خانه‌های ناایمن تهران

 سازمان مدیریت بحران هم از تهرانی‌ها خواسته است که بهتر است از قبل تا می‌توانند اطلاعات کافی برای شرایط بحرانی را داشته باشند، هرچند این مساله به معنای این نیست که در نهایت هم می‌توان وقوع این رخداد را پیش بینی کرد یانه.

فریبرز ناطقی الهی، استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران، درباره اینکه می‌توان دقیقا خانه‌ها را از لحاظ سال ساخت بررسی کرد که در مقابل زلزله ایمن هستند، یانه، به «آرمان‌ملی» گفت: ایمنی و آسیب پذیری به سال و ماه برنمی‌گردد. ما ساختمان‌های قدیمی داریم که قبل از آیین‌نامه زلزله هیچ کدام مقررات ساختمان و مقررات زلزله را در طراحی‌شان قانون نبود که لحاظ کنند. یک قانون نیم بندی بود ولی عموما هیچ‌کس رعایت نمی‌کرد، تا سال 70 که ویرایش اولیه آیین‌نامه زلزله آمد، تا آن زمان عموما ساخت و ساز فاقد سیستم زلزله بود. این به این معنی نیست که آن ساختمان‌ها همه آسیب پذیرند. به این معنی است که اگر ملاک را آیین‌نامه قرار دهیم، بله این ساختمان‌ها فاقد سیستم لرزه بر هستند ولی باز به معنی این نیست که این ساختمان‌ها آسیب پذیرند.

لزوم تفکیک و مطالعه همه ساختمان ها

ناطقی الهی با بیان اینکه باید همه ساختمان‌ها را مورد مطالعه قرارداد و تفکیک کرد، گفت: باید دقت داشته باشیم که ساختمان‌ها مورد مطالعه قرار بگیرند و تفکیکی صورت بگیرد که کدام شرایط بهتری دارند و کدام بدتر. اما بعد از اینکه آیین‌نامه زلزله هر چهار سال یک بار منتشر شد. یک مساله دیگری که پیش آمد، مساله گرانی بود. کم‌کم بعد از سال‌های هفتاد ما مشاهده کردیم که ساخت و ساز کمی بهتر شد ولی تقریبا می‌توان گفت که از سال 90 به بعد، ساخت و ساز بازهم رشد منفی داشت. یعنی طراحی‌ها برای اینکه برای کارفرماها مطلوب دربیاید و هزینه‌اش زیاد نشود، مهندسین سعی می‌کردند که به اصطلاح این ساختمان‌ها را بهینه سازی کنند، منتهی در این بهینه سازی، خیلی از مقررات ساختمان برای زلزله رعایت نمی‌شد.

او با اشاره به ساختمان‌های نوساز نیز گفت: خیلی از ساختمان‌هایی که جدیدا هم ساخته می‌شود و ما برای بازدید می‌رویم، و گاه به ما ارجاع داده می‌شود، هرچند که این ساختمان‌ها از لحاظ ظاهری بسیار خوب هستند، ولی اینها هم فاقد سیستم لرزه بر نیستند و آن گونه که باید در برابر زلزله مقاوم نیستند. لذا نه می‌شود سال را ملاک قرار داد و نه می‌شود ظاهر ساختمان را ملاک قرار داد، ولی به صورت کلی اگر اینها را تقسیم کنیم به زمانی که مقررات آیین‌نامه‌ای زلزله در کشور اجباری شد و قبل و بعد آن، چنین مفهومی را می‌شود استنباط کرد که آنها فاقد سیستم هستند، ولی این دلیل براین نیست که این ساختمان‌ها در زلزله حتما فرو خواهند ریخت. لذا باید همه این موارد را مورد مطالعه قرار داد و هیچ ساختمانی را امروز نمی‌توانیم برایش نسخه بپیچیم مگر اینکه آن را مورد مطالعه دقیق قرار بدهیم.

پیش بینی آسیب 75درصدی خانه‌ها در زلزله تهران

ناطقی الهی درباره مطالعات انجام شده بر ساختمان‌های تهران درباره آسیب پذیری احتمالی آنها افزود: مطالعات زیادی من در سال 70 تا 74 یک پروژه‌ای را برای آسیب پذیری شهر تهران انجام دادم، که در آن 75درصد ساختمان‌ها، چه ساختمان‌های آجری، چه فولادی و چه بتنی براساس هر منطقه، یعنی 22منطقه شهرداری تهران و تعداد ساختمان‌هایی از هر نوع مصالحی که در آن به کار رفته بود، مطالعاتی انجام دادیم و نتایجش این بود که احتمال اینکه در زلزله مطرح تهران 75تا76درصد ساختمان‌ها دچار آسیب شوند، کاملا محتمل است. در سناریو 10 میلیونی تهران، سناریو شب تهران، در روز ما نمی‌دانیم افراد در کجاها مستقر هستند. ممکن است در بعضی نقاط در مراکز خرید، در بازار، تراکم جمعیتی بیشتر باشد ولی شب باتوجه به اینکه همه در خانه‌های خود هستند، با این فرض، یک میلیون و500هزارنفر کشته، چهار میلیون و سیصد نفر زخمی، یعنی 60 درصد سناریو 10 میلیونی شب تهران را، باید کشته و زخمی قلمداد کنیم. بقیه هم به تبع شرایط بحرانی شهر باید تصور کنیم که آنها هم دچار مشکلات بسیارحادی خواهند بود، برای اینکه نه تردد ممکن خواهد بود و نه آب و برق و نه گاز و نه حتی امدادرسانی حداقل برای هفته‌های اول. لذا سناریو بسیار تلخی است که امیدواریم که هرگز رخ ندهد، ولی تمام مطالعات داخلی و خارجی نشان می‌دهد که ما هرلحظه باید منتظر این زلزله هولناک در تهران باشیم.

پیشگیری، مهم‌ترین توصیه

هرچند ناطقی الهی معتقد است که نمی‌توان آسیب پذیری ساختمان‌ها را در تهران براساس سال ساخت آنها دسته بندی کرد، اما رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ساختمان‌های قبل سال 74 را ناایمن اعلام کرده است. این درحالی است که طبق گفته ناطقی الهی، نمی‌توان لزوم ظاهر قابل قبول ساختمان و یا نوساز بودن آنها را دلیل بر مقاوم بودن در مقابل زلزله دانست. به گفته این استاد مهندسی سازه، بعد از دهه نود که ساخت و ساز به میزان قابل ملاحظه‌ای با افزایش هزینه‌ها روبه‌رو بود، به ایمنی ساختمان در مقابل زلزله کمتر توجه شد بسیاری از ساختمان‌های امروز نیز ممکن است که مقاوم سازی لازم در برابر زلزله را نداشته باشند.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران گفت: مردم باید آموزش‌های لازم را پیش، حین و پس از وقوع زلزله فرا بگیرند، در خانه‌های ایمن زندگی کنند و همواره کوله‌های زندگی را در منزل، خودرو و محل کار آماده داشته باشند.

علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به ایسنا گفت: در مورد پیشگیری، مهم‌ترین توصیه این است که مردم در خانه‌هایی ساکن باشند که این خانه از لحاظ سازه‌ای و غیرسازه‌ای ایمنی کافی را داشته باشد و از مهندسی‌ساز بودن خانه اطمینان داشته‌ باشند. مثلا خانه‌هایی که قبل از سال ۱۳۷۴ ساخته شده‌اند، ایمنی کافی ندارند. خانه‌هایی که نسبت به نقشه خلافی دارند، خانه‌هایی که رأی ماده ۱۰۰ دارند، خانه‌هایی که در بافت‌های فرسوده واقع شده‌اند و خانه‌هایی که پایداری کافی ندارند و یا در معابر با عرض کمتر از ۶ متر واقع شده‌اند، جزو خانه‌های ناامن هستند.