فرصت‌های سوخته ایران در بازار پاکستان

این امر به ویژه برای ایران که در سال‌های اخیر درگیر تحریم‌ها و چالش‌های مبادلات اقتصادی – سیاسی و... بوده، از اهمیت فراوانی برخوردار است. پاکستان با توجه به اشتراکات فرهنگی امنیتی و... از جمله کشورهایی به شمار می‌آید ویژگی «همسایگی» مزیت‌های پنهان و آشکار فراوانی برای توسعه مبادلات تجاری و... را ذاتاً داراست، این در حالی است که بنا بر آمار منتشره سهم ایران از بازار هفتاد میلیارد دلاری پاکستان فقط سه میلیارد دلار ناچیز است که به گفته صاحب‌نظران نشان از کم توجهی و کم‌کاری مسئولان و دیپلماسی ایران در این بخش می‌کند.

دیپلماسی ناکافی

مریم سلمانیان کارشناس اقتصاد بین‌الملل در این باره به «آرمان ملی»، گفت: روابط ایران و پاکستان همواره از جنبه‌های سیاسی، فرهنگی و امنیتی دارای پیوندهای عمیق بوده است و دو کشور همسایه با توجه به مرزهای طولانی، اشتراکات مذهبی و فرهنگی و همچنین همکاری‌های تاریخی در عرصه‌های مختلف، نشان داده‌اند که توانسته‌اند در سطح دیپلماسی سیاسی ارتباطی پایدار و نزدیک برقرار کنند. با این وجود، آنچه همچنان به عنوان حلقه مفقوده در این روابط دیده می‌شود، تبدیل ظرفیت‌های سیاسی به دستاوردهای ملموس اقتصادی است. او افزود: بر اساس آمارهای منتشره، حجم واردات سالانه پاکستان حدود ۷۰ میلیارد دلار که بیانگر بازاری عظیم و متنوع در حوزه‌های مختلف از مواد غذایی و دارویی گرفته تا کالاهای صنعتی و خدمات مهندسی است، ولی سهم ایران از این بازار بزرگ تنها حدود ۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ شکافی قابل توجه که نه‌تنها بیانگر فرصت‌های از دست رفته، بلکه نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالقوه برای گسترش همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور است. این کارشناس ادامه داد: ایران در سال‌های اخیر همواره تلاش کرده روابط سیاسی خود را با همسایگان در سطحی مطلوب حفظ کند و اخیراً نیز توافق‌ها و همکاری‌های متعددی میان مقامات دو کشور شکل گرفته که حاکی از این است که روابط سیاسی از جنبه‌های گوناگون امنیتی، فرهنگی و منطقه‌ای اهمیت ویژه‌ای داشته و بارها بر نقش راهبردی پاکستان به عنوان همسایه شرقی ایران تأکید شده است، ولی تجربه نشان داده است که دیپلماسی سیاسی به اندازه کافی قادر به تضمین منافع اقتصادی نبوده است و حتی در شرایطی که روابط سیاسی مثبت و نزدیک وجود داشته، در غیاب برنامه‌ریزی دقیق اقتصادی، سهم ایران از بازار کشورهای همسایه ناچیز باقی مانده است. او اضافه کرد: به عنوان مثال روابط ایران با سوریه تا پیش از سقوط با وجود روابط موثر در بخش سیاسی چندان موثر در زمینه اقتصادی نبوده است و به نظر می‌رسد همین وضعیت در مورد پاکستان نیز تا حدودی تکرار شده است و با وجود روابط سیاسی پایدار، ظرفیت‌های اقتصادی هنوز بالفعل نشده‌اند.

شکاف سه میلیارد دلاری

او ادامه داد: بازار پاکستان از منظر جغرافیایی و جمعیتی برای ایران اهمیت ویژه‌ای دارد، چراکه این کشور با جمعیتی بیش از ۲۴۰ میلیون نفر و اقتصادی در حال رشد، یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جنوب آسیا محسوب می‌شود. نیازهای رو به افزایش این کشور در حوزه انرژی، غذا، دارو، مصالح ساختمانی، فولاد، صنایع شیمیایی و خدمات فنی ـ مهندسی، فرصت‌های بی‌شماری را برای صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران ایرانی فراهم کرده است. با این وجود، سهم ایران از این بازار تنها حدود ۳ میلیارد دلار است؛ رقمی که نه‌تنها با ظرفیت‌های تولیدی و صادراتی ایران همخوانی ندارد، بلکه نسبت به ظرفیت بازار پاکستان نیز بسیار ناچیز به نظر می‌رسد. به عبارتی، ایران در حال حاضر تنها حدود چهار درصد از بازار واردات پاکستان را در اختیار دارد، در حالی که، کشورهای دیگر منطقه و حتی بازیگران دورتر، توانسته‌اند سهم قابل توجهی از بازار پاکستان را به دست آورند، به عنوان مثال، ترکیه، چین، امارات و عربستان نمونه‌هایی هستند که با استفاده از ابزارهای متنوع دیپلماسی اقتصادی، جایگاه مستحکمی در اقتصاد پاکستان پیدا کرده‌اند.

حلقه مکمل دیپلماسی سیاسی

سلمانیان توضیح داد: جهت جبران این شکاف و دستیابی به سهمی واقعی از بازار پاکستان، ایران ناگزیر است دیپلماسی اقتصادی را در کنار دیپلماسی سیاسی فعال‌تر سازد. دیپلماسی اقتصادی به معنای استفاده هدفمند از روابط سیاسی، ظرفیت‌های دیپلماتیک، رایزنی‌های بین‌المللی و ابزارهای قانونی برای گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری است. تجارب کشورهای موفق در این زمینه نشان می‌دهد که بدون هم‌ افزایی دیپلماسی سیاسی و اقتصادی، هیچ کشوری نمی‌تواند جایگاه پایداری در بازارهای جهانی پیدا کند. پاکستان نیز از این قاعده مستثنی نیست. ایران اگر می‌خواهد از روابط سیاسی خود با این کشور بهره‌برداری اقتصادی داشته باشد، باید در چند محور اصلی متمرکز شود که قطعاً کاهش موانع تعرفه‌ای و گمرکی از جمله اصلی‌ترین موارد آن به شمار می‌آید. این کارشناس توضیح داد: تعرفه‌های بالا در برخی حوزه‌ها مانع ورود کالاهای ایرانی به بازار پاکستان شده است. مذاکرات برای کاهش این تعرفه‌ها می‌تواند رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را افزایش دهد.

منافع دو سویه

اهمیت تجارت با پاکستان در موضوعات متعددی نهفته است. از جمله مهم‌ترین این اهمیت‌ها می‌توان به این نکته اشاره کرد که، همکاری در حوزه تجارت می‌تواند زمینه توسعه اقتصادی هر دو کشور را فراهم سازد. تجارت می‌تواند بستری برای تبادل فرهنگی و تکامل اجتماعی نیز فراهم کند و این امر می‌تواند باعث تقویت پیوندهای فرهنگی و مردمی میان دو کشور شود. یکی از عواملی که این روابط را بسیار ارزشمند و حیاتی می‌سازد، تنوع منابع و محصولاتی است که هر کشور تأمین می‌کند. ایران با دارا بودن ذخایرغنی نفت و گاز، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان این موارد در منطقه شناخته می‌شود. در عوض، پاکستان با دارا بودن ظرفیت‌های بالای کشاورزی و تولید محصولات کشاورزی، به عنوان یک بازار بزرگ برای صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی شناخته می‌شود. این تنوع منابع و محصولات امکان تجارت متقابل و همکاری‌های بین دو کشور را فراهم می‌کند که به توسعه اقتصادی هر دو کشور کمک می‌کند.

اشتغالزایی و توسعه فناوری

اهمیت روابط تجاری بین ایران و پاکستان به ویژه از منظر اقتصادی و اشتغالزایی بسیار بالاست. تجارت بین این دو کشور می‌تواند به افزایش اشتغال در صنایع مختلف، بهبود شرایط اقتصادی، افزایش تولید و بهبود سطح زندگی مردم کمک کند. همچنین، تقویت روابط تجاری می‌تواند به تبادل فناوری، افزایش سرمایه‌گذاری، و ایجاد فرصت‌های جدید در بخش‌های مختلف اقتصادی دو کشور منجر شود. افزایش تجارت و تبادلات اقتصادی منجر به افزایش تقاضا برای کالا و خدمات می‌شود که نیاز به نیروی کار بیشتر را ایجاد می‌کند. همچنین، روابط تجاری می‌تواند به افزایش تخصص و مهارت‌های نیروی کار در زمینه‌های مختلف کمک کند که این امر می‌تواند به بهبود کیفیت و تنوع تولید و صادرات منجر شود. با وجود تأثیر مثبت روابط تجاری بر رشد اقتصادی و اشتغال، اما این روابط نیز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. افزایش تجارت می‌تواند منجر به افزایش فشار بر بخش‌های خاص از بازار کار شود و نیاز به توسعه مهارت‌های جدید را به دنبال داشته باشد. همچنین، برخی از کشورها ممکن است با تجارت نامنصفانه و تحریم‌های اقتصادی مواجه شوند که می‌تواند به کاهش رونق تجارت و اشتغال منجر شود. تجارت بین‌المللی می‌تواند به رشد اقتصادی کشورها کمک شایانی نماید. از طریق واردات و صادرات، کشورها به تبادل فناوری، دانش، و منابع نیروی کار دست یابی می‌کنند که به افزایش تولید و بهبود کارایی اقتصادی منجر می‌شود. همچنین، تجارت بین‌المللی می‌تواند به توسعه صنایع مختلف و افزایش سرمایه‌گذاری در کشورها کمک کند که از جمله عوامل اساسی رشد اقتصادی است. تجارت بین‌المللی می‌تواند به رشد اقتصادی کشورها کمک شایانی نماید. از طریق واردات و صادرات، کشورها به تبادل فناوری، دانش، و منابع نیروی کار دست یابی می‌کنند که به افزایش تولید و بهبود کارایی اقتصادی منجر می‌شود. همچنین، تجارت بین‌المللی می‌تواند به توسعه صنایع مختلف و افزایش سرمایه‌گذاری در کشورها کمک کند که از جمله عوامل اساسی رشد اقتصادی است.

پایداری امنیت منطقه

همچنین روابط تجاری قوی بین ایران و پاکستان می‌تواند به استحکام و پایداری منطقه کمک کند. همکاری اقتصادی بین این دو کشور می‌تواند به توسعه منطقه، کاهش فقر و نابرابری‌ها، و افزایش امنیت منطقه کمک کند. با توجه به توانمندی‌های اقتصادی دو کشور، افزایش تجارت بین ایران و پاکستان می‌تواند به توسعه و پیشرفت هر دو کشور کمک کند. تجارت بین این دو کشور نه تنها به افزایش تولید و درآمد در هر دو کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تبادل فناوری، دانش، و تجربیات موفقیت آمیز در حوزه‌های مختلف اقتصادی منجر شود. قطعاً همکاری‌های تجاری می‌تواند به توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی دو کشور کمک کند. از جمله بخش‌هایی که می‌تواند از همکاری‌های تجاری بهره‌مند شوند، بخش‌های صنعتی، کشاورزی، انرژی، حمل و نقل، و گردشگری است. با توسعه این بخش‌ها، می‌توان به ایجاد اشتغال، توسعه فناوری، و افزایش تولید در هر دو کشور کمک کرد. روابط تجاری می‌توانند به تقویت و پایداری منطقه نیز کمک کنند. با ایجاد تعامل و همکاری بین کشورها، می‌توان از طریق اقتصادی‌سازی منطقه، تنش‌ها و تعارضات را کاهش داده و به استقرار صلح و ثبات در منطقه کمک کرد.