تلاش برای نزدیک شدن به ایران

 در همین ارتباط روز گذشته میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در نهادهای بین‌المللی مستقر در وین با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس از دیدار و رایزنی خود با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد و نوشت: «با رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دیدار کردم. ما در مورد تحولات جاری پیرامون موضوع هسته‌ای ایران گفت‌وگو کردیم.»

تعلیق همکاری

خبر این دیدار از آن رو اهمیت دارد که روسیه در شورای امنیت، زمانی که قرار بود درباره تعویق اسنپ‌بک رایزنی و رای‌گیری صورت گیرد، برخلاف چند تجربه دوران برجام، به تمامی از مواضع ایران دفاع کرد. در آن جلسه کار تا جایی پیش رفت که لحن نماینده روسیه با نماینده فرانسه به عنوان یکی از کشورهای برجامی درباره بازگشت تحریم‌ها تند شد. این جلسه در حالی برگزار می‌شد که مدت کوتاهی از توافق قاهره می‌گذشت که بر اساس آن ایران و آژانس برای بازرسی و بازدید از تاسیسات هسته‌ای ایران به توافق رسیده بودند. نتیجه این جلسه بازگشت تحریم‌هایی بود که با برجام معلق شده و از نظر ایران، روسیه و چین، با پایان دوران برجام از موضوعیت ساقط شده بود. البته خشم ایران از آژانس به 12 روزی برمی‌گشت که تاسیسات هسته‌ای مورد حمله آمریکا و اسرائیل قرار گرفت و از آنجا که تاسیسات اتمی ایران تحت پوشش توافق پادمانی آژانس قرار داشتند، ایران انتظار داشت دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل اقدامی برای حفاظت از آن‌ها انجام دهد اما چنین حفاظتی صورت نگرفت و ایران همکاری خود را با آژانس به حالت تعلیق درآورد.

حضور در ایران

با افزایش حرارت بین ایران و آژانس و با نظر به رفتار غیر اصولی اروپایی‌ها در بازگرداندن تحریم‌ها، بخش‌هایی در داخل کشور معتقد بوده و هستند که ایران باید همکاری خود را با آژانس قطع کند و کسانی نیز معتقدند ایران باید در پاسخ به رفتار اروپایی‌ها و آمریکا از NPT خارج شود. چنین موضع‌گیری‌های تندی در ایران البته با سیاست رسمی کشور فاصله دارد و ایران هیچ‌گاه رابطه خود را با آژانس قطع نکرده است. چنان که رافائل گروسی دیروز در گفت‌وگو با روزنامه اتریشی «دی‌پرسه» گفت: که بازرسان آژانس همچنان در ایران حضور دارند، اما پس از حملات ماه ژوئن، بازرسی‌ها به دلیل مسائل امنیتی متوقف شد. وی افزود: «مراکز بزرگ آسیب جدی دیدند و انجام بازرسی‌ها از نظر امنیتی امکان‌پذیر نبود. ایران پس از حملات، سطح همکاری با آژانس را محدود کرد.» آیا گروسی می‌توانست با پافشاری بر توافق قاهره و ایفای نقش موثرتر در جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها اثرگذار باشد یا نه، سوالی است که پاسخ به آن آسان نیست. با این همه او در گفت‌وگو با روزنامه اتریشی به توافق قاهره اشاره کرد و گفت: «ما به دنبال گفت‌وگو بودیم، مذاکراتی در قاهره انجام شد و به یک توافق رسیدیم. بازرسان ما به همه مراکز دست‌نخورده سر زدند، اما هنوز به نطنز، اصفهان و فردو که مورد حمله قرار گرفتند، دسترسی نداریم.»

با پایان یافتن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که سند قانونی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بود، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها در چارچوب پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی NPT بر برنامه هسته‌ای ایران نظارت دارد. گروسی گفته است رایزنی‌ها با ایران برای اجرای توافق قاهره و ایجاد امکان دسترسی‌های نظارتی بیشتر ادامه دارد و از این رو احتمال دارد دیدار با میخائیل اولیانوف برای استفاده از اهرم روسیه برای نزدیک شدن به ایران و کسب اجازه جهت بازدید از تاسیسات حساس ایران بوده باشد.