تاثیرات توافق احتمالی بر جامعه

اما نکته‌ای که وجود دارد این است؛ تا چه اندازه می‌توان به توافق با آمریکایی‌ها اطمینان داشت. حداقل در این مورد خاص تجربه برجام به ما می‌گوید که آمریکایی‌ها تا زمانی که توافقی برایشان الزام‌آور نباشد یا ضمانت قوی اجرایی نداشته باشد تن به آن نمی‌دهند و به راحتی از آن خارج می‌شوند و زیر میز می‌زنند. همان‌طور که پس از دو سال مذاکره ایران با 1+5 طرفین مذاکره به برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام رسیدند و اتفاقا همه طرف‌ها نیز در یکی دو سال نخست از این توافق راضی بودند اما از آنجا که ضمانت اجرایی در آن پیش‌بینی نشده بود، با تغییر دولت در آمریکا، ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا آن را کنار گذاشت و از توافق خارج شد و تحریم‌هایی که به واسطه برجام تعلیق شده بود مجددا به صورت یکجانبه از سوی آمریکایی‌ها اعمال شد. گفته می‌شود که یکی از دلایل خروج آمریکا از برجام این بوده که چون توافق با ایران و اروپایی‌ها را دولت قبل امضا کرده اما این توافق در کنگره آمریکا تبدیل به قانون نشده بود، راه برای خروج آمریکا از برجام وجود داشته است. به واسطه همین امر بود که وقتی اروپایی‌ها خواستند برای پیشبرد برجام سازوکاری تحت عنوان اینستکس راه‌اندازی کنند تا ایران بتواند از امکانات برجام استفاده کند، این سازوکار هنوز نیامده، از کار افتاد چرا که ترامپ با فشار به اروپایی‌ها و البته بی‌عملی آنها، جلو فعال شدن این سازوکار را گرفت و اجازه نداد تاثیر خاصی داشته باشد. در شرایط حاضر وضعیت تفاوت کرده و این بار طرف‌های دیگر کنار رفته و ایران و آمریکا به واسطه عمان وارد مذاکره غیر مستقیم شده‌اند. خواسته ایران از این مذاکرات و توافق رفع تحریم‌ها در جهت حل مشکلات اقتصادی است که البته با یک حق تحفظ نیز همراه خواهد بود و به نظر می‌رسد که ایران اشتباه زمان برجام را تکرار نکند و شرط کند که توافق احتمالی جدید حتما باید به تصویب کنگره آمریکا برسد. با این حال این پرسش در جامعه مطرح است که در صورت شکل گرفتن توافق جدید، چه سودی عاید مردم خواهد شد و آیا باز هم ثمرات توافق در کانون‌های قدرت قابل مشاهده خواهد بود یا مردم نیز ثمرات و فواید توافق را در وضع معیشتی و سفره خود خواهند دید.

* سود مردم از توافق احتمالی

جامعه ایرانی با ناترازی‌های مختلفی روبه‌رو است؛ از ناترازی‌های اقتصادی که باعث شده کسر قابل توجهی از مردم با شرایط معیشتی سخت مواجه باشند و دنبال روزنه امیدی برای بهبود وضع اقتصادی خود باشند تا ناترازی‌های انرژی که موجب نارضایتی شده است. قطعی‌های گاه و بیگاه برق در ساعات مشخص روز و شب که مردم را با مشکلات متعدد روبه‌رو کرده و متعاقب آن قطعی آب که به نظر می‌رسد هر چه به تابستان نزدیک‌تر شویم شرایط دشوارتر شده و احتمال دارد نارضایتی مردم عمیق‌تر شود. در چنین شرایطی یک توافق بین‌المللی میان ایران و آمریکا به طور قطع می‌تواند تاثیر بسزایی در جامعه بگذارد. مخصوصا به لحاظ اقتصادی که مردم را از این شرایط خارج کرده و نسبت به آینده امیدوار‌تر می‌کند. اما صحبت این است که مردم تا چه حد و چگونه می‌توانند از این توافق بهره ببرند. علی صوفی دبیرکل حزب پیشرو اصلاحات معتقد است: مردم منتظرند ببینند که حاصل این مذاکرات ثمری برای آنها خواهد داشت یا نه. دولت باید توجه داشته باشد به این مساله که جلب اعتماد مردم و کم‌کردن فاصله دولت و ملت کار آسانی نیست. اینکه در این میان صحنه‌گردان مذاکرات و به دنبال آن ورود آمریکا برای سرمایه‌گذاری در کشور، فقط در اختیار کانون‌های قدرت خواهد بود یا مردم هم از این امکان بهره خواهند برد، برای مردم مهم است. به این معنی که سرمایه‌گذاری‌ها مردمی خواهد شد یا اینکه باز همان بحث خصوصی‌سازی است که به خصولتی‌ها تبدیل می‌شود. اینجا هم ما ببینیم کانون‌های قدرت و به طور مثال مافیای ارز میدان دارند و به طور مثال تمام محور یا مسیر سرمایه‌گذاری آمریکا در داخل کشور از طریق آنها خواهد گذشت؛ این موضوع برای مردم بسیار اهمیت دارد که آیا بعد از این هم واقعاً ارزش پول ملی حفظ خواهد شد یا نه.» در چنین وضعیتی اگر توافق شود قطعا به واسطه تاثیر آن بر شرایط اقتصادی نرخ ارز کاهش یافته و تبعا تاثیر خود را بر سایر کالاها خواهد گذاشت. لذا به نظر می‌رسد دولت باید با نوعی برنامه‌ریزی مدون و دقیق به مردم اطمینان بدهد که در صورت توافق، حاصل آن مستقیماً به مردم خواهد رسید. به بیان دیگر هرگونه بهره‌برداری از این قضیه و هرگونه سرمایه‌گذاری باید از طریق مردم صورت گیرد.

* در انتظار نتیجه

یک فعال سیاسی اصولگرا در خصوص تاثیرات توافق بر جامعه اظهار داشت: اختلافات سیاسی بین آقای روحانی و جناح رقیب به شدت گسترده بود و مذاکرات تحت تاثیر همین اختلاف نظرها صورت می‌گرفت و مخالفین برجام خیلی جدی بودند تا برجام زمین بخورد و نهایتا توانستند در مسیر برجام موانعی ایجاد کنند. محمد مهاجری به «آرمان ملی» گفت: برجام در همان یکی دو سال خودش توانست با برداشتن برخی از تحریم‌ها رشد اقتصادی قابل اعتنایی به وجود بیاورد و موجی از رضایتمندی هم پدید آورد. با این وجود مخالفان آنقدر قوی بودند که توانستند برجام را زمین بزنند. در دوره حاضر به نظر می‌آید که مجموعه حاکمیت و نظام دنبال این هستند که این مذاکرات به نتیجه برسد و چون این اجماع وجود دارد، می‌شود امیدوار بود که به آثار اقتصادی آن خوشبینانه‌تر از برجام نگاه کرد، البته بسته به اینکه شرایطی که تا الان در مورد حمایت از مذاکرات برجام وجود داشته ادامه پیدا کند. اگر احیانا این مذاکرات هم مثل برجام شود ممکن است همان اتفاق برایش رخ دهد. ضمن اینکه اگر احیانا رفتار آمریکایی‌ها سرکشانه باشه و توافق را به دوردست منتقل کنند، می‌تواند آثار مثبتی را که تا همین الان به وجود آورده، از بین ببرد. وی تصریح کرد: تاکنون وفاق بر سر اینکه توافق به انجام برسد وجود دارد، اما اینکه احیانا مذاکرات دچار خلل شود، در آن صورت اختلافات بین گروه‌های سیاسی زیاد خواهد شد که خود می‌تواند تهدیدی برای مذاکرات باشد و علاوه بر آن می‌تواند امید مردم برای بهبود وضعیت اقتصادی را تضعیف کند.