دیپلماسی؛ ممکن‌سازی ناممکن‌ها

 واقعیت این است که به‌رغم این محدودیت‌ها، اگر آمریکا بتواند با ایران به گونه‌ای کنار بیاید، خود آن‌ها به شدت مایل به سرمایه‌گذاری در ایران هستند، زیرا به‌طور کلی ایران را به عنوان یک بهشت سرمایه‌گذاری می‌شناسند. ایران با داشتن منابع طبیعی غنی، موقعیت ژئوپلیتیک استراتژیک، جمعیت جوان و باهوش، و زیرساخت‌های در حال توسعه، زمینه‌های بسیار مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری فراهم کرده است. باوجود این، بیش از چهار دهه است که در ایران سرمایه‌گذاری خارجی جدی صورت نگرفته است، و این خود نشان از عدم بهره‌برداری از فرصت‌ها و پتانسیل‌های ایران در سطح جهانی دارد. اما سوال اصلی این است که آیا ایران و آمریکا می‌توانند وارد مذاکرات مستقیم شوند؟ پاسخ به این سوال به شدت به مواضع غیرقابل پیش‌بینی و گاهی متناقض سیاست‌های آمریکا بستگی دارد. آمریکا به دلیل فشارهای داخلی و خارجی و همچنین محاسبات استراتژیک خود، به ندرت به ایران به‌ نگاه برابر دارد. این در حالی است که اگر امکان گفت‌وگو برابر فراهم شود، می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات مثبت در روابط دو کشور باشد. در این میان، کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس، به نوعی وزن سیاسی و استراتژیک ویژه‌ای برای آمریکا ایجاد کرده‌اند. عربستان سعودی به‌عنوان یک وزنه مهم در استراتژی‌های آمریکا در خاورمیانه، نقش بزرگی در حفظ ثبات و آرامش در منطقه ایفا می‌کند. به همین دلیل، این کشورها تلاش می‌کنند تا از هرگونه بحران‌سازی در منطقه جلوگیری کنند و این استراتژی در عمل باعث می‌شود که بازیگران منطقه‌ای مانند امیر قطر به ایران سفر کنند تا بررسی کنند که ایران چه نگاهی به مذاکرات با آمریکا دارد. در حالی که هیچ‌یک از این تلاش‌ها تا امروز به نتیجه ملموسی نرسیده، اما تمایلات برخی از مقامات سعودی همچون بن‌سلمان برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا نشان‌دهنده این است که بحران‌سازی در خلیج فارس به نفع هیچ‌کسی نیست. در صورتی که بحران‌های جدیدی به وجود آید، نه‌تنها امنیت منطقه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد، بلکه این بحران‌ها می‌توانند موجب توقف رشد اقتصادی در جهان عرب و به ویژه در عربستان سعودی شوند. علاوه بر این، افزایش تنش‌ها می‌تواند منجر به افزایش قیمت نفت شود، مسئله‌ای که به‌ویژه برای سیاست‌های اقتصادی ترامپ مشکل‌ساز خواهد بود، چرا که او تمایل دارد قیمت نفت پایین نگه داشته شود تا توسعه اقتصادی آمریکا دچار بحران نگردد. با توجه به این شرایط، به نظر می‌رسد که کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان سعودی، می‌توانند با وعده‌های سرمایه‌گذاری در ایران، تهران را ترغیب کنند که در مذاکرات با آمریکا مشارکت بیشتری داشته باشد. این روند می‌تواند کمک کند که ایران از موضع «نه» به آمریکا خارج شود و شرایط برای مذاکرات غیرمستقیم فراهم گردد. البته میانجی‌گری کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان، ممکن است به دلیل نزدیکی این کشور به ایالات متحده چندان بی‌طرفانه نباشد، اما در نهایت، دیپلماسی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار موثر برای ممکن‌سازی غیرممکن‌ها عمل کند.در نهایت، با توجه به تحولات اخیر و علاقه کشورهای منطقه‌ای به حل بحران‌ها از طریق دیپلماسی، امیدواری برای یافتن راه‌حلی برای مشکلات و تحریم‌ها در روابط ایران و آمریکا وجود دارد. این امیدواری نه‌تنها برای ایران، بلکه برای تمامی کشورهای منطقه و حتی جهان ضروری است. 

* علی‌اصغر زرگر

 کارشناس روابط بین‌الملل