مشکلات مراکز بازپروری حیات وحش در ایران

 این دو توله خرس برای تیمار به کلینیک حیات وحش پردیسان منتقل شده بودند، تا بعد از مراقبت مجددا به طبیعت بازگردند، که یکی از آنها گم شد. در نهایت هم کسی از سرنوشت توله خرس گمشده خبرموثقی نداشت.

علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست، درباره مشکلات مراکز بازپروری حیات وحش در ایران، به «آرمان ملی» گفت: ما مرکز بازپروری حیات وحش استاندارد، در ایران نداریم. سازمان حفاظت محیط زیست، مجبور به نگهداری از حیوان‌هایی است که آسیب می‌بینند، در هر جایی از کشور، و یک تعدادی قفس می‌سازد و حیوانات را که یا از متخلف گرفته شده‌اند، یا قاچاق بودند، چه قاچاق داخلی و چه خارجی هستند، تعدادی قفس می‌سازد و نامش را مراکز بازپروری می‌گذارند. ما مرکز استاندارد در کشور نداریم. فقط تعدادی قفس غیراستاندارد هستند و شرایط نگهداری هیچ کدام از حیوانات نیز ایده‌آل نیست.

شهرداری درباره دلایل استاندارد نبودن مراکز بازپروری حیات وحش نیز گفت: از بزرگ‌ترین مرکز بازپروری حیات وحش که پارک پردیسان است، من زمانی که خودم آنجا بودم. یک تعداد قفس فاجعه بار بود با بدترین روش نگهداری، ما خودمان تصمیم گرفتیم با وجودی که هیچ بودجه‌ای برای ساخت و ساز قفس‌ها و استانداردکردن جایگاه‌ها وجود نداشت، در حد خودمان تا حدی جایگاه‌ها را بهتر کردیم، اما نه استاندارد. زیرا اصلا بودجه‌ای برای بازسازی آنجا اختصاص داده نشده بود. فقط بودجه‌ای برای تغذیه حیوانات بود که در قراردادهایی که با پیمانکار می‌بستند و تا حدی تامین می‌شد. مراکز بازپروری استاندارد در دنیا، یک الگوهایی دارند، اول تعداد حیواناتی که نگهداری می‌کنند و تنوع آنها. به عنوان مثال، در یک مرکزی که پستانداران را نگهداری می‌کنند، از خرس و گرگ و روباه و شغال گرفته، پرنده‌های شکاری را در جایگاه‌های جداتر نگهداری می‌کنند. در ایران یک مخلوطی از همه حیوانات است که هر گونه‌ای را که فکرش را بکنید در یک مرکز می‌ریزند و حتی مثلا کوچک‌ترین استانداردی در این مراکز برای نگهداری خزندگان وجود ندارد. خزندگانی که می‌آید را نیز به تعدادی دلال می‌دهند که نگهداری کنند.

این فعال محیط زیست درباره افرادی که از حیوانات در این مراکز نگهداری می‌کنند، هم افزود: این افراد هرگز افراد دوره دیده‌ای و دارای تجربه و متخصص نیستند و رفتارسنجی گونه‌های مختلف را نمی‌دانند. یعنی همه گونه‌ها را کنار هم نگهداری می‌کنند و با بودجه‌های اندک، حتی شرایط تغذیه حیوانات نیز ایده‌آل نیست. زمانی که ما در پردیسان بودیم، چون مردم ما را می‌شناختند و به ما اعتماد داشتند، تعداد حیواناتی که ما نگهداری می‌کردیم، 20برابر آن تعدادی بود که امروز هست.

احتمال سرقت توله خرس ها

شهرداری همچنین با بیان تجربه نگهداری خودش از توله خرس، درباره توله خرس گمشده پردیسان، گفت: چون من خودم زمانی به تنهایی 5توله خرس را نگهداری می‌کردم، رفتار توله خرس را می‌دانیم. توله خرس‌ها به طرز عجیبی به مادر وابسته هستند و وقتی مادر ندارند، به انسان‌ها می‌چسبند. توله خرسی که از مادر جداشده است و با آن جثه بسیار کوچک بخواهد مخفی شود، این رفتار برای گربه سانان است. توله خرس هرگز مخفی نمی‌شود. احتمال من این است که اگر از قفس فرارکرده باشد، توسط یک رهگذر از پارک خارج شده است و یا آن را دزدیده‌اند. متاسفانه به این دلیل که مرکز بازپروری حیات وحش پردیسان اصلا دوربین ندارد، نمی‌توان هیچ کدام از این احتمالات را ثابت کرد، حتی جسدی هم پیدا نشد. وقتی مراکز شرایط استاندارد ندارند و توسط افراد غیرحرفه‌ای و دوره ندیده نگهداری می‌شوند، نتیجه آن می‌شود، گم شدن حیوانات و یا مرگ و میر آنها. مرگ و میرها قطعا بسیار بیشتر از اینهاست. مثلا توله روباه و توله گرگ و پرنده‌های شکاری زیادی که می‌میرند را اخبارش پخش نمی‌شود و گاهی این اخبار رسانه‌ای می‌شود. البته برخی از حیواناتی که می‌میرند، به این دلیل که آسیب دیده هستند، نمی‌شود برایشان کاری کرد. ولی گاهی اوقات هم حیوانات سالم هستند و به دلیل شرایط غیراستاندارد این مراکز از بین می‌روند.

کمبود مراکز و نیروی متخصص

همچنین حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست، در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به فرار توله‌ خرس از مرکز نگهداری حیات‌ وحش پردیسان اظهار کرد: چند اقدام هم‌زمان در حال انجام است تا از تکرار چنین اتفاقاتی جلوگیری شود. موضوع دوربین‌گذاری و رفع نواقص که در مرکز وجود داشت به‌سرعت در حال اصلاح است علاوه بر آن فرآیند استانداردسازی محل‌های نگهداری حیوانات نیز در حال انجام است.

به گفته او، با وجود این مشکلات، از آنجا که مراکز نگهداری و بازپروری حیات‌ وحش کشور بسیار محدود و تعداد نیروهای متخصص حیات وحش نیز کم است، سازمان حفاظت محیط زیست ناچار است حیواناتی با شرایط ویژه مانند حیوانات آسیب‌دیده که نیاز به نگهداری دارند را در مرکز پارک پردیسان نگهداری کند. البته در همین کلینیک موارد متعددی از نجات و بازگشت حیوانات به طبیعت ثبت شده است.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره ماجرای توله‌خرسی که تابستان گذشته در مرکز نگهداری حیات وحش پردیسان گم‌ شد، گفت: فرار توله خرس در شرایط خاصی اتفاق افتاد حیوان از مرکز خارج و وارد پارک پردیسان شد؛ پارکی که بیش از ۲۷۰ هکتار وسعت دارد بنابراین به‌رغم تلاش‌های گسترده نیروها، از جمله کمک نیروهای نظامی و استفاده از پهپادهای حرارتی، ردی از حیوان پیدا نشد. بیش از ۲۰ روز به‌صورت شبانه‌روزی کار و حدود ۳۰ تله زنده‌گیری در نقاط مختلف پارک جای‌گذاری شد اما در نهایت اثری از توله خرس به دست نیامد.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: پارک پردیسان محل تردد عموم است و احتمالات مختلفی درباره گم شدن این توله خرس مطرح است. ممکن است از محدوده پارک خارج شده یا حتی توسط افراد جابه‌جا شده باشد، تلف شده باشد یا سرقت شده باشد و در حقیقت تمام این احتمالات ممکن است. ساعت ۲ بامداد که توله خرس گم شد، همکاران ما متوجه مفقود شدنش شدند و حیوان را در حال فرار کردن دیدند اما امکان زنده‌گیری فراهم نشد چرا که هوا تاریک بود و پارک پردیسان گسترده است.