جامعه در انتظار افزایش قیمت‌ها!

جایی‌که دولت تلاش کرد این موضوع را خیلی ساده و آرام پیش ببرد و با رویکردی همراه با مردم در جهت جلوگیری از واکنش مردم تلاش کند. با این حال واقعیت امر بر آن است که تحولات حول محور قیمت بنزین به‌عنوان سیاسی‌ترین کالای مصرفی در کشور طی سال‌ها و حتی دهه‌های اخیر از مسائلی بوده که دولت‌ها با احتیاط در مورد آن برخورد کرده‌اند و تلاش‌شان بر این بوده که تصمیمات بنزینی به نحوی اتخاذ شود که با کمترین التهابات ممکن همراه باشد. چرا که طی دو مقطع تاریخی شاهد بودیم که با افزایش نرخ بنزین کشور با بحران و تلاطم مواجه شد. مقطع نخست سال 86 در دولت نهم محمود احمدی‌نژاد که افزایش قیمت بنزین باعث نارضایتی‌های عمومی شد و شاهد آتش‌زدن برخی پمپ بنزین‌ها در سطح شهرها بودیم. مقطع دوم نیز درست 12 سال بعد در آبان 98 در دولت دوازدهم حسن روحانی بود که تصمیم جنجالی سران قوا مبنی بر افزایش قیمت بنزین باعث شد تا جامعه ملتهب شده و به آشوب کشیده شود و هفته‌ها کشور در تلاطم و بحران قرار گیرد. از همان سال تاکنون نیز دولت‌های وقت به سمت افزایش قیمت بنزین نرفتند. اما اکنون دولت پزشکیان در حالی به سمت افزایش قیمت بنزین رفته است که در تیرماه سال گذشته درباره برنامه‌اش درخصوص افزایش قیمت بنزین گفته بود: «مردم بدانند ما بدون رضایت مردم هیچ کاری نخواهیم کرد.» در چنین شرایطی اما بنزین 5 هزار تومانی مهمان جدید پمپ بنزین‌های کشور است و با وجود اینکه هنوز سهمیه بنزین 1500 تومانی و 3000 تومانی در جای خود محفوظ است، اما نرخ سوم موجی از نگرانی را به جامعه وارد کرده و اینگونه به نظر می‌رسد که این نرخ بیش از سایر نرخ‌ها ماندگار خواهد بود و مردم باید بیش از پیش با این نرخ آشنا شوند. اما مساله را نباید صرفا در مصرف سوخت دید بلکه باید تاثیر آن در قیمت سایر اقلام و کالاها را نیز در نظر گرفت و بار روانی آنکه شاید بسیار بیشتر از جنبه اقتصادی در میان مردم اثرگذار باشد. حال مشخص نیست که دولت برای جلوگیری از تاثیرات روانی این مساله در جامعه و جلوگیری از بروز بحران در جامعه چه تدابیر و تمهیداتی اندیشیده یا خواهد اندیشید.

* مواجهه دولت و مردم

«مردم بدانند ما بدون رضایت مردم هیچ کاری نخواهیم کرد»؛ «در دولت چهاردهم از شوک درمانی و غافلگیرکردن مردم در هیچ بخشی خبری نخواهد بود و اگر در آینده، برای اصلاح هر نقص ساختاری، مانند قیمت بنزین، تصمیمی گرفته و مطابق آن گامی برداشته شود، این گام قطعا با همراهی مردم خواهد بود.» اینها بخش‌هایی از صحبت‌های مسعود پزشکیان در خصوص مواجهه دولت متبوعش با مساله قیمت بنزین است که سال گذشته بیان کرد. اما امروز جامعه رویکرد و عملکرد دیگری را از رئیس‌جمهور و دولت شاهد است. دولتی که جامعه آن را به صدق و راستگویی شناخته و از او انتظار دارد که اگر هم قرار است تصمیمی اتخاذ شود ابتدا با مردم در میان گذاشته شود و سپس با توجه به شرایط و موقعیت اجرایی گردد. هر چند که چندی پیش فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت درخصوص این تصمیم دولت گفته بود: «از موضوعاتی که دولت مکلف به رسیدگی است، کاهش هزینه برای زیست مردم و افزایش هزینه برای قاچاقچیان است. باتوجه به تفاوت نرخ بنزین عرضه‌ شده در کشور و چیزی که خارج مرزها رخ می‌دهد، دولت باید تصمیمی می‌گرفت که از یک‌سو بر جلوگیری از آسیب به زیست و معیشت مردم متمرکز می‌شد و از سوی دیگر باید به گونه‌ای رفتار می‌کرد که هزینه قاچاق را برای قاچاقچیان افزایش دهد.» وی همچنین با بیان اینکه دولت شعار عدالت‌محوری و معیشت مردم را دنبال می‌کند، بیان کرد: «مقرر شد همه آنچه از افزایش نرخ سوم بنزین حاصل می‌شود مستقیما برای معیشت مردم و موضوعاتی از جنس کالابرگ در نظر گرفته شود.» با این حال اما خواهی، نخواهی این افزایش قیمت موجبات افزایش تورم را با خود به همراه خواهد آورد و باید شاهد گرانی‌های بعد از این نیز باشیم. چنانکه حسین راغفر اقتصاددان در این خصوص معتقد است: «تا کنون افزایش قیمت بنزین موجب افزایش قیمت سایر کالاها شده، تورم به وجود آورده و همین افزایش تورم بهانه و استدلالی بوده برای افزایش قیمت ارز در کشور.» حال باید دید دولت برای گرانی‌های حاصل از افزایش قیمت بنزین چه تصمیماتی دارد. قدر مسلم با توجه به شرایط جامعه دولت خود بهتر می‌داند که تصمیماتی از این دست بیش از پیش اعتماد عمومی را خدشه‌دار‌تر و سرمایه اجتماعی را ریزشی‌تر خواهد کرد. در همین راستا دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت با اشاره به مصوبه دولت درباره بنزین اظهار کرد: «دولت مسیر شوک ‌درمانی را طی نکرد، با مردم صادق بود و حتی پیش از اعلام نرخ جدید برای کارت‌های اضطراری جایگاه‌ها، موضوع را اطلاع‌رسانی کرد. برخی می‌گویند اطلاع‌رسانی دچار بی‌عملی شده است. آنها با توجه به مدل‌های ذهنی خود عمل‌گرابودن را تعریف می‌کنند. همان روش‌های تکرار شونده گذشته که از قضا بیشتر بحران‌آفرین شده‌اند. باید محرمانگی را از تصمیم‌ها برداشت. نباید به اسم بیان پیشرفت‌ها، نگران درمیان گذاشتن مشکلات با مردم شد. مصوبه دولت درباره بنزین جزو معدود مصوبات قیمت‌گذاری در این حوزه است که محرمانگی ندارد. چون باید صدای موافقان، منتقدان و کارشناسان به درستی در سطح جامعه شنیده شود.» محمدگلزاری ادامه داد: «دولت باور دارد اجرای تصمیمات بعد از گفت‌وگوی اجتماعی و بیان دیدگاه‌های موافق و مخالف، ساده‌تر خواهد بود.»

* تاثیر افزایش قیمت بنزین

یک یک کارشناس حوزه انرژی در خصوص تصمیم دولت برای افزایش قیمت بنزین اظهار داشت: «مانند همه حوزه‌های دیگر که قیمت‌ها به مرور افزایش پیدا می‌کند قیمت حامل‌های انرژی نیز باید تغییر کند و اینگونه نیست که قیمت‌ها برای همیشه ثابت بماند و در هیچ کجای دنیا نیز اینگونه نیست.» نرسی قربان به «آرمان ملی» گفت: تا جایی‌که من از این افزایش قیمت بنزین مطالعه کردم مقداری از آن جایگزین بنزین یارانه‌ای می‌شود که خیلی‌ها می‌گرفتند. اما خودروهای لوکس و دولتی و آنها که چند خودرو دارند دیگر از این یارانه معاف شده‌اند و همه اینها تقاضاها را از بنزین ۱۵۰۰ تومانی به سمت بنزین ۵۰۰۰ تومانی می‌برد. اما از این لحاظ تاثیر خیلی عمده‌ای بر تورم نخواهد داشت ولی در ایران یک مساله روانی وجود دارد که با افزایش قیمت بنزین تمامی کالاها نیز افزایش قیمت خواهند داشت و افزایش کنونی هم از این موضوع مستثنی نخواهد بود. وی بیان داشت: در دولت آقای خاتمی قانونی گذاشتند که قمیت بنزین سالیانه 10 درصد افزایش یابد و کم‌کم همه نیز عادت کرده بودند، اما پس از آن دولت در اولین دور دولت احمدی‌نژاد ملغی شد و اگر همان رویه باقی می‌ماند کم‌کم به قیمت‌های واقعی نزدیک‌تر می‌شدیم و مردم نیز عادت می‌کردند. این کارشناس انرژی تصریح کرد: به طور کلی یارانه بنزین ناعادلانه است و کسانی‌که خودرو ندارند یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند چون کارت سوخت ندارند. در حالی‌که کارت سوخت باید بر مبنای انرژی باشد که یک مقداری در این کارت سوخت پول ریخته می‌شود که اشخاص یا سرپرست خانواده حق داشته باشد از این محل پول آب، برق و گاز بدهد یا بنزین بزند. ولی هیچ‌وقت انجام نشد.