ترامپ ؛ گرفتار بین دو دیدگاه

ترامپ و ویتکاف بر این نکته تاکید کرده‌اند که ایران نباید به هیچ وجه غنی‌سازی داشته باشد اما موضع رهبر انقلاب در این باره کاملا شفاف است. هم مقام رهبری و هم مسعود پزشکیان بر این نکته تاکید کردند که غنی‌سازی اورانیوم حق ایران است و طبق مفاد NPT هیچ کشوری نمی‌تواند ایران را از داشتن فرآیند غنی‌سازی اورانیوم محروم کند. اظهارات و مواضع متناقضی از سوی آمریکا در این چهار دور مذاکره انجام شده، دریافت کرده‌ایم و این اظهارات متناقض ناشی از دو جریان متفاوت در هیات حاکمه آمریکاست. یکی از این جریان‌ها بر طبل تشدید تحریم‌ها و حتی حمله به ایران می‌کوبد و جریان دیگر بر این باور است که راه حل برنامه هسته‌ای ایران از طریق مذاکره و گفت‌وگو قابل حل است. این دو دیدگاه در حلقه پیرامونی سیاسی امنیتی ترامپ جمع شده‌اند. از یک طرف ما در مواقعی می‌بینیم ترامپ با جریان موافق مذاکره و رسیدن به توافق با ایران سخن می‌گوید و به مذاکره و نتیج خوب اشاره می‌کند و مدتی بعد دیدگاهش به جریان ایران‌ستیز و جنگ‌طلب نزدیک می‌شود که خواستار تعطیل شدن غنی‌سازی اورانیوم در ایران است و نمی‌خواهند آمریکا از این موضع عقب نشینی کند. یک نکته امیدوارکننده اینکه طرف اصلی مذاکره کننده ایران و آمریکا، آقای ویتکاف از جریانی است که بیشتر به مذاکره و گفت‌وگو تاکید دارد و این نقطه امیدی است که شاید از این طریق ایران بتواند بیشتر برای رسیدن به یک توافق با آمریکایی‌ها امیدوار باشد. ولی با وجود اینکه شکاف عمیقی بین ترامپ و نتانیاهو درخصوص مواجهه با جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، همچنان شاهدیم نئوکان‌هایی که مخالف داشتن تاسیسات هسته‌ای ایران هستند، بر نظر خود تاکید می‌کنند. با وجود این اظهارات تند، در مقابل مواضع و دیدگاه جمهوری اسلامی ایران که از سوی مقام رهبری و رئیس‌جمهور اتخاد شده، این احتمال پدید آمده که مذاکرات کمرنگ‌تر شده است. البته مقام رهبری نگفته‌اند که مذاکرات متوقف شده، بلکه ایشان گفته‌اند این گمانه وجود دارد که اصلا این مذاکرات به نتیجه نرسد و نمی‌دانیم چه خواهد شد؟ این جمله به این منظور است که مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد. طرف آمریکایی نیز تاکنون از قطع مذاکرات با ایران سخن نگفته و حتی هنوز درباره دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا دارد گفت‌وگو می‌شود. اینها همه نشان می‌دهد به هر حال بخشی از روند مذاکرات از طریق تریبون‌ها و بخشی، پشت درهای بسته می‌گذرد و در تداوم این مذاکرات و دور پنجمی که برگزار خواهد شد، به صورت جدی‌تر و ملموس‌تر می‌توان به تصورات و خواسته‌های آمریکایی‌ها درخصوص چگونگی رسیدن به توافق با ایران سخن گفت. به نظر می‌رسد تا زمان برگزاری دور پنجم برخلاف ادوار سابق، بیشتر گمانه‌زنی‌ها بر این موضع متمرکز خواهد شد که احتمال اینکه مذاکرات نیمه‌کاره رها شود یا شکست بخورد بیشتر از این است که نشانه‌ای از حصول یک توافق برد- برد دیده شود.

* مرتضی مکی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل