«آرمان ملی» از نشست صلح برای غزه گزارش می‌دهد
آزمون دیپلماسی در شرم‌الشیخ
آرمان ملی: در حالی که غزه پس از ویرانی دو سال جنگ نفس می‌کشد، امروز چشم‌ها به شرم‌الشیخ دوخته شده است؛ جایی که به میزبانی مصر و با ابتکار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، نشست مهمی برای برقراری آتش‌بس و تعیین چارچوب صلح در غزه آغاز می‌شود.
این کنفرانس در شرایطی برگزار می‌شود که بسیاری از ناظران از آن به عنوان «نقطه عطف» در بحران فلسطین یاد می‌کنند؛ بحرانی که اکنون وارد مرحله‌ای شده که بدون توافق‌های بین‌المللی پایدار، ادامه آن ممکن نیست. برخی نیز به علت بدعهدی اسرائیل این اجلاس را فاقد خروجی می‌دانند. حماس اعلام کرده در این نشست از طریق میانجی‌ها شرکت خواهد کرد و مصر و قطر را نمایندگان خود معرفی کرده است. از سوی دیگر، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و شماری از کشورهای عربی نیز حضور پررنگی در این اجلاس دارند. نکته قابل توجه اما، دعوت رسمی آمریکا از ایران برای حضور در نشست شرم‌الشیخ است؛ دعوتی که اگرچه در ابتدا غیرمنتظره به نظر می‌رسید، اما می‌تواند نشانه‌ای از تمایل غرب برای درگیر کردن تهران در فرایندهای آینده منطقه باشد چرا که آنها ایران را در هر صورت دارای نقشی کلیدی در منطقه می‌دانند.
* شرکت‌کنندگان و غایبان
بنا بر گزارش‌های رسمی، حدود ۲۵ کشور از آسیا، آفریقا، اروپا و جهان عرب در شرم‌الشیخ حضور خواهند داشت. از جمله سران کشورهای فرانسه، اسپانیا، انگلستان، اردن، قطر، ترکیه و اندونزی. در این میان، حضور مستقیم اسرائیل و حماس در سطح رسمی منتفی است. برخی منابع اعلام کرده‌اند که اسرائیل هیأتی غیرعلنی به قاهره فرستاده، اما از حضور در سالن اصلی اجلاس خودداری کرده است. از سوی دیگر، حماس نیز با تکیه بر میانجی‌گری مصر و قطر ترجیح داده است در قالب «مذاکرات غیرمستقیم» در روند توافق شرکت کند. ایران نیز از سوی وزارت خارجه آمریکا به این نشست دعوت شده است. هرچند تهران تاکنون پاسخ روشنی نداده، اما تنها و شاید هیأتی در سطح کارشناسی یا نماینده در نشست حاضر شود. که این مورد هم البته بعید است.
*جزئیات توافق پیشنهادی
به موازات برگزاری اجلاس، خبرهایی از محتوای طرح صلح منتشر شده است. دونالد ترامپ پیش‌تر در گفت‌وگو با بنیامین نتانیاهو طرحی بیست‌ماده‌ای را برای پایان دادن به جنگ غزه ارائه کرده که بر اساس آن، آتش‌بس مرحله‌ای در چند گام اجرا خواهد شد. در گام نخست، اسرائیل از شهر غزه عقب‌نشینی می‌کند در مقابل، حماس متعهد شده است ۲۰ گروگان اسرائیلی را که در اختیار دارد آزاد کند. در برابر این اقدام، اسرائیل نیز باید ۲۵۰ زندانی فلسطینی با محکومیت‌های طولانی را آزاد کند. در مراحل بعد، حدود ۱۷۰۰ زندانی دیگر که در جریان جنگ اخیر بازداشت شده‌اند، در چارچوب توافق‌های امنیتی آزاد خواهند شد. گزارش‌هایی نیز از اعزام شماری از نیروهای آمریکایی برای نظارت بر روند عقب‌نشینی اسرائیل منتشر شده است. در همین حال، یکی از ژنرال‌های اسرائیلی تهدید کرده است که پس از آزادی گروگان‌ها، ارتش این کشور «عملیات پاکسازی تونل‌های حماس» را از سر خواهد گرفت؛ تهدیدی که احتمال نقض توافق و شکست نشست را همچنان زنده نگه می‌دارد. با این وجود، ناظران معتقدند دخالت مستقیم ترامپ در مدیریت اجلاس، احتمال پیشرفت در اجرای طرح آتش‌بس را افزایش داده است. حضور شخص رئیس‌جمهور آمریکا در کنار السیسی به این نشست وزن سیاسی ویژه‌ای داده و مصر نیز تلاش دارد تا نقش سنتی خود در مناقشات فلسطین را احیا کند.
* شرم‌الشیخ و سوال کلیدی
اما پرسش کلیدی این روزها در تهران این است: آیا ایران باید در نشست صلح شرم‌الشیخ شرکت کند؟ این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که دعوت واشینگتن، از یک سو می‌تواند به معنای به رسمیت شناختن جایگاه ایران در تحولات خاورمیانه تعبیر شود، و از سوی دیگر، حضور احتمالی تهران در نشستی که اسرائیل نیز به نحوی در آن مشارکت دارد، از منظر سیاست اصولی جمهوری اسلامی چالش‌برانگیز است. تا لحظه تنظیم این گزارش، خبر موثقی از تصمیم نهایی تهران منتشر نشده است. برخی منابع از رایزنی‌های فشرده در نهادهای مختلف سخن می‌گویند. احتمال دارد ایران موضع رسمی خود را در ساعات آینده اعلام کند. در این میان، برخی تحلیلگران معتقدند حضور ایران در سطح پایین و با هدف بیان مواضع مستقل می‌تواند به حفظ توازن سیاسی در منطقه کمک کند، بدون آن‌که معنای سیاسی خاصی از آن برداشت شود.
*معنای حضور
در همین ارتباط، حسین کنعانی‌مقدم، کارشناس سیاست خارجی، در گفت‌وگو با «آرمان ملی» گفت: «شرکت کردن یا نکردن ایران در اجلاس شرم‌الشیخ تصمیمی است که مستقیماً به وزارت خارجه بازمی‌گردد، اما بر اساس پرس‌وجویی که از مقامات مطلع داشتم، ایران در این اجلاس شرکت نخواهد کرد. از نگاه جمهوری اسلامی، حضور در نشستی که نمایندگان اسرائیل نیز ولو به‌صورت غیرمستقیم حضور دارند، به معنای به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی تلقی می‌شود و با اصول سیاست خارجی ایران مغایرت دارد.» او در ادامه افزود: «از سوی دیگر، حماس نیز تصمیم گرفته در سطح رسمی در این نشست شرکت نکند. بنابراین طبیعی است که ایران، به عنوان یکی از حامیان مقاومت فلسطین، هم‌سو با این تصمیم عمل کند. با این حال، ایران باید از مسیرهای دیپلماتیک دیگری صدای خود را به گوش جهانیان برساند و در طراحی آینده سیاسی غزه بی‌تأثیر نماند.»
*در نهایت
نشست شرم‌الشیخ، اگرچه در ظاهر به عنوان تلاشی برای پایان دادن به درگیری‌ها در غزه برگزار می‌شود، اما در باطن می‌تواند آغاز مرحله‌ای تازه از بازآرایی نیروها در خاورمیانه باشد. حضور پررنگ ترامپ و تلاش او برای ثبت دستاوردی دیپلماتیک در خاورمیانه، مصر را به بازیگری فعال‌تر بدل کرده است. از سوی دیگر، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز که از تداوم جنگ متضرر شده‌اند، از این نشست انتظار دارند تا نوعی آرامش نسبی در مرزهای جنوبی‌شان برقرار شود. برای ایران اما ماجرا پیچیده‌تر است. تهران سال‌هاست که خود را حامی اصلی مقاومت فلسطین می‌داند. در عین حال، تحولات اخیر و تلاش قدرت‌های بزرگ برای بازتعریف معادلات امنیتی منطقه‌ای، ممکن است ایران را در برابر تصمیمی دشوار قرار دهد. البته ایران می‌تواند در این اجلاس حاضر نشود و از مواضع کلی کشورهای اسلامی در ارتباط غزه و حقوق ملت فلسطین دفاع کند.
ارسال نظر