رفع فیلترینگ در انتظار دستور پزشکیان

اما هرچه از شروع به کار دولت جلوتر آمدیم آنچه مشاهده شد صرفا وعده‌هایی در جهت حل مساله و جلساتی در جهت رسیدن به یک راه‌حل مشخص بود که اکثرا نیز به نتیجه نمی‌رسید. لذا اینگونه بود که وعده‌های مسئولان امر از رئیس‌جمهور گرفته تا وزیر ارتباطات و سخنگوی دولت از واژه «به‌زودی» به «آینده نزدیک» تغییر پیدا کرد و مشخص شد که دولت به‌تنهایی توانایی انجام این مهم را ندارد و باید اراده بالاتر و فراتر از دولت برای رفع فیلترینگ تصمیم‌گیری کند. پرسش ساده اما در عین حال مهم این است که چگونه می‌شود مسئولانی که خود بارها از خطرات و مضرات فیلترینگ سخن به میان آورده‌اند هنوز هم فقط صحبت از رفع فیلترینگ می‌کنند؛ اما در عمل این مساله فقط مشمول مرور زمان می‌شود و صرفا اهاله به آینده می‌شود. البته از حق نگذریم دولت در گام نخست با رفع فیلتر واتساپ و گوگل‌پلی نشان داد که عزم رفع فیلترینگ دارد؛ اما نگاه پله به پله و مرحله به مرحله باعث شد تا رفع فیلترینگ در همان گام نخست مسکوت بماند و دیگر تلاشی در این مسیر شاهد نباشیم. هر چند که بسیاری بر این باورند که رفع فیلترینگ باید به‌صورت یکدفعه و یکجا انجام شود. نکته اینجا است که امروز دولت، مجلس و قوه قضائیه به‌عنوان قوای 3 گانه موافق رفع فیلترینگ هستند؛ اما با این وجود مشخص نیست که چرا رفع فیلترینگ صورت نمی‌گیرد؟ آیا اراده‌ای بالاتر از قوای 3 گانه برای عدم رفع فیلترینگ وجود دارد که منافع‌اش در گرو عدم رذفع فیلترینگ است یا مسائل دیگری در میان است. صحبتی که رئیس‌جمهور چند ماه پیش در خصوص گردش مالی سرسام‌آور فروش فیلترشکن‌ها مطرح کرد و از طرف دیگر صحبت‌ ماه‌های گذشته محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت یازدهم در خصوص این مساله باعث شده تا ادامه فیلترینگ حتی برای یک روز دیگر نیز جایز نباشد. نگاهی به اظهارات واعظی در خصوص فیلترینگ که گفته بود: «کاسبان‌ فیلترینگ» گردش مالی حدود ۲۰ همتی دارند و این هزینه حقوق ملت را تضییع می‌کند؛ لذا این گروه نهایت اهتمام خود را در جهت استمرار فیلترینگ به کار می‌بندند تا منافع مالی‌شان دچار خطر نشود»، نشان می‌دهد که در پشت‌پرده تلاش‌ها برای عدم رفع فیلترینگ چه مسائلی پنهان است. البته نگاه امنیتی به این مساله نیز باعث بغرنج‌شدن شرایط در این موضوع شده است. مخصوصا اتفاقات سال 1401 و امسال نیز تجاوز اسرائیل در جنگ 12 روزه موجب شد تا موضع تندروهای داخلی و حامیان عدم رفع فیلترینگ تقویت شود. آما آنچه مسلم است امروز هر کسی‌که در حمایت از فیلترینگ قدمی برمی‌دارد یا اظهارنظری می‌کند تبعا منفعتی از این وضع می‌برد که با وجود هزینه‌های گزاف باز هم از عدم رفع فیلترینگ حمایت می‌کند. آنچه مسلم است رئیس‌جمهور می‌تواند مانند آنچه در ماحرای قانون حجاب رخ داد در داستان فیلترینگ نیز راسا اقدام کند و دستور رفع فیلترینگ را صادر کند.

* تلاش دولت؛ اراده شورا

همان‌طور که گفته شد چیزی حدود 20 همت گردش مالی فروش فیلترشکن‌ها است و این نکته‌ای نیست که بتوان آن را کتمان یا تکذیب کرد. از طرف دیگر آسیب‌های روانی و امنیتی که فیلترشکن‌ها به جامعه وارد می‌آورد در مواردی واقعا جبران‌ناپذیر است. چرا که وقتی یک نوجوان بخواهد برای دسترسی به یک شبکه اجتماعی مثل تلگرام یا اینستاگرام از فیلترشکن استفاده کند این ابزار فضایی برای او فراهم می‌کند که فضایی بسیار بیشتر از آن پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی را تجربه کند و به برنامه‌ها و سایت‌هایی دسترسی پیدا کند که مضراتش به مراتب از فواید آنها بیشتر است. حال اینکه کسر قابل‌توجهی از این فیلترشکن‌ها نیز آورده به بدافزار‌ها و ویروس‌هایی است که اطلاعات کاربران را برداشته و برای کشور مشکلات امنیتی پدید می‌آورند. حال با این همه مشخص نیست آنها که در شورای عالی فضای مجازی نشسته‌اند و از این تهدیدات نیز اگاه هستند چگونه باز هم در مقابل تلاش دولت برای رفع فیلترینگ مقابله می‌کنند. البته اگر امروز از هر مسئول دولتی پرسش شود همه بالاتفاق معتقد به رفع فیلترینگ هستند. چنان که سخنگوی دولت روز سه‌شنبه در نشست خبری اظهار کرد: بر همان عهد که بستیم، هستیم. وعده‌های دولت سر جای خود و در حال پیگیری است. وزیر ارتباطات هم معتقد است همان‌طور که اکسیژن برای موجود زنده لازم است، جریان اینترنت نیز برای همه مردم بسیار حیاتی است. فاطمه مهاجرانی با اشاره به نتایج پژوهش‌ها در زمینه دیدگاه مردم نسبت به وضعیت اینترنت، بیان داشت: پژوهشی در روزهای پس از جنگ ۱۲ روزه انجام شد که نشان داد از مهم‌ترین دغدغه‌های بخش بزرگی از مردم، اینترنت است. نگرانی‌هایی وجود داشته و دولت قرار نیست هیچ سکویی را در فهرست فیلترینگ نگه دارد ولی طبیعتا موضوعات در حال بررسی است. وی همچنین با اشاره به ایجاد تاخیر در رفع فیلترینگ پس از حمله رژیم اسرائیل به خاک ایران، تصریح کرد: «اسرائیل هم از فیلترینگ ما بدش نمی‌آید و دوست دارد فیلترینگ ادامه داشته باشد.» لذا کاملا مشخص است که دولت به‌دنبال رفع فیلترینگ است؛ اما یا وزیر ارتباطات آن‌طور که باید در تحقق این مهم تلاش نمی‌کند یا اراده دولت در شورای عالی فضای مجازی بر سایرین نمی‌چربد.

* شورای سد رفع فیلتر؟

مساله فیلترینگ امروز در شورای عالی فضای مجازی مانده و ماه‌ها است که تلاش می‌شود تا نوعی هماهنگی در خصوص رفع فیلتر صورت گیرد اما این مهم تحقق نمی‌یابد. چه اینکه اخیرا ستار هاشمی، وزیر ارتباطات با بیان اینکه مذاکرات با حضور اعضای مختلف شورای فضای مجازی و افرادی که مسئولیت مشخص در این زمینه دارند، در جریان است، به خبرآنلاین گفته است: «نظرات کاملا متفاوت و حتی گاهی ۱۸۰ درجه با هم فرق می‌کند. موضوع این است که بتوانیم به ادبیات مشترکی برسیم. نکته مهم این است که نگاه دولت بر ایجاد اجماع و وفاق، رسیدن به زبان و ادبیات مشترک است؛ نگاهی که برای پایداری تصمیمات اهمیت دارد. وقتی درباره پایداری تصمیمات صحبت می‌کنیم، منظور این است که در ابتدای دولت، یعنی سال گذشته، دسترسی به برخی از این سکوها فراهم شد.» البته وی در این خصوص که رئیس‌جمهور مستقیم تصمیم خواهد گرفت یا خیر نیز بیان کرد: «آقای پزشکیان پیگیر جدی رفع فیلترینگ هستند.» حال اما با اظهارات مسئولان مختلف دولتی و شرایط حاضر جامعه به‌ویژه ماجرای زیان 20 همتی فروش فیلترشکن‌ها و مضرات روانی و امنیتی آنها به نظر می‌رسد رفع فیلتر برخی سکوهای دیگر در ماه‌های آینده دور از انتظار نباشد. چون به گفته رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت موانع مختصری در این مسیر وجود دارد و دولت به‌دنبال آن است که فرمولی پیدا کند تا این مساله را بدون ایجاد اختلاف، شکاف و دوقطبی‌سازی در جامعه حل‌وفصل کند. حال باید دید این مهم چه زمانی و در چه سازوکاری اتفاق خواهد افتاد و آیا فیلترینگ یکجا از همه شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌ها برداشته خواهد شد یا بازهم شاهد رفع فیلترینگ مرحله‌ای خواهیم بود.