رفع فیلتر به وقت حکمرانی مجازی

به‌گونه‌ای که حتی برخی چهره‌های مدافع فیلتر، اکنون پرچم رفع فیلتر را در دست گرفته‌اند. در این میان، اظهارات رئیس مجلس شورای اسلامی که طی سال‌های گذشته از حامیان طرح‌های صیانت در عرصه فرهنگ و جامعه بوده، بیش از دیگران توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. محمدباقر قالیباف درباره وضعیت فیلترینگ به‌گونه‌ای سخن گفته که گویی نسبت به ساختار فعلی فیلتر، منتقد و حتی مخالف است.

*فیلترینگ اشتباه است

قالیباف در توضیح وضعیت فضای مجازی گفت: «فیلترینگ به شکل موجود که الان هست، اشتباه است.» او تأکید کرد که اعمال فیلتر یا حتی قطع اینترنت در شرایط بحرانی، از جمله جنگ یا حوادث خاص، امری طبیعی است و در همه دنیا همین وضعیت وجود دارد. اما در شرایط عادی، این شکل از فیلترینگ کار صحیحی نیست. او ادامه داد: اگر بگوییم فیلترینگ را به همین شکل لغو کنیم اما حکمرانی در فضای مجازی نداشته باشیم، این هم امکان‌پذیر نیست. همان‌طور که فیلترینگ فعلی را اشتباه می‌دانم، بازکردن کامل فضا بدون حکمرانی هم شدنی نیست. رئیس مجلس با اشاره به جلسات متعدد شورای عالی فضای مجازی بیان داشت: «طرحی با ۳۲ بند تدوین شده که پس از جلسات تخصصی و کار گروهی، در صحن شورای عالی مطرح و بررسی شد. این ۳۲ بند هم حکمرانی را در فضای مجازی قطعی می‌کند و همزمان به هر میزان که حکمرانی پیش برود، پلتفرم‌ها را باز می‌کند.» به گفته او، رفع فیلتر واتساپ بر اساس همین مصوبه اتفاق افتاده و اکنون بحث تلگرام نیز یکی از موضوعاتی است که دنبال می‌شود. قالیباف در حالی امید به رفع فیلتر تلگرام می‌دهد که مسعود پزشکیان، به‌عنوان رئیس دولت از همان ابتدای در دست گرفتن کار، مطالبه جدی رفع فیلترینگ را که در دوره انتخابات وعده داده بود، در حد توان دنبال کرده است. با وجود چنین سابقه‌ای به نظر می‌رسد قالیباف سعی دارد با طرح دوباره موضوع رفع فیلترینگ، آن هم زمانی‌که افکار عمومی احتمال آن را جدی‌تر از گذشته می‌بیند، یا این اقدام را به نام خود ثبت کند و یا خود را در رفع فیلتر احتمالی موثر قلمداد کند. رویکردی که در فضای سیاسی کشور مسبوق به سابقه است و معمولا با عنوان «زدن سکه دستاورد به نام خود» توصیف می‌شود. قالیباف البته رفع فیلتر را مطلق ندانسته و آن را مشروط به تحقق کامل حکمرانی مجازی می‌داند. از نگاه او شورای عالی فضای مجازی مقدماتی ایجاد کرده که چارچوب رفع فیلتر را تعیین می‌کند. در همین زمینه، احمد زیدآبادی در واکنش به سخنان قالیباف نوشت: «اگر منظور از حکمرانی کارآمد همان چیزی است که بر فضای واقعی حاکم شده، چه بهتر که فیلترینگ ادامه یابد و فضای مجازی اسیر چنان حکمرانی کارآمدی نشود!»

* سیم‌کارت‌های سفید

افشای وجود سیم‌کارت‌های سفید، عملا معادله‌ دیگری را پیش‌روی سیاست‌گذاران فضای مجازی گذاشت. در حالی‌که میلیون‌ها شهروند با محدودیت فضای مجازی دست به گریبان هستند، برخی افراد با دسترسی ویژه و بدون محدودیت در همان فضا فعالیت می‌کنند. در ردیف بلند کاربرانی که از سیم‌کارت سفید استفاده می‌کرده‌اند، می‌توان چهره‌های متعددی را دید که اگرچه در حوزه سیاست رودرروی هم ایستاده‌اند، اما در استفاده از این رانت، با یکدیگر همراستا شده‌اند؛ از اصلاح‌طلب گرفته تا اصولگرا و برخی چهره‌های رسانه‌ای. این دوگانگی، شکاف اعتماد میان مردم و تصمیم‌گیران را عمیق‌تر کرد. تناقضی به نام سیم‌کارت‌های سفید، عملا مسیر سیاست‌گذاری در فضای مجازی را به نقطه حساسی رسانده و مطالبه «شفافیت» را به خواست عمومی تبدیل کرده است.

* فیلترینگ و تغییر موضع!

روند جدید رفع فیلترینگ بیش از هر چیز نتیجه فشار اجتماعی و خواست عمومی است که محمدباقر قالیباف نیز به آن تن داده است و می‌توان نتیجه گرفت که سرعت تغییر و تحولات در جامعه چنان زیاد است که حتی افرادی که با درصد بسیار پایین آرای مردم وارد مجلس شده‌اند، برای حفظ جایگاه خود پرچمدار رفع فیلتر شده‌اند اما واقعیت آن است که چنین تغییر موضعی به نفع این افراد نخواهد بود چرا که جامعه حالا دیگر به سرعت متوجه می‌شود که این تغییر مواضع صرفا تاکتیکی و برای حفظ جایگاه خود در بین طرفدارانی است که از ماجرای سیم‌کارت‌های سفید بسیار رنجیده‌اند.