سهم بخش‌خصوصی از اصلاحات اقتصادی

تجربه کشورهای توسعه‌یافته و حتی اقتصادهای نوظهور نشان می‌دهد که هرگاه دولت‌ها با اتخاذ سیاست‌های منطقی و شفاف، زمینه حضور فعال و مؤثر بخش خصوصی را فراهم کرده‌اند، اقتصاد آن کشورها مسیر پایداری و پیشرفت را با سرعت بیشتری پیموده است. در مقابل، دخالت بیش از حد دولت در فعالیت‌های اقتصادی، معمولا به ناکارآمدی، اتلاف منابع، فساد اداری و کاهش بهره‌وری منجر می‌شود. این واقعیت در مورد کشوری مانند ایران، که دارای ظرفیت‌های عظیم انسانی، طبیعی و جغرافیایی است، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. اقتصاد ایران سال‌هاست که با چالش‌هایی مانند وابستگی شدید به درآمدهای نفتی، تصدی‌گری گسترده دولت، ضعف رقابت‌پذیری و پایین‌بودن سطح بهره‌وری مواجه است. بخش عمده‌ای از این مشکلات به‌دلیل حضور پررنگ دولت در حوزه‌های مختلف اقتصادی و نبود فضای مناسب برای رشد و فعالیت بخش خصوصی به‌وجود آمده است. دولت، به‌جای ایفای نقش سیاست‌گذار، ناظر و تسهیل‌گر، در بسیاری از موارد خود به بازیگر اصلی اقتصاد تبدیل شده است؛ نتیجه آن نیز شکل‌گیری اقتصاد دولتی و شبه‌دولتی، کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، و در نهایت رکود در تولید و نوآوری بوده است. در همین خصصوص و با تاکید بر اهمیت بخش خصوصی بار دیگر رئیس دولت چهاردهم در اظهاراتی بر حضور بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز تاکید کرد و از اهمیت نقش بخش خصوصی در اصلاحات اقتصادی گفت. لازم به‌ذکر است اقتصاد پویا و مقاوم بدون مشارکت موثر بخش خصوصی قابل تصور نیست. دولت باید از تصدی‌گری مستقیم فاصله بگیرد و نقش خود را به سیاست‌گذاری کلان، نظارت عادلانه و حمایت هوشمندانه محدود کند. تنها در این صورت می‌توان انتظار داشت که اقتصاد ایران مسیر رشد پایدار، عدالت اقتصادی و توسعه همه‌جانبه را طی کند. در همین مورد با یکی از تحلیل‌گران حوزه اقتصادی انرژی مصاحبه‌ای انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

بخش خصوصی و تحریم‌ها

نرسی قربان، تحلیل‌گر مسائل اقتصادی در حوزه انرژی در پاسخ به اینکه چقدر در حوزه انرژی نیاز به حضور بخش خصوصی داریم و دولت تا چه اندازه می‌تواند در تسهیل این مسیر اهمیت داشته باشد، به‌ خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «ابتدا باید به این مورد اشاره کنم که به‌دلیل حلقه‌های تحریم که همچنان هم وجود دارد و بیشتر هم خواهد شد نه برای دولت و نه برای بخش خصوصی امکان سرمایه‌گذاری در ابعاد وسیع وجود ندارد مگر بتوان مسیرهای جدیدی را برای این کار پیدا کنیم. در این مورد باید ادامه دهم که حدود 2 دهه است که دولت‌ها در تلاش هستند تا حضور بخش خصوصی در صنعت نفت و گاز را افزایش دهند ولی همچنان در رده‌‌های بالادستی دولتی‌ها ایفای نقش می‌کنند ولی در صنایع پایین به‌دلیل برخی چالش‌هایی که وجود دارد حضور بخش خصوصی محسوس است و این کافی نسیت بلکه باید فضای بیشتری برای فعالیت سرمایه‌گذاران و فعالان حوزه وجود داشته باشد». او در همین مورد و در پاسخ به اینکه عمده مشکلات سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز چیست، ادامه می‌دهد: «بنابر بررسی‌های صورت گرفته «سرمایه» و «تکنولوژی» عمده مشکلات صنعت نفت و گاز ما را تشکیل می‌دهند. اگر بخواهیم تحریم‌ها را در نظر نگیریم و بتوانیم آنها را برطرف کنیم صنایع نفتی می‌توانند از حضور بخش خصوصی بهره‌مند شوند همچنین می‌توانیم شاهد حضور سرمایه‌گذارهای خارجی در این حوزه باشیم. دولت هرباری که بخواهد می‌تواند با استفاده از نیرو و یتانسیل بخش خصوصی بسیاری از چالش‌ها را برطرف کنند».

انرژی و بخش خصوصی

باتوجه به تاکیدات رئیس‌جمهوری یکی از تاکیدات دولت چهاردهم حضور پررنگ بخش خصوصی در اقتصاد است. مسعود پزشکیان در دیدار جمعی از اعضای اتاق بازرگانی ایران، با تاکید بر لزوم وحدت و انسجام داخلی گفت: «باور عمیق دارم که رمز موفقیت یک جامعه در وحدت و انسجام است و برای این باور و اعتقادم مبنای علمی هم دارم؛ باید بدانیم که این امر جز در سایه برقراری عدالت و انصاف نسبت به یکدیگر ایجاد نخواهد شد». او در همین مورد و با تاکید بر اهمیت بخش خصوصی و با انتقاد از برخی تخصیص‌های ارزی ادامه داد: «عده‌ای با ارتباط و رابطه‌بازی ارز دریافت می‌کنند، در حالی‌که بسیاری از تولیدکنندگان واقعی نتوانسته‌اند ارز بگیرند و این روش‌ها به‌خصوص در شرایط فعلی درست نیست؛ ما از همکاری و کمک بخش خصوصی برای اصلاحات در این زمینه استقبال و حمایت می‌کنیم». رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود بر عزم سران قوا برای حل مشکلات اقتصادی کشور، تأکید کرد و اضافه کرد: «در حال حاضر بالاترین سطح هماهنگی میان سران قوا وجود دارد و هر سه قوه فعالانه به‌دنبال حل مشکلات بخش تولید و اقتصاد کشور هستند. دولت مصمم است اصلاحات در زمینه ارتقای کارآمدی را ادامه دهد، هر چند که برخی از بنگاه‌ها به‌دنبال اعمال فشار علیه این اصلاحات هستند. در برابر مشکلات اقتصادی نباید حرف از رفتن بزنیم، ما خواهیم ماند، خواهیم ایستاد و در برابر کسانی‌که می‌خواهند جلوی ما را بگیرند، ایستادگی می‌کنیم». رئیس‌جمهور در واکنش به سخنان یکی از اعضای اتاق بازرگانی درباره کمبود گازوئیل در کشور، گفت: «بخش خصوصی کمک کند که بتوانیم حوزه انرژی، به‌خصوص وضعیت گازوئیل را مدیریت کنیم، بسیاری از افراد که سهمیه گازوئیل دارند، کامیون‌ها و یا تراکتورهای خود را مورد استفاده قرار نمی‌دهند و فقط سهمیه‌اش را دریافت و آن را می‌فروشند. این روش‌ها باید اصلاح شود و سهمیه به افرادی تعلق گیرد که آن را مصرف می‌کنند».