تهران و واشنگتن در ایستگاه ششم مذاکرات

 هرچند فضای کلی مذاکرات با سایه سنگین بدبینی همراه است، اما به نظر می‌رسد کانال دیپلماتیک همچنان باز مانده و دو طرف، لااقل در ظاهر، بر تداوم گفت‌وگو تأکید دارند.

*منافع ملی، خط قرمز ایران

تهران تأکید دارد که خواسته‌هایش مبتنی بر حقوق مسلم و قانونی مندرج در معاهده NPT است؛ از جمله حق غنی‌سازی اورانیوم در سطح صلح‌آمیز و لغو مؤثر تحریم‌های اقتصادی. با این حال، طرف آمریکایی تاکنون توجه چندانی به این مطالبات نداشته و همین موضوع باعث شده مسیر گفت‌وگوها پرچالش و حتی فرسایشی شود. مقام‌های ایران هشدار داده‌اند که هیچ توافقی بدون در نظر گرفتن منافع ملی قابل تحقق نیست. به ویژه آن‌که در شرایط کنونی، فشارها و تهدیدهای اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، فضای مذاکرات را بیشتر از همیشه امنیتی کرده است.

+ضربه و هشدار به اسرائیل

هرچند تحرکات اسرائیل و برخی اظهارات مقامات صهیونیستی درباره گزینه نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، با واکنش تند و قاطع مقامات نظامی- امنیتی جمهوری اسلامی مواجه شده بود اما با موضوع ضربه سنگین اطلاعاتی به اسرائیل ماجرا سمت و سوی دیگری به خود گرفته است. پیش از این برخی تحلیلگران با نگه‌داشتن جانب رژیم صهیونیستی از قابلیت‌های اطلاعاتی این رژیم سخن می‌گفتند اما اکنون و با روشن شدن ماهیت ضربه ایران به اسرائیل و دستیابی به پرونده‌ها و اطلاعات مهم از ساختار سیاسی و امنیتی این رژیم، داستان به شکل باورنکردنی تغییر کرده است. ایران با وارد کردن چنین ضربه سنگینی به اسرائیل نشان داده است که معنای دست بالا داشتن چیست. ضمن اینکه شنیده می‌شود که با دستیابی به این اسناد و اطلاعات، هرگونه جسارت رژیم صهیونیستی با واکنش شدید و سنگین ایران مواجه شده و مکان‌ها و نقاط استراتژیک این رژیم زیر ضربه قرار خواهد گرفت. از این رو انتظار می‌رود اسرائیلی‌ها در برابر کشور بزرگی مانند ایران، با احتیاط بیشتری رفتار کنند. پیش از این برخی رسانه‌های غربی گزارش داده‌ بودند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در تماس اخیرش با نخست‌وزیر اسرائیل تأکید کرده که تل‌آویو نباید گزینه نظامی را در قبال ایران مطرح کند. همین نکته می‌تواند نشانگر آن باشد که آمریکا دست‌کم فعلاً، تمایلی به ورود به فاز تقابل مستقیم با ایران ندارد و گزینه دیپلماسی را ترجیح می‌دهد.

+پیشنهاد آمریکایی

ماجرا از آنجا جدی‌تر شد که آمریکا، بسته‌ای پیشنهادی را از طریق میانجی عمانی به تهران ارسال کرد. در حالی که محتوای دقیق این بسته رسانه‌ای نشد، اما به گفته منابع نزدیک به مذاکره، در آن هیچ اشاره‌ای به لغو تحریم‌ها یا به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی ایران نشده بود. همین مسئله باعث شد که این بسته از سوی مقامات ایرانی «غیرقابل قبول» ارزیابی و رد شود. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با لحنی قاطع اعلام کرد: «ما عملاً پیشنهاد مذاکره آمریکا را رد کرده‌ایم و در حال آماده‌سازی پیشنهاد جدیدی در مقابل آن هستیم. پیشنهاد آمریکا پیشنهادی برای روند مذاکره نیست.» به نظر می‌رسد ایران به زودی بسته‌ای «منطقی، معقول و متعادل» را از طریق عمان به طرف آمریکایی ارائه خواهد داد؛ بسته‌ای که به گفته منابع آگاه، شامل تأکید مجدد بر حق غنی‌سازی، لغو مرحله‌ به‌ مرحله تحریم‌ها، و نظارت شفاف اما متوازن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود.

+مذاکره همچنان زنده است

برخلاف آنچه برخی رسانه‌ها از شکست قریب‌الوقوع مذاکرات می‌گویند، به نظر می‌رسد رد بسته آمریکا به معنای پایان گفت‌وگوها نیست. بلکه طرفین وارد مرحله‌ای از تعاملات فشرده‌تر اما محتاط‌تر شده‌اند. سخنان عراقچی نشان می‌دهد که مذاکره مکتوب غیرمستقیم ادامه دارد و تهران مصمم است مسیر دیپلماسی را دست‌کم تا زمان ارائه بسته متقابل پی بگیرد. در این فضا، برخی تحلیلگران معتقدند که تهران و  واشینگتن هر دو به دنبال خرید زمان و تست میزان انعطاف‌پذیری طرف مقابل هستند.

واکنش ترامپ

در نخستین واکنش به رد بسته پیشنهادی آمریکا، دونالد ترامپ بار دیگر اظهاراتی تند و مبهم مطرح کرد. او گفت: «ایرانی‌ها مذاکره‌کنندگان خوبی هستند، اما چیزهایی می‌خواهند که نباید داشته باشند. آنها غنی‌سازی می‌خواهند و ما نمی‌توانیم اجازه غنی‌سازی بدهیم.» ترامپ همچنین تأکید کرد که هدف اصلی  واشینگتن، رسیدن به توافقی است که «هیچ مرگ و ویرانی» به همراه نداشته باشد؛ جمله‌ای که بیشتر شبیه تاکتیک رسانه‌ای است تا نشانه‌ای از نرمش واقعی.

+اعلام زمان دور ششم

در حالی که منابع رسمی ایران اعلام کرده‌اند دور ششم مذاکرات روز یکشنبه ۱۶ ژوئن (۲۶ خرداد) در مسقط برگزار می‌شود، ترامپ گفته مذاکرات ممکن است زودتر، یعنی پنجشنبه همین هفته، در اسلو یا در عمان برگزار شود. این اختلاف در تعیین زمان و مکان دقیق مذاکرات، نشانگر تردیدها و بی‌اعتمادی‌های مزمن میان دو طرف است. تحولات اخیر نشان می‌دهد که اگرچه راه رسیدن به توافق سخت و پرفراز و نشیب است، اما مسیر دیپلماسی هنوز بسته نشده است. به موازات ضربه سنگین اطلاعاتی ایران به رژیم صهیونیستی، رد بسته آمریکا و آماده‌سازی بسته پیشنهادی جدید از سوی ایران، به معنای پویایی فرآیند مذاکره است. از این زاویه که ایران نشان داده به هیچ وجه در موقعیت پایین‌تر قرار ندارد. در عین حال، تهدیدهای اسرائیل، مواضع سخت‌گیرانه ترامپ، و مقاومت ایران بر اصول حقوقی‌اش، همگی موانعی جدی برای رسیدن به توافقی پایدار هستند. اکنون همه نگاه‌ها به مسقط (یا شاید اسلو) دوخته شده؛ جایی که دور ششم مذاکرات می‌تواند مشخص کند آیا این مسیر به توافق ختم می‌شود یا به بن‌بست.