شب‌های بیدارِ تهران

حالا چند شب است که ایران، تا صبح بیدار است و مردم خواب به چشم‌هایشان نمی‌آید. این میان اما سهم نگرانی کودکان بیش از بزرگسالانی است که تجربه آشناتری برای روبه‌رو شدن با شرایط اضطراری دارند. حالا دولت اعلام کرده است که مدارس، مساجد و متروها به صورت شبانه‌روزی باز هستند، تا مردم در آنها پناه بگیرند. مادر به دخترکش گفته است، طوفان شده است که چند شب است بی‌خوابیم و صداهایی غریب می‌آید. صداهایی که ترجمه‌اش برای دخترک شیطان چهارساله، نگرانی عمیقی است که در پسِ پلکِ پدر و مادرش موج می‌زند. پاسخی برای این همه اضطراب و نگرانی که به یکباره روزمر‌گی‌هایمان را به هم زد، نیست. کلاس نهم است و می‌گوید که شب‌ها خوابم نمی‌برد. آنقدر هر شب گریه می‌کند، تا کمی آرام می‌شود و می‌خوابد. شب گذشته شعله‌های آتش از میان پنجره مشخص بود. نورهایی که کم و زیاد می‌شدند و صداهایی که تا پاسی از شب ادامه دارد. بوی دود می‌آمد. از خواب پریدیم، دیگر این از خواب برخاستن ناگهانی و اضطراب، کنار سفره‌هامان جاخوش کرده است. بوی دود و گوگرد، حتی با وجود درهای بسته و همسایگانی که پریشان در حیاط قدم می‌زدند. هرکدامشان از ترک تهران می‌گفتند و رفتن به شهری دیگر. امروز حتی وضعیت جاده‌ها هم شلوغ‌تر شده است و پلیس از مردم خواسته است که آرامش خود را حفظ کنند. مادرم حتی شب‌ها با وجود قرص‌های فراوانی که می‌خورد، هم خوابش نمی‌برد. ما خوابگردهایی هستیم که روز را با ترس از شبی نیامده به پایان می‌رسانیم. حالا هرچقدر هم که روانشناسان توصیه کنند که از اخبار دور باشید و حواستان به خودتان باشد و استرس نداشته باشید، باز نمی‌شود که آرام گرفت. با هر صدایی چند شب است که از خواب می‌پریم.

دهه شصتی‌ها

در این میان کودکان با چشم‌های بی‌دفاعشان، چندروزی است که آرامش ندارند. هرچند که ما دهه شصتی‌ها، هشت سال درگیر جنگی نابرابر بودیم، کسی هم نبود که اصلا حواسش به این همه کودک نگران باشد. تنها میان سروصداها و پناهگاه‌ها و هول و هراس والدین، در رفت و آمد بودیم و بچه‌های بزرگ‌تر حواسشان به بچه‌های کوچک‌تر بود. کاش مادران و پدران امروز، با آرامش بیشتری با کودکانشان برخورد کنند، تا زخم‌هایی که دهه‌ها بعد از ترومای کابوس جنگ برمی‌دارند، تبعات کمتری برایشان داشته باشد. این حجم از اضطراب، هر بزرگسالی را هم از پای درخواهد آورد، دیگر چه برسد به کودکانی که شب‌ها، با صداهایی عجیب و غریب، و نگرانی والدین خود به خوابی نصف و نیمه می‌روند.

چگونگی پیگیری اخبار

در همین راستا، زهرا دهقانی، سرپرست واحد سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی کاشان نیز، با تاکید بر اهمیت حفظ آرامش و مدیریت سلامت روان، به ایسنا گفت: در این شرایط سخت، حفظ سلامت روان به اندازه سلامت جسم اهمیت دارد. زهرا دهقانی اظهار داشت: در مواجهه با اخبار ناگوار، طبیعی است که احساس اضطراب، ترس یا نگرانی داشته باشیم اما با رعایت برخی نکات ساده می‌توانیم از شدت این فشارهای روانی بکاهیم. وی گفت: پیگیری لحظه ‌به‌لحظه اخبار، به ویژه از منابع غیررسمی، تنها اضطراب را تشدید می‌کند. بهتر است روزانه فقط یک یا دو بار و آن هم از منابع معتبر پیگیر اخبار باشید. دهقانی توصیه کرد: وقتی احساس تنش می‌کنید، تکنیک‌هایی مثل تنفس عمیق، دوش آب گرم، تمرکز بر حواس پنج‌گانه، بدن را به وضعیت امن بازمی‌گرداند. سرپرست واحد سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی کاشان عنوان کرد: حتی در سخت‌ترین شرایط، برنامه خواب، وعده‌های غذایی و فعالیت‌های معمول خود را حفظ کنید. این ثبات به مغز شما پیام می‌دهد که زندگی ادامه دارد.

مشاوره رایگان

با توجه به شرایط ناگهانی که چندروز است همه با آن روبه‌رو شدیم، آموزش و پرورش خبر از یک خط مشاوره رایگان برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایی داده است که دچار اضطراب مضاعفی هستند که برخی هنوز‌ امتحان‌هایشان را هم به پایان نرسانده‌اند و در این شرایط دیگر حتی از عهده درس خواندن هم برنمی‌آیند. آموزش و پرورش علاوه بر برگزاری یک آزمون جایگزین برای غایبان، با حمایت‌ها و مشاوره‌های روانشناختی از طریق خط ۱۵۷۰، در تلاش است تا استرس و اضطراب در میان کودکان و نوجوانان کاهش یابد. اگرچه بر اساس تصمیم استانداری تهران مبنی بر دورکاری دستگاه‌های اجرایی تا چهارشنبه ۲۸ خرداد؛ سفر به همراه خانواده برای دانش‌آموزانی که هنوز امتحان دارند؛ ممکن نیست. این دلایل موجب شد تا آموزش و پرورش که پیش از این از برگزاری امتحانات طبق برنامه‌ریزی قبلی خبر داده و هرگونه تأخیر در برگزاری امتحانات را تکذیب کرده بود؛ با درخواست‌های بسیار دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان، تصمیم به برگزاری یک آزمون جایگزین برای غایبان گرفت.

مراقب کودکان باشید

فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه باید برای احساسات کودکان اعتبار قایل شد، هشدار داد: کودکان را در معرض اخبار خصوصا اخبار بد و ناگوار قرار ندهید. دکتر امین ماهورام‌ با اشاره به این‌که برای محافظت از روان کودکان در برابر اخبار ناخوشایند باید ابتدا به رده سنی کودک توجه داشته باشید، به ایسنا گفت: تفاوت زیادی بین رفتار و برداشت از موقعیت‌ها بین یک کودک ویک نوجوان در بحران‌ها وجود دارد. وی افزود: والدین برای محافظت از روان کودک در برابر آسیب‌های محیطی باید سن و تکامل ذهنی کودک را در نظر داشت. این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به این‌که کودکی که کمتر از 10 سال سن دارد اگر در معرض اخبار ناخوشایند قرار بگیرد بیش ازسایرین تحت تاثیر قرار خواهد گرفت ادامه داد: این کودکان خود را در موقعیتی تصور می‌کنند که گویا این اتفاق ناگوار برای او یا اعضای خانواده رخ داده است. وی ادامه داد: اخبار و اتفاق‌های ناگوار به شدت کودکان را هراسان می‌کند. فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان دانشگاه گفت: اگر کودکان به هر شکل ویا دلیلی با اخبار ناگوار وخشن مواجه شدند، گام‌ اول این است که این اطمینان خاطر به کودک داده شود که قرار نیست این رخداد ناگوار لزوما برای او با خانواده رخ دهد. وی با بیان این‌که والدین باید کودک را مطمئن کنند که از او در هر شرایط و موقعیتی مراقبت می‌کنند عنوان کرد: اگر فرزند شما احساس ترس، غم و ناامیدی دارد این حس او را کوچک ندانید، احساسات کودکان مهم هستند و باید والدین آن را معتبر بدانند. ایجاد زمینه گفت‌و‌گو با کودکان و نوجوان در زمان وقایع ناگوار وخبرهای ناراحت کننده راهکار مناسبی برای بهبود شرایط و مراقبت از روان اعضای خانواده است که این عضو هیات علمی دانشگاه به آن اشاره کرد.