشن و مبتنی بر اصل حفظ استقلال و توان داخلی است. تهران بارها اعلام کرده که چرخه سوخت هسته‌ای را با سختی و مقاومت حفظ کرده و قصد ندارد آن را به‌راحتی کنار بگذارد. غنی‌سازی در داخل کشور، خط قرمزی است که حاکمیت جمهوری اسلامی حاضر به عبور از آن نیست. ایران تجربه‌ای تاریخی در این زمینه دارد. در دوران پهلوی، ایران در قالب یک کنسرسیوم با فرانسه در زمینه غنی‌سازی اورانیوم سرمایه‌گذاری کرد. اما نه تنها سهم ۱۰ درصدی ایران از سوی فرانسوی‌ها نادیده گرفته شد، بلکه صراحتاً اعلام کردند که هیچ‌گونه کیک زرد یا اورانیومی برای مصارف داخلی در اختیار ایران قرار نخواهند داد. این تجربه تلخ، همچنان در حافظه سیاست خارجی ایران باقی مانده و نمونه‌ای از بدعهدی غربی‌ها تلقی می‌شود. بر همین اساس، جمهوری اسلامی تأکید دارد که اگر قرار است کنسرسیومی شکل بگیرد، این کنسرسیوم باید در داخل ایران باشد. در این چارچوب، ایران حاضر است برای ایجاد اعتماد بیشتر، کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی، کشورهای حاشیه خلیج فارس، و حتی نمایندگانی از آمریکا را در ترکیب کنسرسیوم بپذیرد. با این حال، هنوز مشخص نیست که پیشنهاد ارائه‌شده از سوی عمانی‌ها دقیقاً چه سازوکاری دارد و چه تضمین‌هایی برای منافع ایران در آن در نظر گرفته شده است. آنچه تاکنون مطرح شده، بیشتر در حد گمانه‌زنی است و چشم‌انداز روشنی از سازوکار عملیاتی چنین کنسرسیومی در دست نیست. یکی از سناریوهای احتمالی این است که آمریکا، برای کسب زمان یا کاهش تنش، پیشنهاد نوعی توافق موقت را بدهد. در این چارچوب، ایران ممکن است برای مدت محدودی غنی‌سازی را تعلیق کند تا زمینه برای شکل‌گیری کنسرسیوم داخلی فراهم شود. در مقابل، آمریکا باید امتیازاتی مشخص ارائه دهد و اطمینان دهد که این تعلیق، مسیر بازگشت‌ناپذیری نخواهد بود. به‌طور کلی، ایده کنسرسیوم در داخل ایران، اگرچه از منظر فنی و سیاسی قابل بررسی است، اما بدون تضمین حقوقی، بی‌اعتمادی گذشته را از بین نخواهد برد. این پیشنهاد تنها در صورتی می‌تواند به نتیجه برسد که طرف‌های غربی به‌جای زبان تهدید، با احترام و شفافیت با ایران وارد گفت‌وگو شوند.

علی‌اصغر زرگر

 کارشناس روابط بین‌الملل