عیارسنجی کارآمدی بنزین ۵ هزارتومانی

هرچند در راستای اجرای این طرح همچنان سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی و ۳۰۰۰ تومانی به قوت خود باقی است، اما درباره تاثیرگذاری بنزین ۵۰۰۰ تومانی در مدیریت مصرف، کاهش میزان قاچاق، توزیع یارانه عادلانه پنهان بنزین در بین افراد بدون خودرو، کاهش میل به گازسوز کردن خودروها با توجه به کاهش احتمالی سهمیه بنزین آنها و... اختلاف‌نظرهای فراوانی وجود دارد که به نظر می‌رسد نیاز به بررسی بیشتری است. البته به اعتقاد برخی کارشناسان؛ به نظر می‌رسد که طرح دولت در نخستن گام در اصلاح قیمت سوخت مناسب باشد، اما خلأ و چالش‌های جدی در این زمینه وجود دارد که تا اهداف اصلی دولت همچون؛ کاهش مصرف غیر ضروری، کنترل هزینه‌های یارانه‌ای و هدایت مصرف سوخت به سمت الگوی بهینه، توزیع یارانه عادلانه بنزین و... عملیاتی شود.

چالش‌های قیمت‌گذاری بنزین

 نرسی قربان کارشناس انرژی در گفت‌وگو با «آرمان ملی» درباره اجرای طرح جدید بنزینی در کشور گفت: دغدغه اصلی در اجرای طرح جدید بنزین بهینه‌سازی یا شاید بهتر باشد که بگوییم کاهش مصرف بنزین و فرهنگسازی مناسب برای مصرف سوخت در کشور باشد و شاخص‌ترین امری که در طرح جدید اِعمال شده است، الزام مصرف بنزین پنج هزار تومانی برای برخی از صاحبان خودرو چون مالکان خودروهای وارداتی، خودروهای دولتی، خودروهای نوشماره بالای یک میلیارد تومان و... است. با توجه به اینکه در حال حاضر آمار دقیقی درباره این خودروها وجود ندارد، به درستی نمی‌توان تحلیل و بررسی صحیحی انجام داد که در واقع چقدر صرفه‌جویی بنزین در راستای اجرای این طرح صورت می‌گیرد. او افزود: از طرف دیگر صاحبان خودروهای وارداتی که اغلب خودروهایی لوکس و لاکچری هستند، استفاده از بنزین پنج هزار تومانی برایشان هیچ محدودیتی نخواهد بود و در این بخش به نظر نمی‌رسد که به هدف کاهش یا بهینه‌سازی مصرف سوخت دست یافت، چرا که افزایش مصرف دو هزار تومانی بنزین برای این گروه از افراد به هیچ وجه بازدارند نخواهد بود. این کارشناس با تایید این مطلب که طرح مذکور برای ثروتمندان به هیچ وجه مشکلی ایجاد نمی‌کند گفت: علاوه بر این در توزیع یارانه بنزین برای صاحبان دیگر خودروها و یا افراد فاقد خودرو نقشی ایفا نمی‌کند و همچنان با وجود افزایش قیمت بنزین به ۵۰۰۰ تومان غیر از سهمیه‌ها، نگرانی‌ها درباره تأثیر این سیاست بر مصرف و مدیریت بهینه سوخت در کشور وجود دارد، چرا که با توجه به فاصله ۲۰۰۰ تومانی که بین قیمت بنزین سهمیه‌ای و آزاد سه هزار تومانی و قیمت آزاد بنزین وجود دارد، به نظر می‌رسد که این تغییر نمی‌تواند به طور مؤثری بر مصرف‌کنندگان بزرگ و خودروهای لوکس تأثیر بگذارد و پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که افرادی که مصرف بنزین بالایی دارند، به ویژه صاحبان خودروهای لوکس، به راحتی می‌توانند از این قیمت جدید عبور کنند و همچنان به استفاده از بنزین در مقادیر زیاد ادامه دهند که خود حاکی از خلأهای اجرای طرح جدید است.

ضرورت بازنگری

قربان ادامه داد: از سوی دیگر، افزایش قیمت بنزین ممکن است تنها یک عامل بازدارنده برای افرادی باشد که از خودروهای خود به عنوان وسیله‌ای برای امرار معاش یا مصرف عادی استفاده می‌کنند. این گروه از مردم به دلیل نیازهای روزمره خود، ممکن است تحت فشار بیشتری قرار بگیرند و نتوانند به راحتی از این تغییرات قیمت عبور کنند. از این رو، به نظر می‌رسد که سیاست‌های فعلی در زمینه قیمت‌گذاری بنزین نیاز به بازنگری و اصلاحات جدی دارند تا بتوانند به طور مؤثری بر مصرف سوخت و مدیریت منابع انرژی در کشور تأثیر بگذارند. او افزود: هرچند به نظر می‌رسد که در گام‌های نخست اصلاح قیمت، اجرای این چندان بد نباشد، اما بدون داده‌های دقیق و اطلاعات شفاف، نمی‌توان به درستی ارزیابی کرد که این سیاست چه تأثیری بر مصرف سوخت و مدیریت منابع انرژی خواهد داشت، چراکه این موضوع می‌تواند به ایجاد نارضایتی‌های اجتماعی و اقتصادی منجر شود، به ویژه برای افرادی که به دلیل نیازهای روزمره خود مجبور به استفاده از بنزین ۵۰۰۰ تومانی هستند. بنابراین، ضروری است که مسئولان به دنبال جمع‌آوری اطلاعات دقیق و شفاف در مورد مصرف‌کنندگان بنزین ۵۰۰۰ تومانی باشند. این اطلاعات می‌تواند به آنها کمک کند تا سیاست‌های بهتری را در زمینه مدیریت مصرف سوخت و توزیع عادلانه یارانه‌ها اتخاذ کنند، چراکه ایجاد یک سیستم شفاف و کارآمد برای نظارت بر مصرف بنزین، می‌تواند به بهبود وضعیت فعلی و کاهش نابرابری‌ها کمک کند.

 کارآمدی کارت انرژی

قربان درباره راهکار جایگزین طرح کنونی گفت: پیش از این، طرحی تحت عنوان «کارت انرژی» و توزیع آن بین مردم برای استفاده بهینه و عادلانه یارانه پنهان د راین بخش اعم از بنزین، آب، برق و... ارائه شده بود که مردم به خوبی می‌توانستند از منابع درآمدی این کارت با مدیریت خود به نحو مطلوب در همه بخش‌های انرژی استفاده کنند که به مرحله عمل نرسید، اما چنانچه اجرایی شود، می‌تواند تمام چالش‌های موجود در بخش توزیع بنزین و... را پوشش دهد. او توضیح داد: هدف این طرح، ایجاد یک سیستم عادلانه و شفاف برای توزیع یارانه‌ها و بهره‌مندی یکسان مردم از منابع انرژی بود. با این حال، با وجود افزایش قیمت بنزین به ۵۰۰۰ تومان، به نظر می‌رسد که هنوز هم بی‌عدالتی‌های پنهانی در این زمینه وجود دارد. قطعاً این بی‌عدالتی‌ها می‌تواند ناشی از عدم شفافیت در نحوه توزیع یارانه‌ها و عدم دسترسی برابر مردم به منابع انرژی باشد. در حالی که کارت انرژی می‌توانست به عنوان یک ابزار مؤثر در توزیع عادلانه یارانه‌ها عمل کند، اما عدم اجرای صحیح و نظارت بر این طرح، منجر به تداوم نابرابری‌ها و نارضایتی‌های اجتماعی شده است. این کارشناس تاکید کرد: برای حل این مشکلات احتمالی در این بخش، ضروری است که مسئولان به دنبال راهکارهای مناسب‌تری باشند. این راهکارها می‌تواند شامل بهبود سیستم‌های نظارتی، افزایش شفافیت در توزیع یارانه‌ها و ایجاد بسترهای مناسب برای دسترسی برابر به منابع انرژی باشد. همچنین، توجه به نیازهای واقعی مردم و ایجاد سیاست‌های حمایتی برای اقشار آسیب‌پذیر می‌تواند به کاهش نابرابری‌ها و بهبود وضعیت فعلی کمک کند.

توزیع عادلانه انرژی

او اضافه کرد: در حال حاضر بسیاری از مردم حتی صاحبان خودروها، به شکل عادلانه امکان دسترسی به یارانه‌های انرژی را ندارند و فقط بر اساس بهره‌مندی خود از درآمد و ثروت در اختیار، می‌توانند بیشتر یا کمتر از منابع انرژیِ آب، برق، بنزین و... استفاده کنند که البته حتماً در این میان طرح‌های اِعمال شده در هر بخش فقط دهک‌های پایین جامعه را تحت فشار و محدودیت بیشتری می‌گذارد، در حالی که کارت انرژی می‌توانست به عنوان ابزاری برای توزیع عادلانه یارانه‌ها عمل کند، اما در عمل، بسیاری از مردم به دلیل عدم اطلاع‌رسانی کافی و عدم دسترسی به این کارت‌ها، از مزایای آن محروم ماندند و این موضوع باعث شده است که برخی از اقشار جامعه، به ویژه افراد کم‌درآمد، نتوانند به راحتی از یارانه‌های پنهان بهره‌مند شوند و این امر به نابرابری‌های اجتماعی دامن زده است. او افزود: برای حل معضل انرژی، ضروری است که مسئولان به دنبال راهکارهای جامع‌تری باشند. این راهکارها می‌تواند شامل؛ بهبود سیستم‌های نظارتی، افزایش شفافیت در مصرف و توزیع باشد که به نیازهای واقعی مردم توجه دارد و البته قطعاً باید طی اجرا با بررسی مشکلات اجتمالی در رفع آن نیز کوشا باشند تا در نهایت در سیاست‌های انرژی و ایجاد یک سیستم کارآمد و عادلانه برای توزیع یارانه‌ها، بتوانیم به بهبود شرایط زندگی مردم و افزایش رضایت اجتماعی برسیم.

 سهمیه دوگانه و تک‌سوز

او درباره تاثیر کاهش سهمیه بنزین خودروهای دوگانه یا تک‌سوز بر کاهش انگیزه برای گازسوز کردن خودروها با توجه به تاثیری که در کاهش آلودگی هوا دارند گفت: بدیهی است که حذف یا کاهش سهمیه بنزین خودروهای دوگانه سوز و تک سوز، موضوعی است که می‌تواند تأثیراتی چند بر رفتار مصرف‌کنندگان و محیط زیست داشته باشد. اما در نهایت باید گفت که فاصله قیمت دو هزار تومانی بنزین آنقدر تاثیری در تغییر رفتار مصرف بنزین در جامعه نداشته باشد، و قطعاً اجرای طرح‌هایی چون کارت انرژی می‌تواند گزینه جایگزین مناسبی در این خصوص باشد. هرچند با حذف یا کاهش سهمیه بنزین، وابستگی به مصرف بنزین و مشکلات مربوط به واردات و توزیع آن نیز کاهش می‌یابد، اما این کاهش وابستگی باید به گونه‌ای مدیریت شود که به نفع محیط زیست و سلامت عمومی باشد. در غیر این صورت، ممکن است تصمیمات اتخاذ شده به جای بهبود شرایط، به تشدید مشکلات منجر شود، بعلاوه اگر دولت به دنبال کاهش مصرف بنزین و تشویق به استفاده از سوخت‌های پاک‌تر است، باید سیاست‌های حمایتی و مشوق‌هایی برای افرادی که خودروهای دوگانه سوز دارند، در نظر بگیرد.

 .