پایان کابوس در سواحل غزه
آرمان ملی- گروه سیاسی: نوار غزه، باریکه‌ای کوچک اما پرآشوب در ساحل مدیترانه، پس از دو سال جنگ ویرانگر میان اسرائیل و حماس، بار دیگر در کانون توجه جهانی قرار گرفته است.
این سرزمین شاهد یکی از خونبارترین درگیری‌های تاریخ معاصر بود. جنگی که نه‌تنها ده‌ها هزار کشته و صدها هزار آواره برجای گذاشت، بلکه چهره جغرافیایی و انسانی غزه را به‌کلی دگرگون کرد. اکنون با اعلام آتش‌بس جدید، امیدی شکننده در دل مردم زخم‌خورده این منطقه شکل گرفته است؛ امیدی به بازگشت، بازسازی و شاید آرامشی کوتاه‌مدت اما این آتش‌بس، بیش از آن‌که نشانه پایان جنگ باشد، نتیجه فشار بی‌سابقه جهانی و خستگی سیاسی و نظامی طرف‌های درگیر است. اسرائیل پس از ماه‌ها بمباران و درگیری زمینی، با وجود توان نظامی، نتوانست به هدف اصلی خود یعنی نابودی کامل حماس دست یابد. در مقابل، حماس نیز زیر فشار شدید نظامی و انسانی، به میز مذاکره کشانده شد. این وضعیت دوگانه، توافق اخیر را نه از سر اعتماد متقابل، بلکه به‌دلیل ضرورت و بن‌بست میدانی رقم زد.
در همین حال، جهان با نگاهی نگران به غزه می‌نگرد؛ شهری که امروز به تلی از ویرانه بدل شده و مردمش در جست‌وجوی سرپناه، آب و امنیت، میان امید و ناامیدی سرگردانند. بازگشت آوارگان، ورود کمک‌های انسان‌دوستانه و آینده سیاسی غزه، همگی در هاله‌ای از ابهام‌اند. پرسش اصلی این است که آیا این آتش‌بس می‌تواند آغازی بر روندی پایدار باشد یا تنها فرصتی موقت برای نفس کشیدن در میانه ویرانی‌هاست؟ در ادامه این گزارش به آخرین تحولات جنگی اراضی اشغالی و طرح ترامپ برای آتش‌بس غزه را بررسی می‌کنیم.
بازگشت به‌ویرانه‌های غزه
با آغاز آتش‌بس، هزاران خانواده فلسطینی از پناهگاه‌های موقت در جنوب و مرکز غزه به سمت خانه‌های خود در شمال حرکت کردند. اما آنچه پیش روی آنان قرار گرفت، چیزی جز خرابه و خاکستر نبود. بر اساس آمار سازمان ملل، بیش از ۷۸ درصد ساختمان‌های غزه تخریب یا به شدت آسیب دیده‌اند. بیمارستان‌ها، مدارس، شبکه آب و برق و مراکز خدماتی تقریباً از بین رفته‌اند. بازگشت آوارگان با خطرات فراوانی همراه است. مین‌های زمینی، بقایای بمب‌ها و ساختمان‌های در حال ریزش، جان بازگشتی‌ها را تهدید می‌کند. امدادگران بین‌المللی در حال پاکسازی مناطق پرخطر هستند، اما روند بازسازی بسیار کند است. در حالی که آژانس‌های بشردوستانه و صلیب سرخ تلاش دارند حجم کمک‌ها را افزایش دهند، تنها حدود ۲۰ درصد از نیاز واقعی جمعیت غزه تأمین شده است. کمبود دارو، آب آشامیدنی سالم و مواد غذایی به بحران انسانی دامن می‌زند. کودکان و سالمندان بیش از همه آسیب دیده‌اند. کارشناسان سازمان جهانی بهداشت هشدار داده‌اند که خطر شیوع بیماری‌های عفونی در اردوگاه‌های موقت جدی است.
سناریونویسی ترامپ
طرح آتش‌بس اخیر در غزه، که با عنوان غیررسمی «طرح ترامپ برای صلح خاورمیانه» شناخته می‌شود، نتیجه ماه‌ها مذاکره فشرده میان دولت ایالات متحده، قطر، مصر و اسرائیل بود. دونالد ترامپ، که پس از بازگشت به کاخ سفید وعده پایان دادن به جنگ‌های بی‌پایان را داده بود، این طرح را در قالب سه مرحله تدوین کرد، توقف فوری درگیری‌ها، تبادل گروگان‌ها و زندانیان و آغاز روند بازسازی تحت نظارت بین‌المللی. براساس این طرح، اسرائیل موظف شد بخشی از نیروهای خود را از شمال غزه خارج کند و اجازه ورود کاروان‌های امدادی را بدهد، در حالی که حماس نیز با آزادی گروگان‌ها و تعهد به توقف عملیات نظامی موافقت کرد. دولت ترامپ با بهره‌گیری از نفوذ خود بر تل‌آویو و همکاری قطر در تماس با رهبران حماس، توانست دو طرف را پای میز توافق بیاورد. اگرچه این طرح هنوز به صلحی پایدار منجر نشده، اما نقطه عطفی در کاهش خشونت و بازگشت بخشی از آوارگان محسوب می‌شود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که طرح ترامپ بیش از هر چیز تلاشی عمل‌گرایانه برای مدیریت بحران و حفظ ثبات نسبی در خاورمیانه پس از دو سال جنگ خونین بوده است.
دستاورد یا شکست؟
در تحلیل نتایج جنگ، دیدگاه‌ها متفاوت است. بسیاری از ناظران معتقدند اسرائیل با وجود توان نظامی گسترده، نتوانست به هدف اعلام‌شده خود یعنی نابودی کامل حماس دست یابد. شهر غزه عملاً ویران شد، اما ساختار سیاسی و نظامی حماس به‌طور کامل فرو نپاشید. از نظر میدانی، اسرائیل کنترل بخش‌هایی از شمال و شرق غزه را حفظ کرده است، اما نتوانسته یک نظم جایگزین پایدار ایجاد کند. هزاران سرباز اسرائیلی طی ماه‌های اخیر تلفات داده‌اند و فشار افکار عمومی در داخل این رژیم نیز افزایش یافته است. از سوی دیگر، هزینه سیاسی و بین‌المللی جنگ، به‌ویژه پس از حمله هوایی به دوحه که با محکومیت جهانی روبه‌رو شد، به شدت اعتبار دولت تل‌آویو را تضعیف کرده است. در این مورد تحلیلگران نظامی معتقدند اگرچه اسرائیل برخی تونل‌ها و زیرساخت‌های نظامی حماس را نابود کرده، اما با توجه به حجم تلفات غیرنظامی و تخریب گسترده، پیروزی این رژیم به شدت زیر سؤال است. بسیاری در رسانه‌های غربی از این جنگ به‌عنوان «بهای سنگین برای هیچ» یاد می‌کنند.
فشار جهانی برای توقف جنگ
بدون شک یکی از عوامل اصلی تحقق آتش‌بس، فشارهای گسترده جهانی بود. ایالات متحده با طرحی چندمرحله‌ای، در کنار مصر و قطر، نقش کلیدی در میانجی‌گری ایفا کرد. هم‌زمان، اتحادیه اروپا، ترکیه و سازمان ملل نیز خواستار توقف فوری خشونت و ارسال بی‌قید و شرط کمک‌های انسانی شدند. افکار عمومی جهان، به‌ویژه در کشورهای غربی، علیه ادامه جنگ بسیج شده بود. تظاهرات گسترده در لندن، پاریس، نیویورک و برلین، دولت‌ها را تحت فشار قرار داد تا بر اسرائیل برای عقب‌نشینی و پذیرش آتش‌بس فشار بیاورند. در شورای امنیت نیز قطعنامه‌ای با محوریت «تضمین حمایت بین‌المللی از غیرنظامیان» با اکثریت آرا تصویب شد. در نتیجه، اسرائیل با وجود تمایل به ادامه عملیات، ناگزیر شد برای جلوگیری از انزوای کامل سیاسی، با طرح آتش‌بس موافقت کند. بسیاری از تحلیلگران معتقدند این عقب‌نشینی نتیجه مستقیم فشار افکار عمومی و هزینه‌های دیپلماتیک سنگین برای تل‌آویو است.
آینده مبهم غزه
آتش‌بس غزه اگرچه به جنگی خونین پایان داده، اما نه صلح آورده و نه امنیت. اسرائیل با هزینه‌ای سنگین و بدون پیروزی آشکار بازگشته است و غزه با زخم‌های عمیق انسانی و زیرساختی دست‌به‌گریبان است. بازسازی غزه، بازگشت آوارگان و احیای امید در میان مردم، نیازمند اراده‌ای جهانی و پایدار است؛ چیزی فراتر از توافق‌های شکننده سیاسی. در این میان، صدای مردم غزه که از زیر آوار به سوی زندگی برمی‌گردند، یادآور این واقعیت تلخ است که پایان جنگ، همیشه به معنای آغاز صلح نیست.
ارسال نظر