درود به شرف آقای رئیسی که به طالبان اخطار داد/ طالبان در حدی نیست که بخواهد به ایران واکنش نشان دهد

آرمان ملی آنلاین:  مقامات ایرانی بارها ادعای طالبان را رد کرده‌اند، با این حال، دستگاه دیپلماسی کشور هنوز نتوانسته مسیر آب را به ایران باز کند. طالبان همچنان مسیر آب به ایران را باز نکرده است. فعلا تنها چرخه‌ای از اظهارات است که از این سوی مرز به آن سو می‌رود و نتیجه‌ای هم ندارد. در حالی‌که مردم منطقه سیستان چشم به راه آب در بستر خشکیده تالاب بین‌المللی هامون مانده‌اند. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی ابعاد مختلف این موضوع با حبیب‌الله دهمرده، نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی و استاندار سابق سیستان و بلوچستان گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید. 

موضوع حقابه ایران از رودخانه هیرمند به چه میزان روی زندگی مردم سیستان و بلوچستان تأثیرگذار است؟ رویکردی که طالبان نسبت به این موضوع گرفته‌اند به چه میزان زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار داده است؟

اختلاف ایران و افغانستان بر سر موضوع رودخانه هیرمند مربوط به امروز نیست و ریشه تاریخی دارد. در سال1350 رودخانه هیرمند را بستند و به همین دلیل یک خشکسالی بزرگ در سیستان و بلوچستان به وجود آمد که مردم سیستان با مشکلات زیاد به دشت گلستان کوچ کردند. در طول سال‌های گذشته هر دولتی که در افغانستان روی کار آمد با کمک کشورهای خارجی که در این کشور دخالت می‌کردند هر کدام روی رودخانه هیرمند سازه‌هایی ایجاد کردند که آبی که به ایران می‌رسید روز به روز کمتر می‌شد. به هر حال قدرت‌های بزرگ اعم از شوروی سابق و آمریکا همواره در افغانستان حضور داشته‌اند و به همین دلیل رویکردی که این کشورها نسبت به رودخانه هیرمند داشته همواره به ضرر ایران تمام شده است. در شرایط کنونی آب رودخانه هیرمند به حداقل رسیده و آنچه به ایران می‌رسد برخلاف کنوانسیون‌های بین‌المللی است که در این زمینه وجود دارد. براساس توافقنامه‌ای که در سال1350 بین ایران و افغانستان صورت گرفته بود قرار شده بود سالانه حداقل820 میلیون مترمکعب آب از هیرمند به ایران برسد. این حداقل میزان آبی بود که باید از این رودخانه به ایران می‌رسیده است. این در حالی است که افغانستان با توجه تحولات سیاسی و تاریخی که در این کشور رخ داده هیچ گاه به تعهد خود نسبت به ایران عمل نکرده است. البته در این زمینه دخالت کشورهای خارجی در این مسأله نیز نقش تعیین کننده‌ای داشته است. در نتیجه اختلافاتی که امروز بر سر موضوع هیرمند به وجود آمده ریشه تاریخی دارد و متعلق به امروز نیست. 

شما به عنوان نماینده مجلس چه اقداماتی برای احقاق حقوق مردم سیستان و بلوچستان نسبت به آب رودخانه هیرمند انجام داده‌اید؟ آیا در مجلس این موضوع به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته است؟

من در این زمینه تلاش‌های زیادی انجام داد‌ه‌ام و تلاش کردم صدای مردم برای احقاق حق خود باشم. خوشبختانه تلاش‌های ما نتیجه داد و این موضوع به قانون تبدیل شد. در شرایط کنونی انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان به قانون تبدیل شده و مسائلی مانند حقابه رودخانه هیرمند که مرتبط به تأمین آب مردم سیستان و بلوچستان است به صورت جدی در دستور کار مجلس قرار گرفته است. البته اغلب مسائلی که پیرامون وضعیت آب سیستان و بلوچستان قرار دارد مربوط به سوء مدیریت داخلی است و ارتباطی به بیرون از کشور ندارد. به هر حال مشکل حقابه ایران از رودخانه هیرمند مشکل امروز نیست و در طول سال‌های گذشته همواره مطرح بوده است. به همین دلیل باید مسئولان کشور و استان راهکار دیگری برای مسأله آب سیستان و بلوچستان پیدا می‌کردند که متأسفانه این اتفاق تاکنون رخ نداده است. در سال‌های اخیر کسانی که مسئول این موضوع بوده‌اند آن را فراموش کرده‌اند و راهکار موثری برای آن پیدا نکرده‌اند. در چنین شرایطی بوده که روز به روز خود را به رودخانه هیرمندی وابسته کرده‌ایم که در بالادست قرار داشته و افغانستان می‌توانسته روی آن تأثیر بگذارد. اتفاق اخیر نیز ریشه در سیاست‌های آمریکا در این کشور دارد. در سال‌های گذشته که بند کمال خان وجود نداشت ما در حدود4 میلیارد مترمکعب آب داشتیم. این در حالی است که در دو سال گذشته میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به ایران بسیار کاهش پیدا کرده و به رقم ناچیزی رسیده است. 

افغانستان چگونه مانع از ورود آب رودخانه هیرمند به ایران می‌شود؟

 افغانستان به شکل‌های مختلف آب را منحرف می‌کند تا به ایران نرسد. یکی از این راه‌ها این است که آب رودخانه را به شوره‌زارهایی منحرف می‌کنند که هیچ خاصیتی ندارد، اما اجازه نمی‌دهند این آب به ایران برسد. در سال گذشته بیش از دو میلیارد مترمکعب در این کشور سیل جاری شده است. واقعیت این است که طالبان آب را به روی مردم سیستان و بلوچستان بسته است. به نظر می‌رسد طالبان قصد دارد با ایران بازی کند و به دنبال فریب مسئولان ایرانی هستند. دلیل اصلی این موضوع نیز این است که طالبان اراده‌ای از خود ندارد و بلکه این قدرت‌های خارجی هستند که با تحریک آنها تلاش می‌کنند ایران را تحت فشار قرار بدهند. متأسفانه برخی مسئولان نیز فریب طالبان را می‌خورند. این مسئولان وظیفه اصلی خود را نسبت به آب مردم سیستان و بلوچستان انجام نمی‌دهند. اگر وضعیت آب منطقه سیستان و بلوچستان به همین صورت باقی بماند و راه حل اساسی برای آن پیدا نشود احتمال افزایش کوچ مردم به مناطق دیگر کشور وجود دارد. 

آقای رئیسی در سفری که به سیستان و بلوچستان داشتند نسبت به این موضوع به طالبان هشدار دادند. این هشدار را به چه میزان تأثیرگذار می‌دانید؟

آقای رئیسی در سفری که به سیستان و بلوچستان داشتند به طالبان در این زمینه هشدار دادند که من درود به شرف ایشان می‌فرستم و معتقدم اتفاق خوبی در این سفر رخ داد. در زمانی که آقای اردکانیان، وزیر نیرو و آقای ظریف وزیر امور خارجه بودند و چه در شرایط کنونی که آقای امیرعبدا...یان وزیر امور خارجه است ما در جلسات متعددی که داشتیم مطالبات مردم سیستان و بلوچستان اعم از حقابه آب رودخانه هیرمند و انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان را پیگیری کرده‌ایم. این در حالی است که هنوز اقدام موثری در این زمینه انجام نشده است. متأسفانه مسئولان به جای اینکه از ظرفیت‌های داخلی برای تأمین آب مردم سیستان و بلوچستان استفاده کنند زندگی مردم را به رودخانه هیرمند گره زده‌اند که این موضوع نیز تاکنون برای ما فایده‌ای ندارد و همواره محل مناقشه و تنش بوده است. 

طالبان نسبت به هشدار آقای رئیسی واکنش نشان دادند و با موضعی حق به جانب عنوان کردند چنین اظهاراتی از مقامات ایرانی تکرار نشود. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟

طالبان در حد و اندازه‌ای نیست که بخواهد نسبت به ایران واکنش بدهد. در واقع اربابانی که اینها را سرکار آورده‌اند به آنها دیکته می‌کنند که چنین واکنشی نسبت به ایران داشته باشند. طالبان را چه کسانی به وجود آورده و چه کسی آنها را به قدرت رسانده است؟ همه می‌دانند که طالبان بدون حمایت‌های آمریکا نمی‌توانست به قدرت برسد. ما باید حقابه رودخانه هیرمند را دنبال کنیم که می‌کنیم. با این وجود انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان که در اختیار طالبان و آمریکا نیست و به سوءمدیریت داخلی باز می‌گردد. ما باید همزمان این دو رویکرد را جلو ببریم نه اینکه همه چیز را به رودخانه هیرمند گره بزنیم که دستاوردی نیز برای ما نداشته است. در طول سال‌های گذشته ما در مجلس فریاد می‌زدیم که به داد مردم سیستان و بلوچستان برسید اما هنوز مردم با چالش‌های مهمی در زندگی خود مواجه هستند. انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان به قانون تبدیل شده و دولت موظف است این کار را انجام دهد. سوال این است که چرا دولت در این زمینه اقدام موثری انجام نمی‌دهد؟چرا ما از فرصت‌های داخلی برای بهتر شدن زندگی مردم استفاده نمی‌کنیم؟ بهترین راه این است که ما این چند پروژه را به صورت همزمان جلو ببریم تا هم هزینه‌های کمتری پرداخت کنیم و هم اینکه بتوانیم در زمینه احقاق حقوق مرزی و بین‌المللی خود به نتیجه برسیم. در چنین شرایطی اگر یکی از گزینه‌ها به نتیجه نرسید ما گزینه‌های دیگری نیز در اختیار داشته باشیم. در چنین شرایطی زندگی مردم تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد. من در این زمینه به دولت انتقاد دارم. البته این انتقاد را نسبت به دولت آقای روحانی نیز داشتم. دولت باید فکر عاجلی برای وضعیت زندگی مردم سیستان و بلوچستان کند. 

تنش آبی بین ایران و طالبان به چه میزان از این ظرفیت برخوردار است که به یک تنش سیاسی تبدیل شود؟

ما به دنبال حقابه خود از رودخانه هیرمند هستیم و براساس توافقنامه‌ای که صورت گرفته سالانه باید820 میلیون مترمکعب آب به ایران برسد. این در حالی است که در سال‌های اخیر این اتفاق رخ نداده و مسئولان افغانستان به شکل‌های مختلف از این موضوع شانه خالی می‌کنند. به هر حال طالبان باید این نکته را در نظر داشته باشد که ایران از توانایی‌ها و ابزارهایی برخوردار است که در صورت افزایش تنش‌ها شرایطی رقم خواهد خورد که به سود طالبان نخواهد بود. به دنبال تنش سیاسی با هیچ کشوری از جمله طالبان نیستیم. ما به دنبال حقابه خود هستیم و از این موضوع نیز کوتاه نمی‌آییم. بهتر است طالبان در رفتار خود در این زمینه تجدیدنظر کند و شرایطی فراهم شود که حقابه ایران از رودخانه هیرمند که روی زندگی مردم منطقه سیستان و بلوچستان تأثیرگذار است به دست مردم برسد. این جزئی از حقوق مردم سیستان و بلوچستان است و ما امیدواریم با تدابیری که اندیشیده خواهد شد این موضوع در آینده محقق شود.