ناکارآمدی داغ و درفش در مالیات‌ستانی

 از طرفی پیش‌بینی غیرمتعارف مالیات و فشار بر مودیان با توجه به شرایط تورمی کشور و سایر شاخص‌های تاثیرگذار در وضعیت اقتصادی شاید تحقق درآمدهای مالیاتی رویایی باشد اما به گفته کارشناسان اقتصادی بهره‌گیری از فرصت‌ها و ظرفیت‌های داخلی کشور همزمان با شفاف‌سازی در اجرای طرح مالیات‌ستانی با توجه سطح درآمدهای افراد حقیقی و حقوقی و سازمان‌ها و نهادهای موجود در کشور هنوز هم می‌توان به تحقق درآمدهای مالیاتی بدون توجه به درآمدهای بدون ثبات نفتی و بهبود وضعیت اقتصادی امیدوار بود، چراکه هر فعالیت اقتصادی بدون توجه به اینکه برای بخش دولتی یا خصوصی شکل گرفته باشد یکی از ابعاد فعالیت‌های اقتصادی برشمرده می‌شود که باید در فضایی آکنده از آرامش و تعهد دوجانبه به اهداف از پیش تعیین شده دست یابد.

تحقق مصداق دولت پاسخگو در برابر مردم

مرتضی حیدری، تحلیلگر اقتصادی در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: مالیات را می‌توان یکی از مهم‌ترین رویکردها و یا شاید بتوان گفت ابداعات مهم بشری است که در حیطه مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... قابل بررسی است و بسیاری از تاسیسات مختلف در ساز و کارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مانند آموزش و پرورش، سازمان ثبت که اساس تحول در دنیای نوین کنونی هستند که مالیات مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین آنها به شمار می‌آید که در برخی  کشورها از آن به عنوان پول زور یاد می‌کنند اما واکاوی فلسفه وجودی مالیات کاملاً آشکار می‌کند که این فرآیند در اکثر نقاط جهان از اولویت نخست و یا حداقل دو و سوم برخوردار است همچنین فلسفه اصلی مالیات در واقع به معنای پاسخگو بودن حاکمان عملیاتی ساختن مصداق دولت پاسخگو در مقابل مردم است که آثار و برکات زیادی به دنبال دارد.

او افزود: پرداخت مالیات با توجه به اهمیت پاسخگو بودن حاکمان دیگر تداعی کننده پول زور برای مردم را نخواهد یافت و دولت موظف است برای حداقل دریافتی‌های خود در پروسه مالیات ستانی به شکل کاملاً شفاف به کارفرمای خود یعنی مردم پاسخگو باشد که این یکی از ویژگی‌های جامعه مدرن محسوب می‌شود که حاکمان نگاهشان به عنوان رعیت نگاهشان به دست‌های مردم به عنوان ارباب خود است و در این نظم نوین جهانی نگاه پاسخگوی مردم به دولت آنها را در جایگاه پاسخگویی از تخلفات احتمالی بازمی‌دارد. این نگاه نوین در عرصه پرداخت‌های مالیاتی هم اکنون در بسیار از کشورها با تغییر نگاه حاکمیتی در حال اجراست که به عنوان مثال می‌توان به کشورهای اسکاندیناوی، برخی از کشورهای اروپایی و... اشاره کرد که در آنها درآمد مردم صرف هزینه‌های عمرانی ارائه خدمات و محصولات و سرویس‌های اجتماعی، بهداشتی، آموزشی و... از سوی دولت می‌شود.

ضرورت شفافیت عملکرد در هزینه‌کرد مالیاتی

این کارشناس معتقد است: شفافیت در ارائه گزارش و هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی یکی از ابزارهای تقویتی در تعاملات مالیات‌ستانی بین مردم و دولت است که البته کشورهای توسعه نیافته یا کمتر توسعه یافته با آن درگیر هستند در حالی که این مسأله در کشورهای توسعه یافته با پشتوانه نظام مالیاتی قوی موظف به ارائه گزارش‌های شفاف در سامانه‌هایی در خصوص میزان پرداخت مالیات از سوی افراد حقیقی یا حقوقی یا سازمان‌ها و نهادهای مختلف است و همچنین ارائه گزارش درباره چگونگی هزینه کرد  درآمدها از جمله دیگر ضروریاتی است که دولت خود را در راستای الزام به پاسخگویی به مردم به آن می‌پردازد.

ضرورت طراحی سامانه‌ای قوی در مالیات‌ستانی

حیدری معتقد است: طراحی سامانه‌ای قوی و کارا به منظور انتشار اطلاعات کامل در خصوص مالیات‌دهی و هزینه‌کردها پیش نیاز اجرای طرح مالیات ستانی در هر جامعه‌ای از جمله حدود 85 میلیون ایرانی در کشور به شمار می‌آید. از سوی دیگر تولید محتوا و اطلاعات هر چند هزینه‌هایی را برای هر سازمانی ایجاد می‌کند، اما سازمان امور مالیاتی گام‌هایی جدی را در این مسیر بردارد تا شفاف سازی به عنوان یک پیش شرط حتمی در راستای اجرای طرح مالیات‌ستانی بستر لازم برای این امر فراهم شود و از جمله مزایای طراحی و عملیاتی کردن سامانه اطلاعاتی مالیاتی این است که مردم هر لحظه امکان دسترسی به اطلاعات لازم در این خصوص را پیدا می‌کنند و می‌توانند از نحوه و میزان پرداخت‌های مالیات افراد حقیقی و حقوقی آگاه شوند و قادر به مطالبه از چالش‌های احتمالی مانند عدم پرداخت مالیات افراد یا سازمان‌ها، مالیات کم یا زیاد، هزینه کردهای خارج از دایره قانونی و... هستند که علاوه بر آن در این فضای منطبق بر نظم نوین جهانی نسبت به تبعیض‌های احتمالی صورت گرفته اعتراض کنند و حاکمیت نیز  ملزم به پاسخگویی در این حوزه باشد.

حذف ابزارهای تدافعی در اخذ مالیات

حیدری ادامه داد: استفاده از زور و جبر در هر فرآیندی همیشه باعث فرار و ایجاد سد دفاعی می‌شود و این امر در خصوص دریافت مالیات نیز صدق می‌کند از این رو باید تلاش کرد تا دریافت مالیات بر اساس فلسفه مالیاتی مصطلح در کشورهای موفق عمل کنیم. اساساً در توسعه یافته‌ترین کشورها مانند کشورهای اسکاندیناوی یا آمریکا هیچ شهروندی با رضایت مالیات پرداخت نمی‌کند، اما مسلماً با اجبار و زور و داغ و درفش هم این امر امکان پذیر نیست و تا مردم مشاهده نکنند که سطح رفاه آنها در نتیجه پرداخت مالیات افزایش یافت است امکان ندارد که بخشی از درآمد خود را به دولت بدهند بدون اینکه به صورت ملموس تغییری در رفاه اجتماعی – اقتصادی جامعه رخ دهد. در مجموع فرار از پرداخت مالیات عواید دولت را تهدید می‌کند و یکی از مظاهر فساد شمرده می‌شود و بر اساس گزارش‌های رسمی عدم پرداخت مالیات در ارتباط تنگاتنگی با رشوه است و باعث رشد کارمندان فاسد دولتی خواهد شد و علاوه بر آن منتهی به کاهش درآمدهای دولت نیز خواهند شد.

فاقد مالیات ستانی عادلانه بوده‌ایم

علی صوفی، عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی تهران، در این خصوص به تابناک گفت: تاکنون مالیات‌ستانی عادلانه‌ای در کشور نداشته‌ایم، دسترسی به اطلاعات دقیق مودیان بستری برای مالیات‌گیری عادلانه مهیا می‌کند. از طرف دیگر کشور‌های پیشرفته مانند آمریکا، ژاپن، استرالیا و کشور‌های اروپایی به اطلاعات دقیق دسترسی دارند و از آنها برای مالیات گیری صحیح استفاده می‌کنند همچنین اطلاعاتی که سامانه مودیان در اختیار ما قرار می‌دهد می‌تواند بستری برای مالیات‌گیری هوشمند، دقیق و عادلانه باشد، اما باید زیرساخت‌های لازم به لحاظ الکترونیکی، دیجیتالی، افراد، اطلاعات و... برای راه‌اندازی کامل این سامانه و بهره‌برداری از آن را فراهم کنیم.

او در ادامه گفت: دسترسی به اطلاعات شفافیت بودجه و جریان درآمدی افراد را به همراه دارد و می‌تواند مبنای سیاست‌گذاری‌های صحیح اقتصادی در کشور باشد. یکی از مهم‌ترین مشکلات کشور‌های در حال توسعه این است که به اطلاعات جامع دسترسی ندارند و در نتیجه نمی‌توانند تصمیمات درست و به‌موقعی بگیرند.

این استاد اقتصاد بیان کرد: هر قدر در زمینه جمع‌آوری اطلاعات متقن تلاش بیشتری داشته باشیم، قطعاً در راستای شفافیت درآمدی و بودجه‌ای کشور گام برداشته‌ایم. تمامی این روند‌ها به نفع حاکمیت و اداره بهتر کشور است و برای مردم هم نفع دارد.

هوشمندی و عدالت دو رکن اصلی مالیات‌ستانی

صوفی گفت: مالیات یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی در کشور‌های پیشرفته است و ما نیز برای بهره‌مندی از درآمد‌های مالیاتی باید از یک نظام مالیاتی کارآمد، هوشمند و عادلانه برخوردار باشیم که سامانه مودیان می‌تواند ما را در رسیدن به این هدف یاری کند.

او ادامه داد: بسیاری از کارشناسان بر این باورند که دلیل عدم موفقیت ما در بسیاری از سیاست‌گذاری‌ها از جمله عایدی بر سرمایه، مالیات بر خانه‌های خالی و شناسایی معافیت‌های غیرضرور این است که به اطلاعات جامع و متقنی دسترسی نداریم و سامانه مودیان و دیگر سیستم‌های هوشمند می‌توانند به ما در جمع‌آوری اطلاعات کمک کنند. سامانه مودیان در افزایش شفافیت جریان آن دسته از کالا‌ها که از مجاری قانونی طی مسیر می‌کنند موثر است و کمک بزرگی به حرکت در جهت عادلانه‌سازی نظام مالیاتی است.

این استاد اقتصاد گفت: نیاز است به منظور دستیابی به اطلاعات متقن تمامی نهاد‌های کشور به روز شوند. لازم است، سازمان ثبت اسناد و سازمان بازرسی کشور به سیستم‌های نوین الکترونیکی مجهز شوند و اطلاعات را در اختیار وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی کشور قرار دهند. نیاز به یک جهش در تمامی نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی داریم تا در نهایت بتوانیم به اطلاعات جامع و متقنی دست پیدا کنیم.