«آرمان ملی» در گفت‌وگو با رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران بررسی کرد
وضعیت انرژی در دوران پساماشه‌ای
آرمان ملی – صدیقه بهزادپور: ناترازی انرژی به عنوان یکی از چالش‌های اساسی در سال‌های اخیر، نه تنها بخش خانگی بلکه صنایع را نیز تهدید می‌کند.
با فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها، این مشکل تشدید خواهد شد، این امر باتوجه به ضرورت بهسازی و نوسازی نیروگاه‌ها و زیرساخت‌های انرژی و فقدان امکان واردات قطعات، تکنولوژی و... شرایط دشوارتری را در بخش ناترازیها رقم خواهد زد. هرچند کارشناسان معتقدند؛ در شرایط کنونی بدون احتساب ضرورت برای بهسازی نیروگاه‌ها، احتمالاً تا حدود یک سال ونیم دیگر بر همین روال و میزان ناترازی کنونی ادامه مسیر دهیم، اما هرگونه تغییری می‌تواند ما را به چالش جدی دچار کند. از سوی دیگر واردات گاز از کشورهای همسایه، به ویژه ترکمنستان و روسیه، به عنوان یک گزینه الزامی در نظر گرفته شده است، اما بدقولی‌ها و مشکلات سیاسی، این مسیر را دشوار کرده است. در این راستا، نیاز به همکاری بین دولت و بخش خصوصی احساس می‌شود. حضور فعالان بخش خصوصی می‌تواند به بهبود کارایی و افزایش رقابت کمک کند، اما باید فضایی مناسب برای همکاری ایجاد شود. به باور صاحب‌نظران؛ برای مقابله با ناترازی انرژی و بهبود وضعیت تأمین انرژی، نیاز به یک برنامه جامع و هماهنگ داریم. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، نوسازی زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی عمومی در مورد مصرف بهینه انرژی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. در غیر این صورت، کشور با چالش‌های جدی‌تری در آینده مواجه خواهد شد. در این باره با آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران گفت‌وگو کرده‌ایم که در ذیل مشاهده می‌کنید.
• مسأله ناترازی انرژی در حال حاضر اصلی‌ترین مشکلی است که هم بخش خانگی و هم صنعت را تهدید می‌کند، پیش‌بینی شما از این امر با توجه به فعالسازی مکانیسم ماشه و تشدید مشکلات در این بخش چیست؟
- ناترازی انرژی در حوزه‌های مختلف کشور، یک چالش جدی است که از مدت‌ها پیش وجود داشته و به نظر می‌رسد با فعال شدن مکانیسم ماشه، این مشکل تشدید خواهد شد. این وضعیت به ویژه در شرایطی که بخواهیم بخشی از نیروگاه‌ها را بهسازی یا اصلاح کنیم، یا نیاز به بهبود آن داشته باشیم، به وضوح نمایان می‌شود، چراکه برایبرای بهبود و بهسازی نیروگاه‌ها، نیاز به فناوری‌های نوین، سرمایه‌گذاری و واردات قطعات مورد نیاز داریم. اما با توجه به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به صورت سراسری، این امر برای ما به شدت دشوار خواهد شد. در چنین شرایطی، تراز کردن انرژی و تأمین برق یا گاز مورد نیاز به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. از این رو، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ تدابیر مناسب برای مدیریت منابع انرژی و بهبود زیرساخت‌ها احساس می‌شود. این موضوع نه تنها بر تأمین انرژی کشور تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر روی اقتصاد و زندگی روزمره مردم نیز اثرات منفی بگذارد. بنابراین، باید به دنبال راهکارهایی باشیم که بتوانیم با این چالش‌ها مقابله کنیم و به سمت یک آینده پایدارتر حرکت کنیم. با توجه به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به صورت سراسری، این امر برای ما به شدت دشوار خواهد شد، قطعاً در چنین شرایطی، تراز کردن انرژی و تأمین برق یا گاز مورد نیاز به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. این مسأله نه تنها بر تأمین انرژی کشور تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر روی اقتصاد و زندگی روزمره مردم نیز اثرات منفی بگذارد. در این راستا بدیهی است؛ عدم توجه به بهسازی و نوسازی زیرساخت‌های انرژی می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت خدمات منجر شود. بنابراین، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ تدابیر مناسب برای مدیریت منابع انرژی و بهبود زیرساخت‌ها احساس می‌شود و باید به دنبال راهکارهایی باشیم که بتوانیم با این چالش‌ها مقابله کنیم و به سمت یک آینده پایدارتر حرکت کنیم.
• به نظر شما چالش‌های حاصل از فعالسازی مکانیسم ماشه در بخش انرژی و یا تشدید ناترازیها از چه زمانی قابل لمس خواهد بود؟
- آنچه که مسلم است این است که همزمان با فعالسازی مکانیسم ماشه، در ابتدای راه تأثیر نامطلوب و یا پیامد منفی آنچنانی به صورت فوری در بخش‌های مختلف مشاهده نخواهد شد، اما بدیهی است که این تأثیرات به مرور زمان خود را نشان خواهند داد. به ویژه، پیش‌بینی می‌شود که بعد از یک تا دو سال، با توجه به نیاز به تعمیرات و بهسازی نیروگاه‌های داخلی، با مشکلات و چالش‌هایی مواجه خواهیم شد. این چالش‌ها می‌توانند ناترازی انرژی را تشدید کنند و نارضایتی‌های عمومی را افزایش دهند. به عبارت دیگر، عدم توجه به بهسازی و نوسازی زیرساخت‌ها در این مدت می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت خدمات منجر شود.
• در ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی شما در اتاق بازرگانی ایران، وضعیت ذخایر برق وگاز کشور به چه صورت است و آیا با ناترای ناخوشایند و سختی در سال جاری مواجه خواهیم بود؟
- وضعیت کنونی کشور از نظر منابع و ذخایر برق و گاز، موضوعی پیچیده و چندوجهی است که نیاز به تحلیل دقیق دارد. در حال حاضر، ایران از نظر تولید گاز در سطح جهانی در جایگاه مطلوبی قرار دارد و این می‌تواند به عنوان یک مزیت استراتژیک در نظر گرفته شود. با این حال، چالش‌های متعددی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. یکی از چالش‌های اصلی، نیاز به بهبود و نوسازی زیرساخت‌های تولید و توزیع انرژی است. در حالی که تولید گاز در کشور در وضعیت خوبی قرار دارد، مشکلاتی در زمینه فرآوری و انتقال انرژی به واحدهای صنعتی و مصرف‌کنندگان وجود دارد. این مشکلات می‌تواند ناشی از فرسودگی تجهیزات، عدم به‌کارگیری فناوری‌های نوین، و همچنین کمبود سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها باشد. علاوه بر این، ناترازی در تأمین انرژی و توزیع آن به مصرف‌کنندگان، به ویژه در فصول اوج مصرف، می‌تواند به نارضایتی عمومی منجر شود. بنابراین، ضروری است که با شناسایی کمبودها و چالش‌ها، اقداماتی برای بهبود وضعیت کنونی انجام شود. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای بهبود فرآوری و توزیع انرژی، نوسازی زیرساخت‌ها و به‌روزرسانی و تعمیر تجهیزات فرسوده برای افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها، مدیریت بهینه منابع و برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت منابع انرژی و توزیع بهینه آنها بین مصرف‌کنندگان است که البته همزمان باید با ارتقا سطح آموزش و آگاهی‌بخشی مردمی همراه باشد چرا که افزایش آگاهی عمومی در مورد مصرف بهینه انرژی و تشویق به استفاده از منابع تجدیدپذیر سهم موثری در رفع ناترازیهای ایفاء می‌کند. در ادامه باید گفت که وضعیت کنونی کشور در زمینه تأمین گاز و انرژی، به ویژه با نزدیک شدن به فصل پاییز و سرد شدن هوا، به یک چالش جدی تبدیل شده است. در سال‌های گذشته، ما با کمبود گاز مواجه بوده‌ایم و به نظر می‌رسد که این مشکل در سال جاری نیز ادامه خواهد داشت. این موضوع به ویژه برای پتروشیمی‌ها و صنایع وابسته به گاز، که در سال گذشته نتوانستند به مقدار کافی گاز دریافت کنند، نگران‌کننده است. البته در این رابطه اقداماتی صورت گرفته است که به نظر می‌رسد تا حدی وضعیت را پایدارتر کرده است.
• چرا ایران با وجود در اختیار داشتن منابع غنی نفت، گاز و... همچنان دچار ناترازیهای شدید انرژی است و چه اقدامی برای بهره برداری مناسب از این منابع می‌توان انجام داد؟
- یکی از مشکلات اصلی، کاهش فشار گاز یا به عبارتی فشارافزایی در میادین گازی و نفتی کشور است، این کاهش فشار می‌تواند ناشی از عدم بهره‌برداری بهینه از منابع موجود و همچنین چالش‌های فنی و زیرساختی باشد. به ویژه در میادین مشترک با کشورهای همسایه، این موضوع می‌تواند به کاهش توان رقابتی ما منجر شود و در نتیجه، تأمین نیازهای داخلی را با مشکل مواجه کند. این چالش‌ها نه تنها تأثیر منفی بر روی صنایع و پتروشیمی‌ها دارند، بلکه می‌توانند به نارضایتی عمومی و افزایش تنش‌های اجتماعی منجر شوند، از این رو ضروری است که تدابیر جدی برای مدیریت منابع گاز و بهبود زیرساخت‌ها اتخاذ شود. بهینه‌سازی تجهیزات و بهبود فشارافزایی برای بهره برداری از میادین مشترک با کشورهای همسایه و سرمایه‌گذاری دراین زمینه به نوسازی و بهبود زیرساخت‌های گازرسانی و توزیع برای افزایش کارایی و کاهش تلفا از جمله اقداماتی است که می‌تواند وضعیت ایران را در بحث انرژی بهبود بخشد. البته همزمان با تمام این موارد آنچه که نباید فراموش شود، برنامه‌ریزی برای مدیریت مصرف گاز در فصول سرد و افزایش آگاهی عمومی در مورد مصرف بهینه انرژی است تا بتوان به بهبود وضعیت تامین گاز و برق و... امیدوارتر باشیم.
• اشاره کردید به مشکل فشارافزایی به عنوان یکی از موانع رفع ناترازیها، این امر با وجود اعلام‌های رسمی مسئولان مبنی بر رفع آن وبهبود شرایط همچنان ادامه دارد؟
- بله وضعیت کنونی میادین گازی کشور، به ویژه در زمینه فشار افزایی و بهره‌برداری، واقعاً نگران‌کننده است. با وجود اعلام‌های رسمی و غیررسمی مبنی بر بهبود وضعیت فشار افزایی در برخی از میادین، واقعیت این است که هنوز هم با چالش‌های جدی مواجه هستیم. این موضوع به ویژه زمانی حادتر می‌شود که برخی از میادین به دلیل فقدان تجهیزات مناسب از مدار خارج می‌شوند. این وضعیت نه تنها به کاهش تولید گاز منجر می‌شود، بلکه به کشورهای همسایه که در میادین مشترک با ما قرار دارند، این فرصت را می‌دهد که از منابع ما بهره‌برداری کنند. این امر می‌تواند به کاهش توان رقابتی ما و افزایش وابستگی به واردات انرژی منجر شود، که در نهایت تأثیرات منفی بر روی اقتصاد و صنایع داخلی خواهد داشت. از این رو نیاز به سرمایه‌گذاری مناسب و تدوین برنامه‌های جامع برای مدیریت منابع و بهینه‌سازی فرآیندهای استخراج و توزیع گاز داریم و قطعاً در این رابطه افزایش مهارت‌های فنی و تخصصی کارکنان در زمینه بهره‌برداری و مدیریت منابع انرژی ضروری است، اما شرایط کنونی برداشت از میادین مشترک نفت و گاز در کشور به دلیل تحریم‌ها و مشکلات موجود، خوب نیست و این چالش‌ها باعث شده‌اند که نتوانیم به صورت مطلوب از منابع خود بهره‌برداری کنیم و نیازهای صنایع داخلی را تأمین کنیم. در نتیجه، صنایع با مشکلات جدی در تولید و صادرات مواجه هستند و این موضوع می‌تواند به نارضایتی عمومی و کاهش توان اقتصادی کشور منجر شود. از جمله اصلی‌ترین مشکلات در این بخش عدم دسترسی به فناوری‌های نوین و تجهیزات پیشرفته برای بهره‌برداری از میادین مشترک است. تحریم‌ها باعث شده‌اند که نتوانیم به راحتی از تکنولوژی‌های روز دنیا استفاده کنیم و این موضوع به کاهش کارایی و بهره‌وری میادین منجر شده است. همچنین، کمبود سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها نیز به مشکلات موجود دامن زده است.
• پیش‌بینی شما از وضعیت تامین منابع گازی بخش خانگی و یا صنعتی در پاییز و زمستان پیش رو چگونه است؟
- وضعیت کنونی قطع گاز واحدهای صنعتی واقعاً نگران‌کننده است. با توجه به کمبود گاز و نیاز به سهمیه‌بندی، این مشکل به شدت بر روی تولید و عملکرد صنایع تأثیر می‌گذارد. قطع گاز واحدهای صنعتی نه تنها باعث کاهش تولید می‌شود، بلکه می‌تواند به تعطیلی کامل برخی از این واحدها منجر شود که تبعات اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه دارد. سهمیه‌بندی گاز به صورت ماهانه و در دوره‌های طولانی‌مدت، به ویژه در فصول سرد، می‌تواند به کاهش توان رقابتی صنایع و افزایش هزینه‌های تولید منجر شود. این موضوع به ویژه برای صنایعی که به گاز به عنوان منبع اصلی انرژی وابسته هستند، بسیار مشکل‌ساز است. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است شاهد کاهش تولید و افزایش بیکاری در این بخش‌ها باشیم. البته قطع و سهمیه بندی گاز در بخش خانگی همچون برق به صورت دو ساعت یا ... در روز به دلیل تفاوت زیرساخت‌های گاز با برق امکان‌پذیر نیست و آسیب بیشتر دراین بخش متوجه صنایع است.
• با توجه به شرایط کنونی به نظر می‌رسد که واردات گاز یکی از گزینه‌های الزامی در رفع مشکلات موجود است، آیا اقدامات خاصی در این زمینه ممکن است کمک رسان باشد و عملیاتی شود؟
- واردات گاز در حال حاضر از کشور روسیه و ترکمنستان در برنامه دولت قرار دارد، اما با توجه به بدقولی‌هایی که در ارتباط با واردات گاز از کشور ترکمنستان پیش از این داشتیم به نظر می‌رسد که این کار را دشوار کند، علاوه بر این با توجه به ارتباطات این کشور با آمریکا و اینکه ما باید برای واردات گاز گواهی ویژه داشته باشیم که تهیه آن برایمان مقدور نیست، چشم انداز روشنی در این خصوص وجود ندارد. البته در حال حاضر خودِ ما در حال رایزنی و برقراری روابط حسنه با کشور ترکمنستان برای واردات گاز هستیم تا میزان گاز وارداتی مورد نیاز را تأمین کنیم تا در این حین، بتوانیم گاز مورد نیاز شهرهای شمالی چون؛ خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، گلستان و سایر شهرهای شمالی در بخش صنعتی فولادی را تامین کنیم. البته هرچند هنوز نتایج قطعی از این مذاکرات و توافقات به دست نیامده است، اما اقدامات مؤثری در این راستا انجام شده که می‌تواند به بهبود وضعیت گاز در این مناطق کمک کند، اما در مجموع، امید است که با ادامه این روابط و مذاکرات، مشکلات تأمین گاز در شهرهای شمالی کاهش یابد و به ثبات انرژی در این مناطق کمک کند.
ناترازی انرژی در حوزه‌های مختلف کشور، یک چالش جدی است که از مدت‌ها پیش وجود داشته و به نظر می‌رسد با فعال شدن مکانیسم ماشه، این مشکل تشدید خواهد شد
• بخش خصوصی بارها برای کمک به رفع ناترازیها در بخش انرژی، اعلام آمادگی کرده است. چرا تاکنون به تفاهم ونتیجه عملیاتی نرسیده است؟
- حضور بخش خصوصی در بازار انرژی می‌تواند به بهبود کارایی و افزایش رقابت کمک کند، اما اگر دولت به طور کامل کنترل و نظارت بر این بخش را در دست داشته باشد، این امر می‌تواند مانع از جذب سرمایه‌گذاران و کاهش انگیزه آنها برای حضور در این بازار شود. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دنبال بازگشت سریع سرمایه خود هستند و اگر احساس کنند که دولت نمی‌خواهد به آنها اجازه دهد که در این بازار فعالیت کنند، ممکن است تمایلی به سرمایه‌گذاری نداشته باشند. در نتیجه اینکه؛ این موضوع نیاز به بررسی عمیق‌تری دارد و ممکن است نیاز به تغییرات در سیاست‌های دولتی و ایجاد فضایی مناسب برای همکاری بین بخش خصوصی و دولت باشد. در کشور ما، با وجود تلاش‌های دولتی برای کاهش مصرف انرژی، به نظر می‌رسد که هنوز به نتایج ملموسی نرسیده‌ایم. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عدم همکاری بین بخش‌های دولتی و خصوصی، نبود برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی عمومی در مورد مصرف بهینه و عدم وجود مشوق‌های کافی برای سرمایه‌گذاران خصوصی مرتبط باشد. بهینه‌سازی مصرف انرژی نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی نیز منجر شود. اگر دولت و بخش خصوصی بتوانند به یک توافق و همکاری مؤثر دست یابند، ممکن است بتوانند راه‌حل‌های بهتری برای این چالش‌ها پیدا کنند. در حال حاضر در زمستان سال جاری هم ما باز هم با کمبود برق روبه‌رو خواهیم شد، چرا که منابع سوخت ما برای نیروگاه‌ها آنقدر نیست که بتواند پاسخگو باشد البته با توجه به اقداماتی که صورت گرفته به نظر می‌رسذ که وضعیت ذخایر برقی ما در حد مطلوب‌تری نسبت به سال گذشته باشد ولی باز هم قطعاً قطع گاز و شاید هم قطع برق را هم باز هم داشته باشیم اما در مجموع وضعیت امسال ما نسبت به سال‌های گذشته بهتر است، اما اگر اقدام موثری برای بهبود زیرساخت‌ها انجام ندهیم قطعاً تا دو سال آینده با توجه به ضرورت و الزامی که در قطع برق و گاز صنایع خواهیم داشت حتماً با یک فرونشست بزرگ صنعتی در کشور به این دلیل روبه‌رو خواهیم شد.
• یکی از طرح‌های دولت پیشنهاد راه‌اندازی نیروگاه‌ها به بخش خصوصی است تا بتوانند از آن در خطوط تولیدی خود به کارگیرند. ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
- چنین پیشنهادی از سوی دولت به فعالان بخش خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی کاملاً اشتباه است، چرا که هر کاری را برای بهره وری مطلوب باید به اهلِ آن سپرد، در غیراینصورت قطعاً ضرر و زیان آن بیشتر خواهد بود، به عنوان مثال کسانی که در صنعت برق فعالیت دارند و در این حوزه فعال هستند سرمایه‌گذار هستند پیشنهاد حضور در خطوط تولید فولاد را بدهند، همانقدر آسیب رسان است که حضور فعالان در صنعت فولاد در صنعت برق. از این رو واگذاری مسئولیت‌های کلیدی به افرادی که تخصص و تجربه لازم را ندارند، می‌تواند به نتایج نامطلوبی منجر شود.
ارسال نظر