ظرفیت‌های میانجیگری ایران در بحران اوکراین

حجت الاسلام امیرمحمود گودرزی، تحلیلگر سیاسی و استاد حوزه و دانشگاه نوشت: در حوزه انرژی هم این بحران پیامدهای خودش را بر بازارهای جهانی و مصرف گذاشته است. حداقل در این حوزه یکی از کشورهایی که تاثیر عینی از تحریم نفتی روسیه از سوی گروه جی 7 دید، جمهوری اسلامی ایران بود. مساله به این شکل است که تحریم نفتی روسیه باعث شده که این کشور به سراغ خریداران غیراروپایی نظیر هند و چین برود.

دو کشوری که مشتری نفتی ایران بودند و از سوی دیگر تحریم نفتی روسیه باعث شد که مشتریان سابق نفتی ایران گزینه خرید بیشتری در بازار داشته باشند. بیان این موضوعات از این جهت است که ادامه این جنگ در کنار پیامدهای ناگوار امنیتی بر صلح و ثبات منطقه‌ای و جهانی، بر اقتصاد کشورهای جهان هم به درجات مختلف تاثیر منفی گذاشته است و از این رو مدیریت این بحران و تلاش برای پایداری صلح و ثبات در اوکراین تقریبا خواسته همه کشورهای دنیاست. در همین راستا بود که در نشست اخیر سران روسیه با کشورهای آفریقایی السیسی به صراحت از تعلیق شدن توافق صادرات غله و جنگ در اوکراین ابراز ناراحتی کرد و بر لزوم از سرگیری توافق صادرات غله تاکید کرد.

پرسش اصلی اینجاست که با چه مکانیسمی می‌توان بر بحران اوکراین و جنگ فرسایشی در این منطقه را پایان داد و اساسا چه قدرتی ظرفیت و پتانسیل برقراری فضای مذاکره و گفت‌و‌گو میان رهبران روسیه و اوکراین را دارد. نباید از نظر دور داشت که تاکنون طرح‌های صلح طلبانه‌ای از سوی قدرت‌های بزرگی نظیر چین و تا حدودی هند هم برای صلح در اوکراین مطرح نشد اما این طرح‌ها آن جدیت و پیگیری دیپلماتیک لازم را برای ایجاد فضای مفاهمه و گفت‌و‌گو میان مقامات کرملین و کیف نداشت. 

اخیرا هم طرحی از سوی عربستان سعودی برای ایجاد صلح در اوکراین در روزهای 5 الی 6 جولای در دستور کار است. براساس آخرین گزارش‌ها هند به عنوان قدرتی که دارای روابط دیپلماتیک و اقتصادی نزدیک با روسیه است به این کنفرانس و نشست ریاض دعوت شده است. باید هر قدرت مسئولیت پذیر جهانی از تلاش‌ها و طرح‌های صلح طلبانه حمایت کند و این حمایت‌ها به لحاظ روانی و انگیزشی تاثیر معنادار بر روند مذاکره و صلح می گذارد. 

اما آیا شرایط کلی اجازه چنین نقش‌آفرینی را به ایران برای میانجیگری می‌دهد؟علاوه بر تلاش‌های مشترک فرانسه، آلمان و ایتالیا حتی کشورهای دیگری مانند ترکیه، اندونزی و هندوستان هم نتوانستند درخصوص میانجیگری و پایان‌دادن به جنگ اوکراین کاری از پیش ببرند. پس به طریق اولی‌ ‌ایران هم به دلیل شرایط موجود درخصوص میانجیگری و حتی تلاش برای فروکش‌کردن درگیری‌ها کاری راحتی را در پیش‌روی خود ندارد ، به هر حال باید بپذیریم برقراری صلح در جنگ اوکراین مسئله بسیار پیچیده‌ای است.

مضافا تقابل دو محور لندن - واشنگتن با محور برلین - پاریس - رم عملا جنگ اوکراین و به تبعش پروسه میانجیگری را برای هر کشوری به شدت پیچیده و مبهم کرده است؛ کما اینکه این دیدگاه هم در سطح بین‌المللی مطرح است که منافع آمریکا منهای اروپا در تداوم جنگ با هدف فرسوده کردن ارتش روسیه و تبدیل شدن این کشور به یک قدرت متوسط جهانی است و با همین نگاه ارسال تجهیزات مدرن جنگی و لجستیکی از سوی واشنگتن به کیف قابل تحلیل است. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای که شریک استراتژیک و راهبردی روس‌ها هستند و زبان مشترکی در تحولات منطقه با یکدیگر دارند با توجه به این نزدیکی مسلما نقش ایران در پایان دادن به بحران اوکراین تاثیرگذار است و ضمنا همواره در دکترین امنیتی و دفاعی ایران بر صلح و ثبات منطقه و جهان با نفی هر گونه مداخله‌گری بازیگران بیرونی تاکید داشته و دارد؛ همواره از ایده‌ها و ابتکارات صلح طلبانه در حل بحران اوکراین حمایت کرده است.

با همین نگاه لازم است که در این فضای تنش‌آلود بحران اوکراین از همه ظرفیت‌های در اختیار بهره گرفت و به خصوص اینکه ایران به سهم خود دارای ظرفیت‌های بزرگ سیاسی و دیپلماتیک در تقویت فضای تنش‌زدایی در جنگ اوکراین است. تحقق این اقدام مهم و راهبردی دیپلماتیک در مقیاس جهانی، فعال شدن هر چه قوی‌تر دستگاه سیاست خارجی کشور با ارائه ابتکار عمل‌های نوین است.